«Ἡ διπλωματία τοῦ Θεοῦ καί ἡ διπλωματία τῶν ἀνθρώπων»

Ο Μ Ι Λ Ι Α

ΤΗΣ Α.Θ.ΠΑΝΑΓΙΟΤΗΤΟΣ

ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ

κ.κ. Β Α Ρ Θ Ο Λ Ο Μ Α Ι Ο Υ

ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΠΟΝΟΜΗΝ ΑΥΤῼ

ΤΟΥ ΤΙΤΛΟΥ ΤΟΥ ΕΠΙΤΙΜΟΥ ΔΙΔΑΚΤΟΡΟΣ

ΥΠΟ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΤΕΡΓΕΣΤΗΣ

(4 Μαρτίου 2008)

 

Θέμα: «Ἡ διπλωματία τοῦ Θεοῦ

καί ἡ διπλωματία τῶν ἀνθρώπων»

Σεβασμικώτατε Καρδινάλιε καί ἀγαπητέ ἐν Χριστῷ ἀδελφέ κύριε Walter Kasper, Πρόεδρε τοῦ Ποντιφικοῦ Συμβουλίου ἐπί τῆς προωθήσεως τῆς Ἑνότητος τῶν Χριστιανῶν,

Ἱερώτατε Μητροπολῖτα Ἰταλίας καί Μελίτης κύριε Γεννάδιε,

Ἐλλογιμώτατε κύριε Πρύτανι,

Ἐλλογιμώτατε κύριε Πρόεδρε τῆς Σχολῆς Πολιτικῶν Ἐπιστημῶν,

Ἐλλογιμώτατοι κύριοι Καθηγηταί,

Ἀγαπητοί φοιτηταί καί φοιτήτριαι,  

Τέκνα ἡμῶν ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά,

          Ὁλόθερμον σᾶς ἀπευθύνομεν χαιρετισμόν ἀπό τῆς ἡμετέρας Μετριότητος προσωπικῶς καί ἀπό τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί θερμάς σᾶς ἐκφράζομεν εὐχαριστίας διά τήν παραχώρησιν ἡμῖν τοῦ βήματος τούτου καί τήν τιμητικήν ἀναγόρευσιν ἡμῶν εἰς ἐπίτιμον διδάκτορα τοῦ περιωνύμου Πανεπιστημίου σας.

          Ἀποδεχόμεθα τήν τιμήν ἐξ ὀνόματος τοῦ ὑπερχιλιοχρόνου Θεσμοῦ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, τοῦ ὁποίου χάριτι καί εὐδοκίᾳ Θεοῦ προϊστάμεθα, διότι πιστεύομεν ὅτι καί ἐσεῖς ἐν τῷ προσώπῳ ἡμῶν τόν αὐτόν Θεσμόν ἐπιθυμεῖτε νά τιμήσετε διά τήν ἐπί δέκα ἑπτά ὁλοκλήρους αἰῶνας προσφοράν του εἰς τήν Χριστιανοσύνην καί τήν κοινωνίαν τῶν ἀνθρώπων γενικώτερον.

          Ἔχοντες ὑποχρέωσιν κατά τό Πανεπιστημιακόν ἔθος νά σᾶς εἴπωμεν ὀλίγας σκέψεις ὡς ἀντίδοσιν τῆς προσγενομένης τιμῆς, προεκρίναμεν νά στραφοῦν αὗται ἐπί τοῦ θέματος «Ἡ διπλωματία τοῦ Θεοῦ καί ἡ διπλωματία τῶν ἀνθρώπων».

* * *

*

Ἡ διπλωματία τῶν ἀνθρώπων, μετά τῆς ὁποίας δέν εἴμεθα ἐξοικειωμένοι ὅσον ἐσεῖς, εἶναι, καθώς ἀκούομεν, ἡ τέχνη τῆς πειθοῦς, ἡ ὁποία ἔχει σκοπόν νά πείσῃ τόν ἀπέναντί μας, φίλον ἤ ἐχθρόν, νά κάμῃ αὐτό, τό ὁποῖον θέλομεν. Ὡς μέσα χρησιμοποιεῖ τήν ἐπιχειρηματολογίαν, τάς ὑποσχέσεις καί τάς ἀπειλάς. Γενικῶς, ἐμπνέεται ἀπό μίαν ἀφετηρίαν ἰσχύος καί κατεξουσιάσεως, δεδηλωμένης ἤ συγκαλυπτομένης, καί κινεῖται εἰς ἕνα χῶρον ἀντιπαλότητος μέ σκοπόν τήν ἐπικράτησιν τοῦ ἑνός ἐπί τοῦ ἄλλου.

          Ἡ Μεθοδολογία ἤ ἡ διπλωματία, ἐπιτραπήτω πρός στιγμήν ἡ ἀνάρμοστος ἔκφρασις, τοῦ Θεοῦ εἶναι καί αὐτή τέχνη τῆς πειθοῦς, ἡ ὁποία ἔχει σκοπόν νά πείσῃ τόν κάθε ἄνθρωπον νά κάμῃ αὐτό ὅπερ εἶναι τό συμφέρον του, ἤτοι νά ἀγαπήσῃ τόν Θεόν. Δέν βλέπει τόν ἄνθρωπον ὡς ἀντίπαλον, ὁ ὁποῖος πρέπει νά ἡττηθῇ, δηλαδή νά ἐξαναγκασθῇ νά πράξῃ ἐκεῖνο τό ὁποῖον  ἐξυπηρετεῖ τόν Θεόν, ἀλλά ὡς ἀγαπητόν υἱόν, ὅστις πρέπει νά διαπαιδαγωγηθῇ νά ἀγαπήσῃ τόν πατέρα του. Ὡς μέσα χρησιμοποιεῖ τήν ἐπιχειρηματολογίαν, τάς ἐπαγγελίας (ὑποσχέσεις) καί τάς ἀπειλάς, ἀλλά προεχόντως τήν τ α π ε ί ν ω σ ι ν, τήν κ έ ν ω σ ι ν, τήν ἀ γ ά π η ν καί τήν α ὐ τ ο θ υ σ ί α ν.

Ὅλαι αἱ, οὕτως εἰπεῖν, διπλωματικαί ἐνέργειαι τοῦ Θεοῦ διά νά πεισθῇ ὁ ἄνθρωπος νά κάμῃ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, ἐκκινοῦν ὄχι ἀπό τήν πρόθεσιν ἐπιβολῆς, ἀπό τήν ὁποίαν ἐκκινεῖ ἡ ἀνθρωπίνη διπλωματία, ἀλλά ἀπό τήν πρόθεσιν βοηθείας τοῦ ἀνθρώπου. Εἶναι αἱ ἐνέργειαι τοῦ Θεοῦ ἀσυμβίβαστοι πρός τό βασικόν περιεχόμενον τῆς ἐννοίας τῆς ἀνθρωπίνης διπλωματίας. Ὁ Θεός δέν ἔχει ἰδιοτελές προσωπικόν θέλημα, ὅπως αἱ ἐξουσίαι τάς ὁποίας ἐκπροσωποῦν καί ὑπηρετοῦν οἱ ἄνθρωποι – διπλωμάται. Ὁ Θεός θέλει πάντας ἀνθρώπους σωθῆναι, δηλαδή θέλει νά ὑπηρετήσῃ τό συμφέρον τοῦ ἀπέναντί Του ἀνθρώπου. Δέν θέλει τήν νίκην, ὅπως φαίνεται ἀπό μερικάς χαρακτηριστικάς ἐνεργείας Του, ὅπως ἡ ἄκρα κ έ ν ω σ ι ς τῆς ἐνανθρωπήσεως (μορφήν δούλου λαβών), ἡ ἐν σπηλαίῳ γέννησις, ἡ ἄρνησις ἐπικλήσεως τῶν λεγεώνων τῶν ἀγγέλων καί ἡ παραχώρησις εἰς τόν ἄνθρωπον τῆς ἐπ᾿ Αὐτοῦ «ν ί κ η ς» διά τῆς σταυρώσεώς του. Ὁ Θεός «ἀπειλεῖ» κατά τελείως διαφορετικόν τρόπον ἀπό ἐκεῖνον κατά τόν ὁποῖον ἀπειλοῦν οἱ διπλωμάται. Δέν ἀπειλεῖ ὅτι θά πράξῃ Αὐτός (ὁ ὅλος ἀγάπη) κάτι κακόν εἰς τόν ἀνυπάκουον ἄνθρωπον. Ἐπισημαίνει ἁπλῶς ὅτι μακράν τῆς ἀγάπης Του θά στερηθῇ ὁ ἄνθρωπος τῆς εὐδαιμονίας τοῦ ἀγαπῶντος καί ἀγαπωμένου υἱοῦ. Αὐτό ἐσφαλμένως τό ἀντιλαμβάνονταί τινες ὡς ἀπειλήν, παρασυρόμενοι ἴσως καί ἀπό συναφεῖς ἀνθρωπομορφικάς καί ἀνακριβεῖς εἰς τό βάθος των ἁγιογραφικάς καί ἁγιοπατερικάς ἐκφράσεις. Κατ᾿ ἀκρίβειαν ὁ Θεός δέν ἀπειλεῖ, ἀλλά ἐπισημαίνει τήν δεινήν κατάστασιν εἰς τήν ὁποίαν εὑρίσκεται ὁ μή ἀποδεχόμενος τήν ἀγάπην Του καί μή ἀνταγαπῶν Αὐτόν. Διότι, πράγματι, τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ οὐδέν γλυκύτερον, ὡς λέγει καί ὁ Ἀββάς Ἰσαάκ.

Ἀντιστοίχως, καί αἱ ὑποσχέσεις τοῦ Θεοῦ δέν εἶναι ὡς αἱ ὑποσχέσεις τῶν διπλωματῶν, προτάσεις ἐξαγορᾶς δεδομένης συμπεριφορᾶς, ἀλλά ἐπισημάνσεις τῆς εὐφροσύνης τήν ὁποίαν ἀπολαμβάνει ὁ ἀγαπῶν τόν Θεόν καί συμμορφούμενος πρός ὅσα Αὐτός ὑποδεικνύει, τά ὁποῖα ἀνθρωπομορφικῶς ὀνομαζόμενα «θέλημα τοῦ Θεοῦ», μᾶς ὁδηγοῦν εἰς τήν ἐσφαλμένην ἐντύπωσιν ὅτι εἶναι ἡ ἀναιτιολόγητος καί αὐθαίρετος ἐν σχέσει πρός τόν ἄνθρωπον θέλησις τοῦ ἰσχυροτέρου τοῦ ἀνθρώπου Ὄντος, τό ὁποῖον θέλει νά ἐπιβάλλῃ τήν θέλησίν Του λόγῳ τῆς ἰσχύος Του.

Τό ἀληθές περιεχόμενον τοῦ Θ ε λ ή μ α τ ο ς τοῦ Θεοῦ εἶναι ὅτι τοῦτο ἐμπερικλείει τούς ὅρους τῆς ἀνθρωπίνης εὐδαιμονίας καί εὐφροσύνης. Ἑπομένως, δέν πρόκειται περί «θελήματος», ἀλλά περί ὅρων καί κανόνων πνευματικῆς ὑγιείας, Οἱ ὁποῖοι ἀποβλέπουν εἰς τόν ἄνθρωπον καί ὄχι εἰς τόν Θεόν. Δέν εἶναι ὁ Θεός ὁ ἰσχυρός Θεός, ὁ Ὁποῖος θέλει καί ἀπαιτεῖ ἀπό τούς ἀνθρώπους νά κάνουν αὐτό ὅπερ θέλει, ἀλλά εἶναι ὁ Θεός ὁ στοργικός πατήρ, ὁ Ὁποῖος διδάσκει εἰς τά τέκνα Του τί πρέπει αὐτά νά θέλουν καί νά πράττουν διά νά εὑρίσκωνται εἰς ἀπέραντον εὐφροσύνην καί ἀγαλλίασιν.

          Εἶναι μέγα λάθος νά βλέπωμεν τόν Θεόν ὡς εἰκόνα τοῦ ἐμπαθοῦς ἀνθρώπου καί τάς σωτηριώδεις ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ διά τόν ἄνθρωπον ὡς θεοκεντρικάς καί ὡς ἀποβλέπουσας εἰς τήν ἱκανοποίησιν τοῦ Θεοῦ ἤ τῆς θείας δικαιοσύνης κατ᾿ ἀντιγραφήν τῶν ἐπιδιώξεων τῆς ἀνθρωπίνης διπλωματίας. Τό ὀρθόν εἶναι ὅτι ὁ Θεός ἐνεργεῖ ἐξ ἀγάπης, αὐτοθυσιαστικῶς ὑπέρ τοῦ ἀνθρώπου καί οὐδέν ἴχνος ἔχει ἐπιθυμίας πρός τιμωρίαν τοῦ ἀνθρώπου, ἤ τοῦ ἀντιπάλου του ἤ τοῦ ἐχθροῦ του, ἤ τοῦ ἀνυπηκόου πρός αὐτόν, ἤ τοῦ μή συμμορφουμένου πρός τάς ἐπιταγάς καί διδασκαλίας του, πρός τό Θέλημά του, ἀνθρωπομορφικῶς εἰπεῖν, καί ἑπομένως ὅταν λέγομεν ὅτι ἀπειλεῖ, ἐννοοῦμεν ὅτι ἐπισημαίνει τάς δυσμενεῖς συνεπείας τῶν ἐγωκεντρικῶν καί χωρίς ἀγάπην ἀνθρωπίνων πράξεων.

          Οἰ λόγοι τοῦ Κυρίου πρός τούς μαθητάς Του «οἱ δοκοῦντες ἀρχεῖον τῶν ἐθνῶν κατακυριεύουσιν αὐτῶν καί οἱ μεγάλοι αὐτῶν κατεξουσιάζουσιν αὐτῶν. Οὐχ οὔτως δέ ἐστιν ἐν ὑμῖν, ἀλλ᾿ ὅς ἄν θέλῃ μέγας γενέσθαι ἐν ὑμῖν ἔσται ὑμῶν διάκονος, καί ὅς ἄν θέλῃ ἐν ὑμῖν εἶναι πρῶτος ἔσται πάντων δοῦλος» (Μάρκ. ι΄, 42-44) ἐκφράζουν κατά ἐπιγραμματικόν τρόπον τάς βασικάς κατευθύνσεις τῆς Μεθοδολογίας τοῦ θεοῦ καί τῶν Μαθητῶν Του, ὅπως βεβαίως καί τῆς ἐπί γῆς Ἐκκλησίας Του.

          Ἐάν θελήσωμεν βεβαίως νά ἐφαρμόσωμεν αὐτάς τάς ἀρχάς εἰς τήν ἀνθρωπίνην διπλωματίαν δέν θά ἔχωμεν τά ἐπιζητούμενα ἀποτελέσματα, διότι διά τῆς δ ι π λ ω μ α τ ί α ς τοῦ Θεοῦ ἐπιδιώκονται στόχοι σ ω τ η ρ ί α ς, στόχοι δηλαδή ἀποβλέποντες εἰς τό καλόν τοῦ ἀπέναντί μας, καί ὄχι κατεξουσιάσεως αὐτοῦ.

          Σᾶς εὐχαριστοῦμεν διά τήν ἀγάπην σας καί τήν ὑπομονήν σας, καί ὅλως ἰδιαιτέρως διά τήν προσγενομένην ἡμῖν καί εἰς τόν Ἁγιώτατον Ἀποστολικόν καί Πατριαρχικόν Οἰκουμενικόν Θρόνον τιμήν καί ἐπικαλούμεθα ἐφ᾿ ὑμᾶς τήν Χάριν καί τό πλούσιον Ἔλεος τοῦ Θεοῦ.