τα Μεσάνυχτα της 29^ης Μαΐου 1453 όπου οι κραυγές των επιτιθέμενων σχίζουν τον αέρα και η Κωνσταντινούπολη καλεί με τις καμπάνες το λαό της  στα τείχη. Η επίθεση ξεκινά κατά κύματα και την Παρασκευή 1^η Ιουνίου 1453 γίνεται και η επίσημη μουσουλμανική προσευχή στο Ναό της του Θεού Σοφίας.

Υπογράψτε για την Αγία Σοφία http://www.hagiasophiablog.com 

Οικουμενικό Πατριαρχείο http://www.ec-patr.org

Η Πτώση  της ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΠΟΛΕΩΣ

Το Ιστορικό

Η θέση της Κωνσταντινούπολης ήταν μοναδική για τον τότε γνωστό κόσμο, ενώ ακόμη και σήμερα αποτελεί ένα από τα πιο στρατηγικά σημεία στον πλανήτη μας. Βρίσκεται στο σημείο που ενώνονται οι δυο ήπειροι, η Ευρώπη και η Ασία, ενώ ταυτόχρονα ελέγχει τους στρατιωτικούς δρόμους από τη Μαύρη θάλασσα προς τη Μεσόγειο. Η θέση της ίδιας της πόλης ήταν εξαιρετικά οχυρή. Από τις τρεις πλευρές περικλείεται από θάλασσα (Προποντίδα, Βόσπορος, Κεράτιος κόλπος), ενώ από την τέταρτη μπορούσε να οχυρωθεί εύκολα με τείχος. Επίσης βρισκόταν στο σταυροδρόμι των εμπορικών οδών της εποχής, του οδικού, που ξεκινούσε από την Ευρώπη και κατέληγε στη Μεσοποταμία και μέσω του δρόμου του μεταξιού στην Κίνα, αλλά και του θαλάσσιου που ξεκινούσε από τις Ιταλικές πόλεις και έφθανε στη Μαύρη θάλασσα. Επίσης διέθετε ένα καλό φυσικό λιμάνι, τον Κεράτιο κόλπο.

 Χάρις στα απόρθητα τείχη της και στην ισχύ του βυζαντινού κράτους η Κωνσταντινούπολη έμεινε απόρθητη για σχεδόν 1000 χρόνια. Γνώρισε πολλές πολιορκίες από τους Αβάρους, τους Άραβες, τους Ρώσους, τους Βουλγάρους, αλλά έμελλε να πέσει για πρώτη φορά το 1204 στα χέρια των Σταυροφόρων, οι οποίοι κατευθύνονταν προς την Παλαιστίνη για να ελευθερώσουν τους Αγίους Τόπους.

Κατάληψη Κων/πολης από Σταυροφόρους, Παρίσι βιβλιοθήκη Ναυστάθμου

Οι Βυζαντινοί ξαναπήραν στην κατοχή τους την Κωνσταντινούπολη το 1261 και τη διατήρησαν για σχεδόν 200 χρόνια ακόμη. Παρά την αδυναμία τους οι Βυζαντινοί θα αποκρούσουν και άλλες πολιορκίες μέχρι να φθάσει η αποφράδα μέρα του 1453.

Η Κωνσταντινούπολης Αλώθηκε …..

Η πολιορκία της Κωνσταντινούπολης άρχισε επίσημα στις 7 Απριλίου του 1453. Όμως οι προετοιμασίες είχαν αρχίσει τον Ιανουάριο του ίδιου έτους με την μεταφορά των κανονιών και τον Μάρτιο με την έλευση του οθωμανικού στρατού κάτω από τα τείχη της Πόλης. Οι πολιορκητές ανέρχονταν σε 150.000 στρατιώτες και πλαισιώνονταν από τεχνίτες, εργάτες, υπηρέτες, κλπ. και μεγάλο πλήθος ατάκτων. Ήταν άριστα οργανωμένος και εκπαιδευμένος και φανατισμένος από τους δερβίσηδες (Τούρκους μοναχούς), που κυκλοφορούσαν στο στρατόπεδο και τόνωναν την πολεμική ορμή του πλήθους. Ο πολεμικός στόλος αποτελούμενος από 400 πλοία έφθασε στο Βόσπορο στις 12 Απριλίου. Ο Μωάμεθ έστησε τη σκηνή του απέναντι από την Πύλη του Αγίου Ρωμανού. Για τον αποκλεισμό της πόλης χρησιμοποίησαν τα κάστρα που είχαν χτίσει στις δυο πλευρές του Βοσπόρου, το Ανατολού και το Ρούμελη.

H Κωνσταντινούπολη το 1450

Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος εις Μάχην του 1453, Μυτιλήνη μουσείο Θεόφιλου

«ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ ΑΓΑΠΗΜΕΝΗ ΠΟΛΗ : Σας σήμερα οι μνήμες ξυπνούν»

Η Κωνσταντινούπολη, αχ η Κωνσταντινούπολη! Η πόλη του Κωνσταντίνου, η πόλη της Παναγιάς,  η πόλη της καρδιάς μας! Το 330 μ.Χ. ο Μέγας Κωνσταντίνος σε μια σπάνιας ευφυΐας κίνηση μεταφέρει την πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας  στην περιοχή του Βυζαντίου, εκεί όπου Ευρώπη και Ασία συναντιούνται, εκεί όπου χρόνια που μεσολάβησαν από τη γέννηση ως το θάνατό της, η Πόλη έζησε στιγμές δόξας  μα και φρίκης, γνώρισε πιστούς φίλους μα και κηρυγμένους εχθρούς. Όνειρο πολλών φιλόδοξων  ήταν τούτη η πόλη, για την οποία οι έμποροι της Μεσαιωνικής Δύσης έλεγαν ότι ήταν λουσμένη στο φως. Κι όμως  οι πόλεμοι και οι εσωτερικές τριβές κάποτε την γονάτισαν, ώστε όταν ο Μεχμέτ ο Β' ξεκινούσε το φιλόδοξο σχέδιο να την αποκτήσει, η Πόλη ήταν η σκιά του παλαιού της εαυτού.

            Παρόλα αυτά, ίσως να μην  χανόταν από τους Οθωμανούς εάν δεν την είχαν αποδεκατίσει πρώτα  οι Χριστιανοί!  Η μεγάλη κατηφόρα για την Κωνσταντινούπολη είχε αρχίσει το 1204, όταν οι Σταυροφόροι την άλωσαν και με πρωτοφανή μανία κατέστρεψαν το μεγαλύτερο μέρος του πολιτισμού της. Στα 57 χρόνια που έμειναν οι Δυτικοί, οι βιβλιοθήκες της απογυμνώθηκαν, οι ναοί της βεβηλώθηκαν, οι θησαυροί της κλάπηκαν, τα ταμεία της άδειασαν. Όταν το 1261 ο στρατηγός Στρατηγόπουλος την ελευθέρωσε, η Βασιλεύουσα δεν ήταν παρά μια πόλη ρημαγμένη που πέρασε τα τελευταία 129 ελεύθερα χρόνια της πασχίζοντας μάταια να βρει δυνάμεις για να αμυνθεί κόντρα στους πανίσχυρους Οθωμανούς.

            Ποιος μπορούσε να υπερασπιστεί μια τέτοια πόλη; Μόνο ένας μεγάλος ήρωας. Το όνομά του;

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ.

Ο γιος του Εμμανουήλ  Παλαιολόγου  και της Ελένης Δραγάτση, ήταν εκείνος που δέχτηκε να σηκώσει το βάρος: Μολονότι  είχε πλήρη επίγνωση της κατάστασης, δέχτηκε να στεφθεί Κύριος μιας Αυτοκρατορίας  που περιοριζόταν πια σε μερικά  δεσποτάτα, να οργανώσει την άμυνα με άδεια ταμεία, να σώσει την Πόλη του ή να χαθεί μαζί της, να μην την αφήσει να σβήσει ακέφαλη.  Αυστηρός, ηθικός, γνήσιος ηγέτης από αυτούς που δεν κρύβονται στα παλάτια τους ή στα γραφεία τους, αλλά ηγούνται -θα πει- ορμούν πρώτοι στον αγώνα, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος ήταν και είναι η φωνή της Πόλης και των ιδανικών της: Ελευθερία, Αγάπη, Ομόνοια, Πίστη, Αγώνας μέχρις εσχάτων. Το πρώτο μέλημά του ήταν η οικονομική ανόρθωση του κράτους. Αλίμονο όμως: Στην πιο κρίσιμη στιγμή της Πόλης, ο άνθρωπος που είχε ορκιστεί να την προστατέψει από τους εχθρούς, έπρεπε να βρει τρόπο να νικήσει το πιο φρικτό ελάττωμα της φυλής μας: Τη διχόνοια. Ενώ ο Μωάμεθ ένωνε τους μουσουλμάνους από κάθε σημείο της Ανατολής, ο Κωνσταντίνος είχε να αντιμετωπίσει τις συγκρούσεις ανάμεσα στους ενωτικούς και στους ανθενωτικούς. Ήταν δε το μίσος τόσο δυνατό, που οδηγούσε σε προδοσία: την ώρα που ο Αυτοκράτορας χρειαζόταν και το τελευταίο νόμισμα, πολλοί ανθενωτικοί προύχοντες έκρυβαν στα υπόγεια των σπιτιών τους τα τιμαλφή, αρνούμενοι να βοηθήσουν, γιατί όπως είχε πει ο μέγας Λογοθέτης  Λουκάς Νοταράς «κάλιο το σαρίκι του σουλτάνου, παρά η τιάρα του Πάπα»! Μέσα στη γενική αναστάτωση, ο Κωνσταντίνος αγωνιζόταν να οργανώσει την άμυνα: Έκλεισε τον Κεράτιο κόλπο με τεράστια αλυσίδα και ενίσχυσε με άνδρες τα πιο αδύναμα σημεία του διπλού Βυζαντινού τείχους ανάμεσα στις πύλες του Ρωμανού και Ανδριανούπολης, όπου τα τείχη ακολουθώντας το ύψος του εδάφους χαμήλωναν.  Είχε δε στη διάθεσή του 4.973 Έλληνες της Πόλης, 2.000 εθελοντές και 700 σιδηρόφρακτους άνδρες  του Ιουστινιάνη, του πρωτοστράτορα Στο πλάι του , ως αρχηγός του στόλου -αν και ανθενωτικός- ο Νοταράς,  ο οποίος είχε στείλει στα τείχη τα δύο μεγαλύτερα αγόρια του και ήταν από τους λίγους που έβαλε τελικά την προσωπική του γνώμη στο περιθώριο για το καλό της πατρίδας.

            Από την άλλη πλευρά ο Μωάμεθ είχε στη διάθεσή του πάνω από  250.000 άνδρες: από τους οποίους μόνο οι 42.000 ήταν τακτικός στρατός. Οι υπόλοιποι ήταν βαζιβουζούκοι, δηλαδή άτακτοι, πλιατσικολόγοι, που θα  τους έριχνε πρώτους  στη μάχη, για να κουράσουν τον αντίπαλο. Είχε ακόμα 14 πυροβολαρχίες (τις πρώτες στην παγκόσμια ιστορία).  Το μεγάλο του όπλο όμως ήταν η μπομπάρδα, ένα μεγάλο κανόνι με κάνη μήκους 8 μέτρων και με δυνατότητα να καλύπτει απόσταση 1.500 μέτρων, φτιαγμένο από τον Ούγγρο τεχνίτη Ουρμπάν. Αυτό το κανόνι είχε παζαρέψει πρώτα ο Κωνσταντίνος, γιατί έβλεπε πως ήταν η μοναδική ελπίδα της Βασιλεύουσας. Δυστυχώς τα σχέδια του συνάντησαν άδεια ταμεία και τσακωμούς κι έτσι η μπομπάρδα έφτασε στα χέρια του εχθρού και στήθηκε στο πιο αδύνατο σημείο των τειχών.

◊      Στις 5 Απριλίου 1453 ο Μωάμεθ δίνει στον Κωνσταντίνο την τελευταία ευκαιρία: Εάν μου  παραδώσεις την Πόλη θα πας όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα υπάρχοντά σου, και ο λαός δε θα πάθει τίποτε από μας… Ο Αυτοκράτορας, μπροστά στο δέλεαρ της σωτηρίας, δίνει μια απάντηση που θα την στηρίξει ως το τέλος και της οποίας οι πέντε τελευταίες λέξεις συνοδεύουν  ως σήμερα το Στρατό των Ελλήνων: «Το να σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς που κατοικούν σ' αυτή. Γι' αυτό με κοινή απόφαση, και με τη θέλησή μας θα πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή μας… ου φεισόμεθα της ζωής ημών» . Ο Κωνσταντίνος καλεί τους συμβούλους και τους ζητά ομοψυχία: απέναντι από την πύλη του Αγίου Ρωμανού και την πύλη της Αδριανούπολης ανάμεσα στις κόκκινες σημαίες των Οθωμανών έστεκε επιβλητική η μπομπάρδα και στο βάθος της θάλασσας, έξω από τον Κεράτιο κόλπο ανήμπορα να πλησιάσουν διακρίνονταν τα 300 οθωμανικά καράβια.

◊        Στις 12 Απριλίου οι 14 πυροβολαρχίες βάλλουν κατά των τειχών. Η πολιορκία αρχίζει. Όλη την ημέρα τα κανόνια χτυπούν και όλη τη νύχτα οι αμυνόμενοι επισκευάζουν τις ζημιές με ξύλα και δεμάτια από μαλλί.

◊       18 Απριλίου γίνεται η πρώτη γενική επίθεση. Ο άτακτος στρατός του σουλτάνου επιχειρεί να ανέβει στα τείχη μα οι Βυζαντινοί, κάτω από τις εντολές του Ιουστινιάνη τον αποτρέπουν. Η πόλη αντέχει. Ο Μωάμεθ επιχειρεί να σπάσει την αλυσίδα στον Κεράτιο για να προσεγγίσει  τα θαλάσσια τείχη μα δεν το μπορεί.  Η πόλη αντέχει.

◊       Την Κυριακή 22 Απριλίου οι Βυζαντινοί αντικρίζουν ένα συγκλονιστικό θέαμα. Από το βουνό που πέφτει στον Κεράτιο, κατεβαίνουν Καράβια! Ο ευφυής νεαρός σουλτάνος είχε διατάξει τους άνδρες του να μεταφέρουν 72 καράβια από το Βόσπορο στη στεριά και να τα κυλήσουν στη θάλασσα με ξύλινους διαδρόμους, για να παρακάμψουν την αλυσίδα. Οι πολιορκημένοι έντρομοι παρακολουθούν το συγκλονιστικό θέαμα, ενώ στο παλάτι των Βλαχερνών ο Κωνσταντίνος αρχίζει να οργανώνει σχέδιο  εμπρησμού των πλοίων.

◊       28 Απριλίου : Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν τα καράβια αποτυγχάνει γιατί οι Οθωμανοί το έχουν πληροφορηθεί από τους Γενοβέζους της Πόλης. Οι πόλη δεν έχει μόνο εχθρούς. Έχει και προδότες!

◊       1^η Μαΐου 1452: Το κλίμα είναι βαρύ, κάτω από τον άκαιρα συννεφιασμένο ουρανό και με το Βόσπορο χαμένο μέσα σε μια αδικαιολόγητη για την εποχή ομίχλη. Οι ανθενωτικοί τριγυρνούν στα σοκάκια της πόλης και ερμηνεύουν τη μαγιάτικη βροχή ως κατάρα του Θεού, φανατίζοντας την ήδη βεβαρημένη ατμόσφαιρα. Ο Κωνσταντίνος μάταια αγωνίζεται να πείσει τους ανεγκέφαλους Έλληνες ότι το δεμάτι δεν σπάει αν είναι ενωμένο, ότι τούτες είναι ώρες που απαιτούν ηρεμία και ενότητα.

◊       7 Μαΐου: Οι Οθωμανοί εξαπολύουν δεύτερη γενική επίθεση στην κοιλάδα του Λύκου. Η πόλη αντέχει.

◊      12 Μαΐου: Νέα επίθεση στις  πύλες της Ανδριανούπολης και Καλιγαρίας.  Η πόλη αντέχει. Ο Σουλτάνος διατάσσει τους σέρβους μηχανικούς να σκάψουν λαγούμια. Εάν δεν μπορεί να πάρει την Πόλη κανονικά, είναι αποφασισμένος να την πάρει υπόγεια.  Ο Ιουστινιάνης το έχει προβλέψει και με τη βοήθεια του σκωτσέζου μηχανικού Γιόχαν Γκράντ οι στρατιώτες του μέσα από τους υπονόμους καίνε  ζωντανούς τους επιτιθέμενους. Η πόλη αντέχει.

Ο Μωάμεθ αγωνιά. Καλεί έκτακτο συμβούλιο και ακούει το βεζίρη Χαλίλ να προτείνει λύση της πολιορκίας. Στο παλάτι των Βλαχερνών ο Κωνσταντίνος περιμένει τους απεσταλμένους του να ειδοποιήσουν ότι έρχεται βοήθεια από τη Δύση. Περιμένει και ελπίζει: Οι χριστιανοί δε θα άφηναν μια χριστιανική πόλη να πέσει στα χέρια των απίστων. Ή μήπως θα την άφηναν;

◊      23 Μαΐου 1453: Οι ηρωικοί απεσταλμένοι  ναυτικοί περνώντας μέσα από τον Οθωμανικό στόλο, φτάνουν στην Πόλη με άσχημα μαντάτα: Στον ορίζοντα δεν φαίνεται Δυτικό πανί. Οι σύμβουλοι – σύντροφοι καλύτερα να πούμε- προτρέπουν τον Βασιλέα να φύγει. Ο Ιουστινιάνης με  την αγωνία του φίλου τον παρακαλεί να μπει σ' ένα δικό του καράβι. Ο Κωνσταντίνος όμως δεν είναι ένας συνηθισμένος πολιτικός άνδρας: «Εάν έφευγα τι θα έλεγε για μένα η οικουμένη; Σας ικετεύω μην με παρακαλάτε να φύγω. Επιθυμώ να πεθάνω εδώ μαζί σας» απαντά. Από τα παράθυρα του παλατιού φτάνουν οι κραυγές των Οθωμανών. Ο Μωάμεθ τους τάζει γλέντι τριών ημερών εάν του φέρουν την Βασιλεύουσα κι εκείνοι υποδέχονται την υπόσχεση με ζητωκραυγές, χορούς και τυμπανοκρουσίες.  Ο Αυτοκράτορας δεν αντέχει άλλο: ξεσπά σε κλάματα για την πόλη που χάνεται, προδομένη από φίλους και προπάντων διχασμένη.

◊      25 Μαΐου: Όλοι γνωρίζουν ότι σε 4 μέρες οι Οθωμανοί θα χτυπήσουν. Η πόλη δεν έχει ψωμί και ως έφεδροι έχουν μείνει μόνο οι καλόγεροι που περιμένουν στο ναό των Αποστόλων  τη στιγμή που θα τους καλέσει ο Βασιλιάς τους να πολεμήσουν. Το συμβούλιο θέτει και πάλι το ζήτημα που πληγώνει τον Κωνσταντίνο: Εάν δεν μπορούμε να σώσουμε την Πόλη, ας σώσουμε τουλάχιστο τον Αυτοκράτορα! Ο Παλαιολόγος αντιδρά με οργή και εξουθενωμένος από τη νηστεία, την κόπωση και την αγωνία χάνει τις αισθήσεις του. Δε δέχεται όμως να φύγει.

◊      28 Μαΐου 1453: Το πρωί οι καμπάνες καλούν τους Έλληνες στις λιτανείες. Στο παλάτι των Βλαχερνών οι αξιωματούχοι συγκεντρώνονται για τελευταία φορά. Ο Κωνσταντίνος απευθυνόμενος στους Έλληνες τους υπενθυμίζει το καθήκον της φυλής: Ο άνθρωπος πρέπει να είναι έτοιμος να πεθάνει για τέσσερις μεγάλες αξίες: Την πατρίδα, την πίστη, τον ηγεμόνα και την οικογένεια. Είναι η ώρα για τον Λαό της Κωνσταντινούπολης να πεθάνει για όλα αυτά. Ευχαριστεί τους Λατίνους για τη συμπαράσταση και έπειτα, όπως πράττουν μόνο οι σπουδαίοι  ζητά συγγνώμη από όλους και τους ζητά να πράξουν το ίδιο. Σε τέτοιο  αίτημα ενός τέτοιου άρχοντα ποιος θα τολμούσε να αρνηθεί; Μπροστά στον Κωνσταντίνο, Έλληνες και Λατίνοι γίνονται μια αγκαλιά. Επιτέλους η ομόνοια λίγες ώρες  πριν το τέλος. Στην Αγια Σοφιά οι κληρικοί ντυμένοι με τα επίσημα άμφια τελούν την τελευταία Θεία Λειτουργία για να λάβει ο λαός την ύστατη κοινωνία. Οι  υπερασπιστές της Πόλης μεταλαμβάνουν και τρέχουν ξανά στις επάλξεις, μαζί τους και ο Αυτοκράτορας. Ευχαριστεί τους άνδρες του και με το άλογο γυρίζει τα τείχη για να δώσει κουράγιο στους αγωνιστές, ίσως και για να αποχαιρετήσει το φως του ήλιου από την Πόλη του…

Και ο ήλιος δύει. Θα είναι η τελευταία δύση που θα αντικρίσει  η ελληνική Κωνσταντινούπολη.

◊      Τα Μεσάνυχτα της 29^ης Μαΐου 1453 οι κραυγές των επιτιθέμενων σχίζουν τον αέρα και η Κωνσταντινούπολη καλεί με τις καμπάνες το λαό της  στα τείχη. Η επίθεση ξεκινά κατά κύματα: Πρώτα στέλνονται οι άτακτοι. Για δύο ώρες τα τείχη πολιορκούνται μα η άμυνα κάνει καλή δουλειά. Η Πόλη δεν γονατίζει. Από θαλάσσης τα πράγματα δεν είναι τόσο δύσκολα για τους έλληνες, αν και όλοι καταλαβαίνουν ότι ο στόλος του εχθρού θέλει μόνο να απασχολήσει άνδρες και όχι να τους νικήσει. Η μεγάλη μάχη δίνεται στην κοιλάδα του Λύκου. Ο Μωάμεθ ρίχνει το ασκέρι του Ισχάκ Πασά, αλλά η πυκνή τους διάταξη  επιτρέπει στους Έλληνες να ρίχνουν στο ψαχνό. Η Πόλη δεν γονατίζει. Τα κανόνια τραντάζουν τα τείχη. Λίγο πριν το ξημέρωμα η μπομπάρδα γκρεμίζει ένα τμήμα από το εξωτερικό τείχος του Αγίου Ρωμανού και οι πρώτοι 300 οσμανλήδες ορμούν μα αποδεκατίζονται από τον Κωνσταντίνο και τους άνδρες του. Η Πόλη δε γονατίζει. Με το πρώτο φως της ημέρας ο Μωάμεθ στέλνει τους γενίτσαρους, αλλά οι αμυνόμενοι, άριστα εκπαιδευμένοι από τον Ιουστινιάνη, άριστα εμψυχωμένοι από τον Παλαιολόγο δεν εγκαταλείπουν. Η Πόλη δεν γονάτισε ακόμα. Ο Ιουστινιάνης όμως πληγώνεται την πιο κρίσιμη στιγμή και οι άνδρες του τον απομακρύνουν από το πεδίο της μάχης. Ο Κωνσταντίνος σπεύδει στο πλευρό του και πάνω στην αγωνία του τον ικετεύει να παραμείνει: «Κάνε υπομονή αδερφέ. Σε έχουμε ανάγκη». Εκείνος όμως δεν αντέχει άλλο. Οι άνδρες του τον βάζουν σ' ένα καράβι με προορισμό τη Χίο. Πεθαίνει εν πλω.

            Ο Κωνσταντίνος επιστρέφει στα τείχη, και ρίχνεται στη μάχη αλλά την αναταραχή που προκάλεσε η απώλεια του Ιουστινιάνη αντιλαμβάνεται ο Μωάμεθ. Τα κανόνια χτυπούν το εξωτερικό τείχος που τελικά υποχωρεί.  Όλο το δράμα παίζεται τώρα στην πύλη του Αγίου Ρωμανού όπου ο Κωνσταντίνος δίνει την ύστατη μάχη και  στην πύλη της Αδριανούπολης, πολύ κοντά σε μια πόρτα που αν και ασήμαντη για τους Βυζαντινούς, έμεινε  γνωστή ως η πιο μυστηριώδης πόρτα της ιστορίας: την Κερκόπορτα. Κανένας δεν μπορεί να πει με σιγουριά κάτω από ποιες συνθήκες κυμάτισε η σημαία του Μωάμεθ πάνω από την κερκόπορτα. Ήταν προδοσία; Κι αν ναι από ποιους; Η αλήθεια χάθηκε  στη δύνη της μάχης ή των συμφερόντων και μόνο θρύλοι κράτησαν το όνομά της ζωντανό κι έμεινε η Κερκόπορτα ως «ένας  κόκκος  άμμου που έκρινε την ιστορία του κόσμου», όπως παρατηρεί ο Στέφαν Τσβάιχ. Η σημαία των Οθωμανών πάνω στα τείχη έδωσε πρώτη το μήνυμα : ΕΑΛΩ Η ΠΟΛΗ…

Η Πόλη του Κωνσταντίνου γονάτισε μετά από 57 μέρες πολιορκίας, μετά από 1123 χρόνια πορείας. Την είδε γονατισμένη εκείνος ή είχε χαθεί πριν συνειδητοποιήσει το τέλος της αγαπημένης του; Κανένας δεν ξέρει. Το σώμα του αναζητήθηκε από το Μωάμεθ  μέσα στις επόμενες μέρες και αναγνωρίστηκε από τα χρυσά αυτοκρατορικά σανδάλια. Τον αναγνώρισε ενώπιον του Σουλτάνου ο αιχμάλωτος Νοταράς. Ο Νοταράς εκτελέστηκε, αφού είδε να πεθαίνουν ο 14χρονος γιος και ο γαμπρός του, όπως ο ίδιος είχε ζητήσει. Ο γενναίος Βυζαντινός προτιμούσε να τους δει να πεθαίνουν, παρά να τον δουν εκείνοι. Φοβόταν λένε μήπως ο γιος του τρομάξει από το θάνατο του πατέρα του και αλλαξοπιστήσει.

            Όσο για την Αγια Σοφιά; Έγινε φρικτός τάφος για τους ικέτες, από τους πρώτους Οθωμανούς που μπήκαν στην Πόλη και θα καταστρεφόταν στα σίγουρα από τη μανία των απαίδευτων στρατιωτών, εάν δεν έσπευδε ο ίδιος ο Μωάμεθ για να την προστατέψει. Κάποιοι λένε πως την προστάτεψε από φόβο προς τους Δυτικούς (μήπως η καταστροφή του σημαντικού Ναού προκαλούσε την αντίδραση των χριστιανών) και κάποιοι εις μνήμην της χριστιανής μητριάς του. Το σίγουρο είναι ότι ο Σουλτάνος πάτησε το ίδιο απόγευμα πάνω στην αγία τράπεζα και στρέφοντας το πρόσωπο προς τη Μέκκα ευχαρίστησε τον Αλλάχ, χρίζοντάς το Ναό σε τζαμί. Την Παρασκευή 1^η Ιουνίου 1453 γίνεται και η επίσημη μουσουλμανική προσευχή στο Ναό της του Θεού Σοφίας. Οι τοιχογραφίες της καλύφθηκαν από ασβέστη και μόνο η Πλατυτέρα δεν δέχτηκε να καλυφθεί μα στέκει εκεί μέχρι σήμερα με ακάλυπτο το πρόσωπο κι ορθάνοιχτα τα μάτια και φυλάει την Πόλη της καρδιάς της. Ποιος ξέρει; Ίσως θέλει να είναι παρούσα  όταν πραγματοποιηθεί η προφητεία των Αρχαγγέλων: Μην κλαις Αφέντρα και Κυρά πάλι δικιά σου θα ‘ναι…

Μάρω Σιδέρη

Συνοπτική Ιστορία του Βυζαντίου και της Μικράς Ασίας

Τιμούμε στις 29 Μαΐου το μεγάλο τραγικό γεγονός που σημάδεψε την Ελληνική Ιστορία, την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως και δηλώνουμε απερίφραστα και με γενναίο φρόνημα πως δε θα λησμονήσουμε ποτέ!

Τι είναι όμως σήμερα για μας η Πόλη;

Η ευρωπαϊκή παραθαλάσσια πόλη με τις χιλιοτραγουδισμένες φυσικές ομορφιές και τα θαυμαστά μνημεία ενός λαμπρού Βυζαντινού Πολιτισμού, τόσο κοντινή απ' τα σύνορά μας και τόσο κατάλληλη για τουρισμό; Ὴ μια μεγάλη αγορά με τα φτηνά ασημικά και δερμάτινα είδη της; Ὴ μια απλή επιθυμία και περιέργεια να περιδιαβάσουμε την Πόλη-Μύθο, να επισκεφτούμε τα ξακουστά σε χλιδή παλάτια των Σουλτάνων και τις πολυάριθμες βυζαντινές εκκλησίες; Ὴ ίσως ένα ταπεινό προσκύνημα στην Αγιά Σοφιά μας. Η Πόλη πρέπει να είναι και σήμερα όπως εδώ και πεντέμισι αιώνες της καρδιάς μας ο καημός. Ο ίδιος πόνος και θρήνος «Πήραν την Πόλη πήραν την».

Ας δούμε όμως μία συνοπτική αναδρομή στην πολύ πλούσια, μα και διδακτική ιστορία της πόλης του Βυζαντίου αλλά και της Μικράς Ασίας.

• 12ος αιώνας π.Χ. Όταν οι Δωριείς έρχονται στο νότιο Ελλαδικό χώρο, οι πολυπράγμονες Ίωνες μετακινούνται στα μικρασιατικά παράλια.
• 8ος αιώνας π.Χ. Ήδη η Ιωνία έχει αναπτυχθεί τόσο πολύ, σε πληθυσμό και οικονομικά, ώστε να αποτελεί Μητρόπολη, από όπου ξεκινούν άποικοι προς κάθε γωνιά του τότε γνωστού – κόσμου.
• 7ος αιώνας π.Χ. Ο Βύζας ο Μεγαρεύς, ιδρύει στον πορθμό Βόσπορο την ιωνική αποικία, η οποία παίρνει το όνομά του, Βυζάντιον.
• 6ος αιώνας π.Χ. Μετά τις υλικές επιτυχίες, πνευματικά κατορθώματα πραγματοποιούνται πρώτα εδώ, με πρωταγωνιστές μεγάλους φιλοσόφους και πανεπιστήμονες, όπως ο Θαλής ο Μιλήσιος, ο Αναξίμανδρος, ο Αναξιμένης, ο Ηράκλειτος. Αυτοί, προσπαθώντας να εξηγήσουν την προέλευση του κόσμου, έφθασαν σε πολύ υψηλά σημεία διανοήσεως και θεμελίωσαν τις βάσεις της φιλοσοφίας. Τη λάμψη τους γνώριζε όλη η Μεσόγειος και οι μαθητές τους συνέχισαν επάξια το έργο τους.
• 5ος αιώνας π.Χ. Οι πυρολάτρες Πέρσες με τους βασιλείς των Δαρείο και Ξέρξη καθυποτάσσουν βίαια την Ιωνία, ανακόπτοντας απρόσμενα την αλματώδη της ανέλιξη, ευρίσκουν όμως ισχυρή αντίσταση στην Ελλάδα και υποχωρούν.
• 4ος αιώνας π.Χ. Ο Αλέξανδρος ο Μακεδών και οι Έλληνες όλοι, στην αήττητη πορεία τους απελευθερώνουν την Ιωνία και έτσι επαναπροωθούν την πρόοδο σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας και του πολιτισμού: τη βιοτική μέριμνα, τις τέχνες, τα γράμματα, τις επιστήμες…
• 2ος αιώνας π.Χ. Οι Ρωμαίοι κατακτητές κατακτώνται από τα επιτεύγματα των Ελλήνων και θαυμάζουν τα αρχαία θαύματα: το Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού, το Ναό της Αρτέμιδος στην Έφεσο.
• 1ος αιώνας μ.Χ. Το Μέγα Θαύμα επιτελείται: ο ερχομός του Θεού στη Γη. Ο ίδιος ο Κύριος όταν έμαθε πως τον ζητούν Έλληνες είπε: «Ελήλυθεν η ώρα ίνα δοξασθή ο υιός του ανθρώπου». Οι Έλληνες ακούουν και πιστεύουν πρώτοι από τους άλλους λαούς. Τρανώνονται οι Χριστιανικές εκκλησίες (συγκεντρώσεις) της Μικράς Ασίας. Ο Ιωάννης ο Ευαγγελιστής ο Θεολόγος και συγγραφέας της Αποκαλύψεως, αναφέρεται κυρίως στις επτά εκκλησίες της Μικράς Ασίας. Ιδρύεται επίσης η εκκλησία του Βυζαντίου από τους αποστόλους Ανδρέα και Ιωάννη.
• 4ος αιώνας μ.Χ. Ο Ρωμαίος αυτοκράτωρ Κωνσταντίνος θεσπίζει την ανεξιθρησκία, μετά από τρεις αιώνες διωγμών και εκατομμύρια Χριστιανούς μάρτυρες, κυρίως στην σε μάς Ανατολή. Επίσης, επιλέγει τον ιδανικό τόπο για τη νέα πρωτεύουσα, μακράν της παρακμιακής και της απειλούμενης Ιταλικής Ρώμης.
• Στις 11 Μαΐου 330, θεμελιώνει τη Νέα Ρώμη επάνω στην αρχαία πόλη του Βυζαντίου, τη μετέπειτα Κωνσταντινούπολη. Μέγιστοι Πατέρες ζουν και διδάσκουν τότε: ο Βασίλειος από την Καππαδοκία, ο Γρηγόριος από την Ναζιανζό, ο Χρυσόστομος από την Αντιόχεια, ο Νικόλαος από τη Λυκία.
• 6ος αιώνας μ.Χ. ο Ιουστινιανός καλλωπίζει την Κωνσταντινούπολη με μεγάλα έργα με κυριότερο το Ναό της Αγίας του Θεού Σοφίας (προσοχή, όχι της αγίας μάρτυρος Σοφίας).
• Στο διάβα των αιώνων στην Ορθόδοξη αυτοκρατορία της Ρωμανίας η Χριστιανική πίστη ενώθηκε με το αρχαίο κι αθάνατο Ελληνικό πνεύμα, σε ένα κράμα αδιάσπαστο, το οποίο φωτοδοτούσε τον κόσμο ανάμεσα στα δυτικά και ανατολικά σκοτάδια του Μεσαίωνα της Παποσύνης και του Ισλάμ. Αυτές οι δύο πλευρές επολέμησαν και εγονάτισαν τελικώς τη Ρωμανία, οι Λατίνοι Σταυροφόροι στα 1204 και οι Μογγόλοι Τούρκοι στα 1453, επί αυτοκρατορίας του ηρωικού Κωνσταντίνου Δραγάτση Παλαιολόγου .
• Όμως, η Ρωμανία κι αν επέρασεν, θα ‘ρθη να ζήση κι άλλον.
• Τα πνευματικά φώτα των υποδουλωμένων Ελλήνων συνεχίζουν να λάμπουν και να διακρίνονται στις νέες κοινωνίες. Αξιώματα υψηλά καταλαμβάνουν οι Χριστιανοί της Πόλης και τα αστικά κέντρα ευρίσκονται στην οικονομική κυριαρχία των Ελλήνων της Μικράς Ασίας.
• 19ος αιώνας μ.Χ. Μετά την Ελληνική επανάσταση στα 1821, η μεγάλη ιδέα ξαναφουντώνει: Σώπασε Κυρά Δέσποινα, πάλι με χρόνια με καιρούς, πάλι δικά Σου θα ‘ναι. Το Ορθόδοξο Ελληνικό κράτος επεκτείνεται.
• 20ος αιώνας μ.Χ. Συνθήκη των Σεβρών – η Ελλάς των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών – η λειτουργία στην Αγια Σοφιά, όλα τα όνειρα προσιτά, κοντινά, πραγματοποιήσιμα. Μα αλλιώς θα εξελιχθούν τα πράγματα. Η Μικρασιατική καταστροφή, η μεγαλύτερη βεβαίως εθνική καταστροφή λαμβάνει χώρα και το πιο ζωντανό κι αυθεντικό δένδρο του Ελληνισμού ξεριζώνεται από τις πατρίδες, που αλώβητες στη μνήμη μας παραμένουν. Μία καταστροφή που συνεχίζεται, με τον εκτουρκισμό όσων δεν απελαύνονται από τις ετοιμοθάνατες κοινότητες στο χώρο της σημερινής Τουρκίας.

Κι έτσι με τη Μικρασιατική Καταστροφή ολοκληρώνεται η Άλωση, η Άλωση όχι μόνο της Πόλης αλλά του Ελληνισμού.

Μα για μας δεν θα πάψει ποτέ να είναι η Πόλη της καρδιάς μας, ο βαθύς πόθος. Τούτη την Πόλη τιμούμε σήμερα, αυτούς τους Μάρτυρες ενθυμούμαστε. Ας είναι η μνήμη τους αιώνια κι ας ζουν μέσα στις καρδιές μας για πάντα. Η σημερινή ημέρα σίγουρα είναι ημέρα θρήνων, αλλά είναι και ημέρα μνήμης.

«ΠΟΣΟ ΜΑΚΡΙΑ ΕΙΝΑΙ η ΙΣΤΑΝΜΠΟΥΛ ;»

Γύρισα πρόσφατα από ένα ταξίδι στην Κωνσταντινούπολη. Δεν ήταν το πρώτο. Όμως έχουν μεσολαβήσει αρκετά χρόνια από τις προηγούμενες φορές που βρέθηκα εκεί. Και φυσικά έκτοτε έχουν αλλάξει πολλά.

Το μέγεθός της πρώτα απ' όλα. Ο πληθυσμός της, μαζί με τα αχανή περίχωρα φτάνει σήμερα σχεδόν τα 15(!) εκατομμύρια. Ασύλληπτο μέγεθος, όπως και να το σκεφτεί κανείς. Στην Ευρώπη δεν υπάρχει τίποτα ανάλογο. Η Κωνσταντινούπολη είναι από μόνη της μια πόλη-χώρα.

«Γκετζεκοντού» στα τούρκικα σημαίνει «χτισμένα τη νύχτα». Συνοικίες ολόκληρες. Σπίτια ενός ή δύο δωματίων αλλά και πολυκατοικίες, όλα «χτισμένα τη νύχτα». Εννοείται χωρίς άδεια, χωρίς δίκτυο ύδρευσης, χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα. Αυθαίρετα σε μαζική κλίμακα, δίχως τα στοιχειώδη. Ενα μεγάλο τμήμα, το 30% λένε, της σημερινής Κωνσταντινούπολης αποτελείται από «γκετζεκοντού». Και βέβαια, στις περισσότερες περιπτώσεις οι άνθρωποι χτίζουν τα «γκετζεκοντού» μόνοι τους.

Τα «γκετζεκοντού» είναι μία από τις όψεις -εκρηκτική ασφαλώς- αυτής της μεγαλούπολης. Δεν σταμάτησα εδώ, το ομολογώ. Ούτε στον αντίποδα, δηλαδή στις περιοχές του επιδεικτικού πλούτου. Ούτε και στο βυζαντινό παρελθόν. Οχι άλλοι δικέφαλοι.

Σ' αυτό το ταξίδι ήθελα πιο πολύ να δω την Ιστανμπούλ, να περπατήσω εκεί όπου διασταυρώνονται οι διαφορετικές όψεις της. Και όχι να ψάξω για τα σημάδια που μένουν από την Κωνσταντινούπολη. Ετσι κι αλλιώς, το συναρπαστικό πρόσωπό της είναι ένα κράμα από χίλια δυο στοιχεία. Ολα μαζί, όλα παντού.

Με ενδιέφερε η καθημερινή ζωντανή πόλη. Η προκυμαία του Εμίνονου με το ακατάπαυστο βουητό του πλήθους και των φέρι-μποτ. Ο σιδηροδρομικός Σταθμός Σίρκετζι με το καφενείο μπροστά στην αποβάθρα. Η Ψαραγορά και η βαβούρα στους στενούς δρόμους του Καράκιοϊ. Τα μικρά εστιατόρια στον Κεράτιο Κόλπο. Το χάζι και το θέαμα, κάθε ώρα, οπουδήποτε κι αν κοιτάξεις, διασχίζοντας τη Γέφυρα του Γαλατά.

Βόλτες στο Μπέγιογλου (το πάλαι ποτέ Πέραν), την πιο κοσμοπολίτικη περιοχή της Κωνσταντινούπολης. Εδώ, ήδη κατά την οθωμανική περίοδο, Αρμένιοι, Ελληνες, Αραβες, Εβραίοι της Ισπανίας δημιούργησαν κοινότητες και οι μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις ίδρυσαν τις πρεσβείες τους.

Το Μπέγιογλου ευημερεί και διασκεδάζει έως αργά το βράδυ. Γεμάτο εμπορικά καταστήματα, καφενεία, εστιατόρια, κινηματογράφους, διάφορες μουσικές σκηνές -ξεχωρίζει η «Babylone», για τζαζ, ροκ και όχι μόνον. Η λεωφόρος Ιστικλάλ, η πεζοδρομημένη κεντρική αρτηρία του Μπέγιογλου, είναι σίγουρα ο πιο ζωντανός δρόμος της Κωνσταντινούπολης. Κόσμος παντού, ιδίως νέοι. Στην Ιστικλάλ, οι μυρωδιές -κεμπάπ, μπουρέκ, etc- μπερδεύονται με τον θόρυβο του ξύλινου τραμ που περνά αργά κατά μήκος της λεωφόρου και με τις μουσικές από τα πολυάριθμα δισκοπωλεία. Να μην ξεχάσω κάτι πολύ ενδεικτικό: στο Μπέγιογλου, ελάχιστες οι γυναίκες που φορούν μαντήλα.

Η περιπλάνηση στην πόλη με ενδιέφερε. Οχι τα μουσεία, ούτε οι επισκέψεις ντε και καλά στα περίοπτα ιστορικά μνημεία, αλλά οι βόλτες και οι στάσεις, χωρίς υποχρεωτικές διαδρομές, χωρίς «πρέπει οπωσδήποτε να πάμε εδώ». Στο κάτω κάτω, καθένας -εκτός κι αν είναι «homo touristicus»- βλέπει και βρίσκει αυτά που θέλει να δει. Δηλαδή και Ιστανμπούλ και Κωνσταντινούπολη και ό,τι άλλο θέλετε μαζί.

Μερικές φορές βοηθούν και οι συμπτώσεις. Οπως λόγου χάριν, να βρεθείς στην Κωνσταντινούπολη την τελευταία Κυριακή του μήνα. Μόνον εκείνη την ημέρα, μια φορά τον μήνα, έχει κανείς την ευκαιρία να παρακολουθήσει ένα θέαμα που είναι άλλου είδους ταραχή. Πού; Στο Μοναστήρι της αδελφότητας των Μεβλεβί σούφηδων, δυο βήματα από τον Πύργο του Γαλατά: ο περίφημος τελετουργικός χορός που δίνουν -συνοδεία υποβλητικής μουσικής και σε κατάσταση έκστασης- οι περιστρεφόμενοι δερβίσηδες.

Από τη μία ζάλη στην άλλη. Από τους περιστρεφόμενους δερβίσηδες στην τεράστια σκεπαστή Αγορά των Μπαχαρικών. Εξαίσια χρώματα, άπειρες ποικιλίες και μυρωδιές, μέχρι τελικής πτώσης. Να, πώς μπορεί να μεθύσει κανείς χωρίς να πιει. Εδώ συναντώνται και μπερδεύονται οι πάντες, ντόπιοι και ξένοι. Εδώ, οι πωλητές λίγο ώς πολύ μιλούν ελληνικά. Εντάξει, δεν μπορώ να πω, είναι ωραία η ψευδαίσθηση ότι σε τούτη την επικράτεια των μπαχαρικών η γλώσσα μας έχει τη θέση μιας lingua franca.

«Istanbul, c' est Constantinople», έλεγε σε …λατινοαμερικάνικο ρυθμό ένα παλιό τραγουδάκι. Τους τελευταίους μήνες το ξαναθυμήθηκαν και το παίζουν συχνά τα μουσικά ραδιόφωνα στην Αθήνα. Μια φορά αν το ακούσεις, σου κολλάει και το λες συνέχεια. Μεγάλη διεθνής επιτυχία αυτό το τραγουδάκι. Το έχει πει σε πρώτη εκτέλεση ο ξέφρενα κεφάτος Ντάριο Μορένο, τραγουδιστής πασίγνωστος στις δεκαετίες του '50 και του '60, που γεννήθηκε στη Σμύρνη από Τούρκο πατέρα και Μεξικανή μητέρα και έζησε εκεί τους πρώτους μήνες της ζωής του

«Istanbul, c' est Constantinople»; Όχι, η Ιστανμπούλ δεν είναι η Κωνσταντινούπολη. Είναι μια σύγχρονη μεγαλούπολη με πολλά πρόσωπα, με μεγάλο ιστορικό βάρος, με ακαταμάχητη γοητεία, αλλά και με δυσεπίλυτα προβλήματα. Μόνο τα «γκετζεκοντού» να σκεφτεί κανείς, αρκεί.

Η πτήση από την Αθήνα διαρκεί μόλις πενήντα πέντε λεπτά. Ένα πολύ κοντινό και μαζί μακρινό ταξίδι.

ΥΓ Χόρχε Σεμπρούν: «Λυπάμαι πολύ για το γαλλικό "Οχι". Είναι ετερογενές, αλλά μαζικό. Δυστυχώς, οι τελευταίες εξελίξεις μας πηγαίνουν αρκετά χρόνια πίσω» (Από τις δηλώσεις του διάσημου συγγραφέα και πολέμιου κάθε μορφής ολοκληρωτισμού στο AFP)

 

«ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΑΛΗΘΙΝΟΙ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ»

«Ένας Τούρκος δημοσιογράφος και ποιητής με αποκάλεσε άπατρι, κατηγορώντας με ότι διασύρω τη χώρα μου στο εξωτερικό. Εγώ όμως δεν είμαι διπλωμάτης. Είμαι ελεύθερος άνθρωπος», λέει στα «NEA» ο Νεντίμ Γκιουρσέλ, ένας από τους σημαντικότερους Τούρκους συγγραφείς, του οποίου εννέα βιβλία κυκλοφορούν και στη χώρα μας. Ο Γκιουρσέλ, πράγματι, λέει τη γνώμη του ευθαρσώς. «Ο κοσμοπολιτισμός έχει πλούτο. Όμως σήμερα όλοι θέλουν να ζήσουν μόνοι τους. Θυμάμαι, όταν πήγαινα σχολείο, υπήρχαν ακόμη 100.000 Έλληνες στην Κωνσταντινούπολη. Πραγματικά λυπάμαι που έφυγαν. Που τους λεηλάτησαν τα καταστήματα. Γιατί – και το έχω γράψει αυτό – για μένα ήταν η ενσάρκωση του Βυζαντίου. Ήταν οι αληθινοί κάτοικοι της Πόλης. Που βρίσκονταν εκεί πριν από τους Τούρκους. Αλλά δεν πιστεύουν όλοι οι Τούρκοι το ίδιο. Σου λένε, κοίτα τι μας έκαναν στην Κύπρο… Τι φταίνε όμως οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης για όσα συνέβησαν στην Κύπρο; Από την άλλη, κι εγώ θα περίμενα, στο πρόσφατο δημοψήφισμα, οι Έλληνες της Κύπρου να είναι πιο ανοιχτοί. Γιατί υπήρξα μέχρι τότε πολύ επικριτικός με τον Ντενκτάς».

            Ο 54χρονος συγγραφέας, που εδώ και πολλά χρόνια ζει στο Παρίσι, δεν συμμερίζεται πάντως την άποψη ότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία βρίσκεται στη βάση κάθε προβλήματος στην περιοχή: «Συχνά ακούμε στα Βαλκάνια ότι αν δεν υπήρχαν οι Τούρκοι, δεν θα υπήρχε τόση καθυστέρηση. Δεν είμαι τόσο σίγουρος. Όσο ζούσα στην Τουρκία δεν με απασχολούσαν αυτά τα ζητήματα. Διάβαζα ευρωπαϊκή λογοτεχνία. Πηγαίνοντας στο Παρίσι ασχολήθηκα περισσότερο με την οθωμανική ιστορία. Και είδα ότι τα μιλέτια, με τον τρόπο τους, λειτουργούσαν. Και το σύστημα είχε διάρκεια. Με αυτή την έννοια αντιδρώ στον καθαρό κεμαλισμό, χωρίς να είμαι νοσταλγός του παρελθόντος. Ο κεμαλισμός ήταν θετικός ως προς την εκκοσμίκευση, ωστόσο πρέπει να τον δούμε κριτικά και να μάθουμε περισσότερα για την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Χρειάζεται μια περιέργεια, βέβαια, για να μελετήσεις τα πράγματα αυτά. Και νομίζω ότι κι εγώ, όπως και ο Αλτάν και ο Παμούκ, έχουμε συμβάλει στο ξύπνημα αυτής της περιέργειας για το παρελθόν. Ο Μωάμεθ, αφού κατέκτησε την Πόλη, κράτησε στοιχεία βυζαντινά στους θεσμούς. Και ήθελε μια ανοιχτή αυτοκρατορία. Στο πλαίσιο, βέβαια, μιας ισλαμικής μοναρχίας».

            «Σήμερα στην Τουρκία υπάρχει αυξημένος εθνικισμός», λέει ο Νεντίμ Γκιουρσέλ. «Λόγω των Κούρδων και λόγω της ευρωπαϊκής στάσης απέναντι στην τουρκική υποψηφιότητα. Ωστόσο πιστεύω ότι μόνο στο ευρωπαϊκό πλαίσιο μπορεί να λυθούν οι ελληνοτουρκικές διαφορές. Γιατί υπάρχουν κοινά ιδανικά και αξίες. H Ευρώπη δεν είναι η απόλυτη λύση. Αλλά βοηθάει να αποφεύγουμε τις εθνικιστικές συγκρούσεις. H παρουσία λοιπόν του τουρκικού στρατού στην Κύπρο αντίκειται στα ευρωπαϊκά ήθη. H Τουρκία δεν μπορεί να αφήνει στρατό σε ένα άλλο κράτος-μέλος όταν θέλει να ενταχθεί στους κόλπους της E.E.».

            Το ίδιο συμβαίνει με τον φονταμενταλισμό. Ούτε αυτός χωράει στην Τουρκία, στην ευρωπαϊκή της προοπτική. Αλλά ο Νεντίμ Γκιουρσέλ στο σημείο αυτό είναι αισιόδοξος. «H κοινωνία έχει εξελιχθεί και νομίζω ότι δεν υπάρχει τέτοιος φόβος», λέει. Εκείνο που δεν είναι αποσαφηνισμένο είναι το πολιτικό τοπίο. «Ανήκω στον αριστερό χώρο», λέει. «Αλλά δεν μπορώ να μην παραδεχθώ ότι η ισλαμική κυβέρνηση είναι η πρώτη που ταρακούνησε τα λιμνάζοντα ύδατα, ανοίγοντας τα αρχεία για το αρμενικό ζήτημα και για το κουρδικό. Να γιατί πρέπει να είσαι ανεξάρτητος. H Αριστερά, στα ζητήματα αυτά, δεν έκανε ποτέ τίποτα. Από την άλλη, βέβαια, δεν μπορώ να συμφωνήσω στις θέσεις των ισλαμιστών για τις γυναίκες. Και ξέρω ότι ενώ προώθησαν όσο κανείς άλλος την προσέγγιση με την Ευρώπη, στο βάθος της συμπεριφοράς τους είναι άνθρωποι δεμένοι με την ισλαμική παράδοση».

            Εκεί όπου ο ισλαμισμός έπαιξε μεγάλο ρόλο ήταν στην υπόθεση του Ιράκ. «H βάση του κυβερνώντος κόμματος αισθάνθηκε αλληλέγγυα με τους Ιρακινούς. Αν όμως δεν υπήρχαν έθνη όπως η Γαλλία και η Γερμανία να καταδικάσουν τον πόλεμο, η θέση της Τουρκίας θα ήταν ακόμη πιο δύσκολη», λέει.

Ο Nεντίμ Γκιουρσέλ νοσταλγεί την παρουσία των Ελλήνων στην Πόλη. Kαι λυπάται που όλοι σήμερα θέλουν να ζουν μόνοι τους…

Του NENTIM ΓKIΟYPΣEΛ  με αναδημοσίευση από τα «ΤΑ ΝΕΑ» του ΜΑΝΩΛΗ ΠΙΜΠΛΗ

ΑΛΛΟ ΣΧΕΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ http://www.apodimos.com/arthra/05/Jun/H_ALOSH_THS_KONSTANTINOUPOLIS_KAI_NA_GNORIZOUME_TO_SHMERA/index.htm

http://www.panellines.gr/ecclesia/agia_sofia.htm 

http://www.zoiforos.gr/AFIEROMATA/alosi_polis.htm

http://www.phorum.gr/archive/post/amp_-6718-13.html

ΔΙΑΒΑΣΤΕ

ΠΗΡΑΝ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΠΗΡΑΝ ΤΗΝ… της Μαρίας Λαμπαδαρίδου Πόθου