ΑΞΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ
Δέσποινα Συριοπούλου
Νεά Υόρκη
Η απόφαση του έλληνα πρωθυπουργού να σταθεί αντάξιος των ιστορικών περιστάσεων και να αντισταθεί σθεναρά στις αμερικανικές πιέσεις για την αποστολή πρόσκλησης ένταξης των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ, κάνοντας σαφές στην πράξη ότι το ζήτημα της ονομασίας είναι κάτι που τελικά «ο ελληνικός λαός» ΔΕΝ «το έχει ξεχάσει μετά από δέκα χρόνια», είχε αποτέλεσμα. Η υποβολή του ελληνικού βέτο ανέκοψε την προκλητική -πάντα με τις ευλογίες και την συγκατάθεση των αμερικανών- πορεία προς την είσοδο στην βορειοατλαντική συμμαχία του γειτονικού κρατιδίου. Η σταθερότητα στις ελληνικές θέσεις και η ανελαστικότητα που επέδειξε η ελληνική πλευρά στάθηκαν επαρκή στοιχεία να μετατρέψουν την επιδειχθείσα σιγουριά της σκοπιανής πλευράς σε μια οργισμένη αντίδραση εναντίον της Ελλάδας.
Το θέμα της διεύρυνσης της βορειατλαντικής συμμαχίας με την συμμετοχή της Κροατίας, Αλβανίας και Σκοπίων ήταν για την αμερικανική κυβέρνηση και προσωπικά του προέδρου Μπους δεδομένο και προαποφασισμένο. Μόνο που φαίνεται να είχαν υπολογίσει χωρίς τον… ξενοδόχο. Οι πιέσεις προς την Ελληνική πλευρά ήταν συνέπεια ακριβώς αυτής της σιγουριάς που επεδείκνυαν, προκειμένου όλα να γίνουν, όπως ακριβώς είχαν σχεδιαστεί. Και πάλι χωρίς να υπολογίσουν όλα τα δεδομένα και τα μηνύματα της Ελλάδας.
Το διπλωματικό θρίλερ, με όλες τις πιέσεις που υπήρξαν τις τελευταίες εβδομάδες στο προσκήνιο αλλά και στο παρασκήνιο απεικονίζουν όχι μόνο ένα προσχηματικό παιχνίδι αλλά και ένα παιχνίδι εντυπώσεων εκ μέρους της αμερικανικής πλευράς, η οποία ωστόσο είχε αποφασίσει τι μέλει γενέσθαι. Και πάλι με την υποσημείωση, χωρίς να λαμβάνει υπ'όψιν της τις ελληνικές θέσεις στο θέμα της ένταξης των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ. Ένας από τους βασικούς υποστηρικτές της ιδέας, αλλά και από τους ανθρώπους που πρωτοστάτησαν στις πιέσεις εναντίον της Ελλάδας, και μάλιστα με έντονα τα χαρακτηριστικά της προκλητικότητας και πολλές φορές της ερριστικότητας των θέσεων του, όπως χαρακτηριστικά τον περιγράφουν έλληνες διπλωμάτες, είναι ο υφυπουργός εξωτερικών, αρμόδιος για θέματα Ευρώπης, Daniel Fried. Ο εν λόγω αμερικανός αξιωματούχος, αρχιτέκτονας, όπως χαρακτηριστικά ονομάζεται, του κράτους του Κοσόβου στις 11 Μαρτίου σε ακρόασή του στην επιτροπή εξωτερικών υποθέσεων της Γερουσίας σχεδόν προαναγγέλλει την είσοδο των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ, υπογραμμίζοντας ότι το ζήτημα της ονομασίας δεν πρέπει να αποτελέσει εμπόδιο στην ένταξη του κρατιδίου στην συμμαχία. Λίγες μέρες νωρίτερα, σε ακρόαση με θέμα πάλι την διεύρυνση του ΝΑΤΟ ομάδας εξειδικευμένων αμερικανών αναλυτών από την επιτροπή του Κογκρέσου για την ασφάλεια και συνεργασία στην Ευρώπη, παρουσιάστηκαν όλες οι πτυχές τόσο της βραχυπρόθεσμης (Κροατία, Αλβανία, Σκόπια) όσο και μακροπρόθεσμης (Ουκρανία, Γεωργία) διεύρυνσης της συμμαχίας. Στις 4 Μαρτίου, η επιτροπή της γερουσίας, στην οποία ήταν παρούσα και η Χίλαρι Κλίντον ως μέλος, οι Michael Haltzel, από το πανεπιστήμιο Τζον Χοπκινς και μέλος του Κέντρων διατλαντικών σχέσεων, ο Janus Bugajski του κέντρου διεθνών και στρατηγικών μελετών και διευθυντής του προγράμματος «Νέες ευρωπαϊκές δημοκρατίες» και ο Steven Pifer, πρώην πρέσβης στην Ουκρανία, σύμβουλος σε θέματα Ρωσίας και Ευρασίας του ίδιου κέντρου (διεθνών και στρατηγικών μελετών), τάχθηκαν υπέρ της διεύρυνσης της συμμαχίας, επιχειρηματολογώντας, υπεραμυνόμενοι -πάντα- τα συμφέροντα των Ηνωμένων Πολιτειών. Και οι τρεις τάχθηκαν υπερ της ένταξης της Κροατίας, Αλβανίας και Σκοπίων στο ΝΑΤΟ, ενώ ο Janus Bugajski -αναφορικά με το επίμαχο θέμα της επίλυσης του ζητήματος της ονομασίας των Σκοπίων- υποστήριξε ότι η Ουάσιγκτον πρέπει να βρει μια έστω και προσωρινή λύση, ώστε να ικανοποιήσει και τις δυο πλευρές, εμποδίζοντας την μή πρόσκληση των Σκοπίων στο Βουκουρέστι και το ελληνικό βέτο για την ένταξή τους. Μετά τη σύνοδο, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, υπάρχει αρκετός χρόνος ώστε να επιλυθεί το θέμα και να βρεθεί μια μόνιμη φόρμουλα, η οποία και θα βελτιώσει τις σχέσεις των δυο γειτονικών χωρών. Επιγραμματικά να αναφέρουμε ότι αναφορικά με την είσοδο της Ουκρανίας και της Γεωργίας, ο ίδιος αναλυτής θεωρεί ότι η ένταξη τους στην συμμαχία, μεταξύ άλλων, θα εμποδίσει τις επεκτατικές βλέψεις της Ρωσίας, αλλά και θα βάλει φραγμό στις αρνητική επιρροή που ασκεί στην περιοχή, ενώ παράλληλα θα ενισχύσει το αίσθημα της ασφάλειας στις συμμαχικές προς τις Ηνωμένες Πολιτείες δυναμεις και στα νέα κράτη-μέλη της συμμαχίας. Νωρίτερα της κατάθεσης των εμπειρογνωμόνων στο Κογκρέσο, στα τέλη του Φεβρουαρίου, το Ινστιτούτο εθνικών στρατηγικών μελετών, σε ειδικό κλειστό συμπόσιο που διοργάνωσε στην αμερικανική πρωτεύουσα με θέμα την επόμενη μέρα μετά τη σύνοδο στο Βουκουρέστι, ουσιαστικά κατέγραψε το ρόλο των Ηνωμένων Πολιτειών και για τα ζωτικά συμφέροντα τους στην περιοχή της Ευρώπης, τα οποία νιώθουν να απειλούνται από την συνεχή άνοδο της Ρωσίας. Το συμπόσιο οργανώθηκε από το Αμερικανικό Πανεπιστήμιο Εθνικής Άμυνας στο οποίο ανήκει και το παραπάνω ισντιούτο, όπου έλαβαν μέρος 340 ανώτεροι και ανώτατοι αξιωματούχοι χωρών μελών του ΝΑΤΟ(κυρίως πρώην και νυν στρατιωτικοί) σε επίσημη και ανεπίσημη βάση και με την δέσμευση ότι δεν θα σχολιάσουν -πολύ περισσότερο δεν θα αποκαλύψουν-τα όσα συζητήθηκαν κεκλεισμένων των θυρών.
Το νέο δόγμα του ΝΑΤΟ, η στρατιωτική επέκταση της συμμαχίας και η στρατιωτική δράση στα ανοιχτά μέτωπα (Αφγανιστάν-Ιράκ και Ιράν) αλλά κυρίως-και αυτό είναι που έχει μεγάλη σημασία – η ανάπτυξη της αντιπυραυλικής ομπρέλας σε χώρες τις Νοτιοανατολικής Ευρώπης ήταν τα βασικά θέματα εισηγήσεων, πάντα υπό το πρίσμα της διασφάλισης των αμερικανικών συυμφερόντων. Από τα συμπεράσματα του συμποσίου αυτού -που σημειωτέον οργανώθηκε εν όψει της 59ης συνόδου της συμμαχίας στο Βουκουρέστι- θεωρείται σχεδόν βέβαιη η διεύρυνση και σε αυτή την βάση έγιναν όλες οι εισηγήσεις των συμμετεχόντων.
Στο πλαίσιο της συζήτησης σχεδιάστηκαν και Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης μεταξύ ΝΑΤΟ και Ρωσίας, ως μια κίνηση καθησυχασμού του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν σε όποια σχέδια της αμερικανικής πρωτεύουσας. Άλλωστε η παρουσία για πρώτη φορά ως επίσημου προσκεκλημένου του Ρώσου προέδρου Βλ. Πούτιν στην 59η σύνοδο κορυφής του Βουκουρεστίου, δεν έρχεται μόνο να επιβεβαιώσει τις προσπάθειες των Ηνωμένων Πολιτειών στα όποια σχέδια τους, αλλά και να δώσει με σημειολογικό τρόπο όσα ο Βλαβιμίρ Πούτιν θα ήθελε να πει…
Τέλος, -ενδεικτικό στοιχείο της αμερικανικής σιγουριάς- ακόμη και την τελευταία στιγμή, την ημέρα που ξεκινούσε η Σύνοδος του Βουκουρεστίου το κέντρο τύπου του αμερικανικού Πενταγώνου σε άρθρο-ανάλυση αναφέρει ότι οι αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ αναμένεται να απευθύνουν πρόσκληση στις τρεις υποψήφιες προς ένταξη χώρες, Κροατία, Αλβανία και «Μακεδονία». Επισημαίνεται μάλιστα ότι ο Daniel Fata, αναπληρωτής υφυπουργός άμυνας, αρμόδιος για θέματα Ευρώπης και ΝΑΤΟ, ύστερα από συνάντηση με τους υπουργούς άμυνας των τριών προς ένταξη χωρών, στην αμερικανική πρωτεύουσα στις 20 Φεβρουαρίου, έκανε σαφές ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα υποστηρίξουν την ένταξη των χωρών αυτών στην συμμαχία.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες προσέρχονταν στο Βουκουρέστι, έχοντας την σιγουριά του προαποφασισμένου αποτελέσματος, με πίστη στην βραχυπρόθεσμη διεύρυνση, αλλά και στην μακροπρόθεσμη είσοδο της Ουκρανίας και Γεωργίας, μια κίνηση δημιουργίας όχι μόνο διόδου προς την κεντρική Ασία, αλλά και αναχώματος προς την Ρωσία και τον εν δυνάμει κίνδυνο που αποτελεί για τα αμερικανικά συμφέροντα. Ο George Bush μιλούσε για ιστορικής σημασίας διεύρυνσης με την πεποίθηση μιας πολύ καλά στημένης φιέστας που πέρα από όλα θα εξυπηρετούσε και λόγους εσωτερικής κατανάλωσης. Η πεποίθησή του από όλα όσα δήλωνε τον τελευταίο καιρό σε καμία περίπτωση δεν προοιώνιζαν μια εξέλιξη όπως η προχθεσινή. Ο ίδιος μιλούσε για ιστορική απόφαση της ένταξης των τριών βαλκανικών χωρών. Χωρίς αντίστοιχες κορώνες, τα αμερικανικά μέσα μαζικής ενημέρωση θεωρούσαν ότι ο σκόπελος του δικαιώματος της αρνησικυρίας θα παρακαμθεί και τελικά η διεύρυνση θα πραγματοποιηθεί. Τα αμερικανικά ΜΜΕ ασχολήθηκαν κυρίως με την διεύρυνση προς ανατολάς -με τις όποιες συνέπειες στις σχέσεις Ρωσίας-Ηνωμένων Πολιτειών- και την πρόταση για πρόσκληση ένταξης της Γεωργίας και της Ουκρανίας στο σχέδιο δράσης μέλους της βορειοατλαντικής συμμαχίας, καθώς επίσης και την αποστολή δυνάμεων στο Αφγανιστάν, έχοντας παράλληλες αναφορές και σε άλλα ήσσονος σημασίας θέματα που αφορούσαν στην σύνοδο κορυφής.
Όσο και αν αρχικά το θέμα της ένταξης των Σκοπίων κάλυπτε λίγες γραμμές σε αναλύσεις και σχόλια έντυπων μέσων, με ελάχιστες εξαιρέσεις, η υποβολή του ελληνικού βέτο και τελικά η μη αποστολή πρόσκλησης για ένταξη των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ, παράλληλα με την μη πρόκληση της Ουκρανίας και της Γεωργίας για την ένταξη στο σχέδιο δράσης μέλους (MAP) συγκέντρωσε το ενδιαφέρον, επικεντρώνοντας στην παράμετρο μιας ήττας του προέδρου Bush, η οποία ωστόσο μετριάζεται από την θέμα του Αφγανιστάν και της κατ' αρχήν συμφωνίας για την αντιπυραυλική ασπίδα. Χαρακτηριστικό είναι δημοσίευμα των New York Times, οι οποίοι με ένα ιδιαίτερα υποτιμητικό αλλά και σκωπτικό σχόλιο χαρακτήρισαν ως «Ντροπή για το ΝΑΤΟ» την απόφαση της Ελλάδας να επιμείνει στην θέση της να υποβάλει βέτο στην πρόσκληση για ένταξη της «μικρής», όπως χαρακτηριστικά γράφτηκε, Μακεδονίας, υποστηρίζοντας μάλιστα ότι οι αξιωματούχοι της συμμαχία θεωρούν τις ελληνικές θέσεις και ενστάσεις ως γελοίες.
Σύμφωνα με το ίδιο δημοσιεύμα, αντίστοιχα η μη πρόσκληση για ένταξη στο σχέδιο δράσης μέλους της Ουκρανίας και της Γεωργίας θεωρείται ως αξιωσημείωτη απόρριψη της αμερικανικής πολιτικής σε μια συμμαχία, η οποία ουσιαστικά κυριαρχείται από την πολιτική της Ουάσιγκτον.
Η σιγουριά των Ηνωμένων Πολιτειών για την διεύρυνση δεν μπορεί να ειδωθεί μόνο από το πρίσμα μιας υπεροπτικής στάσης που είθισται να κρατούν, ως η μόνη υπερδύναμη που της δίνει το δικαίωμα να επιβάλει κατά βούληση, ανάλογα των συμφερόντων και των επιδιώξεών της. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Α», οι Αμερικανοί έκαναν αρκετές λάθος εκτιμήσεις, χωρίς να λάβουν υπ'όψιν τους τις προθέσεις της Ελληνικής πλευράς. Ουσιαστικά δεν θεωρούσαν ότι η Ελλάδα θα ήταν σε θέση να υποβάλει βέτο, εμποδίζοντας την είσοδο του γειτονικού κρατιδίου στη συμμαχία. Ακόμα και σε μια περίπτωση που θα μπορούσαν οι αξιωματούχοι της Washington να ρίξουν την ευθύνη στην αμερικανική πρέσβεία στην Αθήνα, ένα τέτοιο ενδεχόμενο δεν προκύπτει από πουθενά. «Τα λάθη έγιναν από εδώ…».
Η επόμενη μέρα ξημερώνει αρκετά διαφορετικά από εκείνη πριν από την σύνοδο του ΝΑΤΟ. Το θέμα της ονομασίας των Σκοπίων παραμένει αγκάθι της εξωτερικής πολιτικής της Ελλάδας με την αλυτρωτική στάση και επιδιώξεων του γειτονικού κρατιδίου, χωρίς ωστόσο να αποτελεί -πλέον- βρόγχο για την ελληνική διπλωματία. Ο Έλληνας πρωθυπουργός κατάφερε να σηκώσει το βάρος μιας απόφασης που αν μη τι άλλο μπορεί να θεωρηθεί ως διπλωματική νίκη -ωστόσο να μην ξεχνάμε ότι το θέμα της ονομασίας παραμένει ανοιχτό-, ανταποκρινόμενη στην ελληνική ιστορική και εθνική ταυτότητα. Το ερώτημα όμως που τίθεται είναι πόσο ακριβά θα πληρωθεί το τίμημα μιας τέτοιας απόφασης…δεδομένου ότι οι Ηνωμένες πολιτείες δεν έχουν συνηθίσει να ακούν το όχι…
