ΑΞΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ
Της Δέσποινας Συριοπούλου/ΑΞΙΑ
Νέα Υόρκη
Τα αποτελέσματα της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι κάθε άλλο παρά ικανοποίησαν την αμερικανική αντιπροσωπεία, δεδομένου ότι η επιδιωκόμενη και πολυσυζητημένη διεύρυνση δεν επετεύχθη, όπως ακριβώς είχε σχεδιαστεί από τους αμερικανούς αξιωματούχους. Η αμερικανική πρόθεση για ένταξη της Κροατίας και της Γεωργίας στο σχέδιο δράσης μέλους (MAP), αλλά και της αποστολής πρόσκλησης στην πρώην Γιουσκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας για ένταξη προσέκρουσε στην άρνηση κάποιων από τους νατοϊκούς εταίρους, οι οποίοι και αντιμετώπισαν τις αμερικανικές διαθέσεις, όπως απέδειξαν τα όσα ακολούθησαν, όχι υπό το πρίσμα της υπερδύναμης, την επιθυμία της οποίας οφείλουν να ακολουθούν, αλλά (υπό το πρίσμα) μιας χώρας που οφείλει να υπακούει στους κανόνες λειτουργίας του διεθνούς οργανισμού. Κροατία και η Γεωργία, ύστερα από την άρνηση των ευρωπαϊκών δυνάμεων, και παρά την εμμονή των Ηνωμένων Πολιτειών και την σχετική προεργασία, δεν κατάφεραν να πάρουν την πρόσκληση για ένταξη στο σχέδιο δράσης μέλους (MAP) στη συμμαχία, μεγαλώνοντας έτσι το χρόνο εφαρμογής της αμερικανικής στρατηγικής που περιλαμβάνει την ενίσχυση της επιρροής σε περιοχές κοντά στη Ρωσία. Η απογοήτευση για την αμερικανική πλευρά δεν ήρθε μόνο από την μη ένταξη της Κροατίας και της Γεωργίας, αλλά και με την μη αποστολής πρόσκλησης για ένταξη της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, ύστερα από το ελληνικό βέτο.
Η διεύρυνση προς ανατολάς με την Κροατία και την Ουκρανία θα αποτελούσε ένα ισχυρό ανάχωμα για την ολοένα αναπτυσσόμενη και πολύ φιλόδοξη Μόσχα, η οποία αντιστέκεται στην όποια προσπάθεια επιβολής ενός μονοπολικού συστήματος υπό τις «διαταγές» της Washington. Από την άλλη το ελληνικό βέτο, όσο και αν προκάλεσε πρωτοσέλιδα υπό τον τιτλο «Ντροπή στην Ελλάδα» (New York Times), δεν υπερκεράστηκε από τις αμερικανικές πιέσεις, αφήνοντας εκτός το γειτονικό κρατίδιο προς μεγάλη απογοήτευση της «υπερδύναμης». Από την άλλη, η είσοδος των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ θα ολοκλήρωνε με πλέον πραγματικά δεδομένα τον αμερικανικό σχεδιασμό για τα Βαλκάνια, με όρους και προϋποθέσεις που θα καθορίζονταν από την Washington, διευκολύνοντας ακόμη περισσότερο την στρατηγική προς τα ανατολικά. Ωστόσο, αναφορικά με την μη πρόσκληση των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ, τα γεγονότα απέδειξαν ότι κάτι δεν πήγε καλά στις προβλέψεις των αμερικανών αξιωματούχων. Κάτι διέφυγε της προσοχής τους ή ακόμα χειρότερα ποτέ δεν πίστεψαν ότι η ελληνική πλευρά θα μπορούσε να σηκώσει το ανάστημά της, υπερασπιζόμενη τις θέσεις της, και πηγαίνοντας κόντρα στην αμερικανική βούληση. Ίσως και έτσι να είχαν συνηθίσει ή έτσι να τους είχαμε συνηθίσει… Εκείνο όμως που μένει είναι το αποτέλεσμα, αυτό έδωσε μια πρόσκαιρη διπλωματική νίκη στην Ελλάδα, φέρνοντας παράλληλα αναστάτωση στους επικεφαλής της αμερικανικής κυβέρνησης. Η επίλυση του ζητήματος της ονομασίας για μια κοινά αποδεκτή λύση εξακολουθεί να αποτελεί μείζον θέμα για την αμερικανική κυβέρνηση. Και φυσικά όχι για λόγους ευαισθησίας επί του θέματος. Το θέμα της εξεύρεσης λύσης και η οριστική διευθέτηση αποτελεί προαπαιτούμενο για την είσοδο των Σκοπίων στην μεγάλη συμμαχία. Και αυτό είναι κάτι που το επιζητούν οι Αμερικανοί πάση θυσία, μεγαλώνοντας το τόξο της επιρροής τους. Η αναγνώριση του Κοσόβου ήταν μόνο η αρχή. Η συνέχεια για την ενίσχυση της αμερικανικής επιρροής δόθηκε από την απόφαση του Λευκού Οίκου για παροχή οπλισμού στο νεοσύστατο κρατιδίου. Σύμφωνα με ανακοίνωση του Λευκού Οίκου, ο αμερικανός πρόεδρος Τζόρτζ Μπους την Τετάρτη 19 Μαρτίου έδωσε το πράσινο φως για την παροχή οπλισμού στο νεοσύστατο κρατίδιο του Κοσόβου σε μια κίνηση για την εδραίωση των καλών σχέσεων μεταξύ των δυο κυβερνήσεων. Ο Τζ. Μπους, σύμφωνα με τα όσα δόθηκαν στην δημοσιότητα από τον Λευκό Οίκο, σε εσωτερικό σημείωμα προς το State Department, ανέφερε ότι η παροχή αμυντικών υπηρεσιών προς το Κόσοβο, θα ενδυναμώσει την ασφάλεια των Ηνωμένων Πολιτειών και θα προάγει την παγκόσμια ειρήνη. Ανώτερος αμερικανός αξιωματούχος επισημαίνει ότι η απόφαση αυτή του αμερικανού προέδρου αποτελεί μέρος μιας κανονικής διαδικασίας που στόχο έχει την δημιουργία καλών σχέσεων μεταξύ της αμερικανικής κυβέρνησης και αυτής του Κοσόβου. Σε μια προσπάθεια ωστόσο να μετριαστεί η σερβική ανησυχία (αλλά και της Ρωσίας), ο αμερικανός αξιωματούχος υπογράμμισε τους στρατιωτικούς περιορισμούς που επεβλήθησαν στο Κόσοβο, κάτω από το σχέδιο του πρώην ειδικού διαμεσολαβητή των Ηνωμένων Εθνών, Μάρτι Αχτισαάρι, σύμφωνα με το οποίο (σχέδιο) το Κόσοβο μπορεί να διατηρεί 2.500 ελαφριά οπλισμένους στρατιώτες κάτω από την επίβλεψη και την εκπαίδευση του ΝΑΤΟ. Ο αμερικανός αξιωματούχος, ο οποίος θέλησε να κρατήσει την ανωνυμία του, επεσήμανε ότι ο οπλισμός θα δοθεί στο Κόσοβο στο προσεχές μέλλον, ενώ έχουν συναφθεί παρόμοιες συμφωνίες με άλλες χώρες της περιοχής, αποδεικνύοντας σύμφωνα με τα λεγόμενά του ότι η Washington όχι απλά υπολογίζει στις πρώην χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού στο χώρο των Βαλκανίων ως εταίρους συμμάχους και παράλληλα ένα ισχυρό προτεκτοράτο της. Ένα παζλ δυνάμεων που θα διασφασλίζει τα συμφέροντας της στην ευρύτερη περιοχή, θα συντηρεί και θα το ενισχύει με κάθε θεμικτό και αθέμιτο τρόπο και κυρίως με οπλισμό. Διασφάλιση που σε κάποια δεδομένη στιγμή θα μπορούσε να της φανεί χρήσιμη. Η παροχή στρατιωτικού εξοπλισμού στο Κόσοβο -σύμφωνα πάντα με τον αμερικανό αξιωματούχο- θα βελτιώσει τις σχέσεις ασφαλείας με το νέο κράτος, καθώς επίσης θα προωθήσει την ασφάλεια και την σταθερότητα στην ευρύτερη περιοχή των βαλκανίων, θα βελτιώσει την δυνατότητα της νεοσύστατης χώρας να συμμετέχει στις διάφορες ενέργειες για την διατήρηση της ειρήνης, την αντιμετώπιση των τρομοκρατών, αλλά και την συμμετοχή σε ανθρωπιστικού χαρακτήρα ενέργειες. Μια άποψη που δεν απέχει πολύ από την τόσο θετική εικόνα που προβάλλεται τον τελευταίο καιρό από τα αμερικανικά media…τα οποία και εκθειάζουν το νεοσύστατο κράτος. Πέρα όμως από τον όποιο σχεδιασμό και στρατηγική, η διεύρυνση της συμμαχίας αποτελούσε και μια κίνηση εσωτερικής κατανάλωσης για την αμερικανική κυβέρνηση και προσωπικά για τον πρόεδρο Μπους, ο οποίος σε λίγους μήνες θα αφήσει τον Λευκό Οίκο, ύστερα από μια οκταετία, με ελάχιστες διπλωματικές νίκες.
Στην μακρά πορεία της διαδικασίας αναγνώρισης του Κοσόβου, ο «αρχιτέκτονάς» της έδωσε σκληρή μάχη…και φαίνεται να κέρδισε. Ο σκληροπυρηνικός Daniel Fried, υφυπουργός των εξωτερικών αρμόδιος για θέματα Ευρώπης και Ευρασίας κατάφερε να βάλει την προετοιμάσει, αλλά κυρίως να ολοκληρώσει το σχέδιο αναγνώρισης του μικρού κρατιδίου, βάζοντας βαθιά τα θεμέλια της αμερικανικής παρουσίας και δράσης στην περιοχή. Ο αμερικανός αξιωματούχος είναι αυτός που έχει επωμιστεί το μεγαλύτερο βάρος της άσκησης των πιέσεων προς την Ελλάδα για την διευθέτηση του ζητήματος της ονομασίας με τα Σκόπια, χωρίς ωστόσο σε καμία περίπτωση να ενδιαφέρεται για την ουσία της διαφωνίας. Η αιφνιδιαστική αποχώρηση του από τις διαπραγματεύσεις για το θέμα των Σκοπίων δείχνει αναδίπλωση εκ μέρους της Ουάσιγκτον και αυτό χάρη στην σταθερότητα -για πρώτη φορά τα τελευταία 35 χρόνια της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής- δείχνει ότι ο αμερικανικός παράγων μάλλον αρχίζει να σέβεται την Αθήνα ως αξιόπιστο συνομιλητή. Στο Βουκουρέστι, μετά το τέλος της συνόδου οι αμερικανοί αξιωματούχοι πέρασαν το μήνυμα στην Ελληνική πλευρά των ανρητικών προθέσεων που τότε είχαν διαμορφωθεί με μια σημειολογική κίνηση.
Είχαν συνάντηση μόνο με την με την σκοπιανή ηγεσία αν και όπως λέγεται ο έλληνας πρωθυπουργός απέφυγε επιμελώς παρόμοια πιθανή συνάντηση, όπου θα γινόταν δέχτης προσωπικών ασφυκτικών πιέσεων. Την ίδια στιγμή οι ΗΠΑ δείχνοντας εμπράκτως ότι με κάθε τρόπο θα υπερασπιστούν τα συμφέροντα τους, προχώρησαν και στην απόφαση υπογραφής συμφωνίας, όπου οι Ηνωμένες Πολιτείες θα αποτελούν την εγγυήτρια δύναμη για την ασφάλεια του γειτονικού κρατιδίου. Το θέμα είναι από ποιους νιώθουν να απειλούνται οι σκοπιανοί…
Το μήνυμα θεωρητικά είναι σαφές για την Ελλάδα. Λίγες μέρες αργότερα, κατά τη διάρκεια της περασμένης εβδομάδας, ο Daniel Fried κάνει λόγο για μακεδονική εθνότητα και γλώσσα, χωρίς ωστόσο να παραλείψει να αναφέρει ότι το θέμα της ονομασίας βρίσκεται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, εκφράζοντας την στήριξή του στην προσπάθεια και στο ρόλο που επιτελεί ο ειδικός διαμεσολαβητής των Ηνωμένων Εθνών. Ως συνέχεια στις -προκλητικές- θέσεις του υφυπουργού εξωτερικών ήρθε την επομένη η δήλωση αναδίπλωσης του αναπληρωτή εκπροσώπου του State Department Tom Casey, ο οποίος είπε ότι Ηνωμένες Πολιτείες δεν αναγνωρίζουν επίσημα μακεδονική γλώσσα ή εθνότητα, υπογραμμίζοντας παράλληλα ότι υποστηρίζουν τις δυο πλευρές να συνεχίσουν την διαδικασία για την εξεύρεση μιας κοινά αποδεκτής λύσης το συντομότερο.
Είτε ακολουθώντας μια σκληρή και πιθανά προκλητική στάση, όπως αυτή του Daniel Fried, είτε μια πιο μετριοπαθή, η οποία στηρίζεται σε μια ίσως πιο αντικειμενική προσέγγιση του ζητήματος της ονομασίας, εκείνο που παραμένει σταθερό είναι ένα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες επιθυμούν να τελειώσει οριστικά το ζήτημα και να δουν το γειτονικό κρατίδιο στο ΝΑΤΟ, διευκολύνοντας αλλά και ενισχύοντας τα όποια σχεδιά τους στην Βαλκανική. Άλλωστε η υπερσύγχρονη αμερικανική βάση του Camp Bondsteel στο Κόσοβο δεν απέχει παρά ελάχιστα χιλιόμετρα από τα σύνορα των Σκοπίων, ενός κρατιδίου που όπως φαίνεται κάποια στιγμή θα κληθεί να ανταποδώσει τα όσα του έχει προσφέρει η υπερδύναμη…
