Του Μάριου Ευρυβιάδη, καθηγητή στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
Ένας καθηγητής μου απ' τα παλιά, ο ιστορικός John Lukacs, μας απαντούσε μ' έναν στερεότυπο τρόπο όταν τον ρωτούσαμε για τις δυνατότητες της Κίνας του Μάο και αργότερα του Ντένγκ. Η Κίνα, μας απαντούσε, ήταν και θα συνεχίσει να παραμένει πρωταθλήτρια στο πίνγκ-πόνγκ. Απορούσαμε γι' αυτήν του την εμμονή έναντι σ' έναν γίγαντα που ανεδύετο.
Είναι γεγονός ότι πέρασαν από τότε πολλά χρόνια,. Ο Μάο πέθανε το 1976 και ο διάδοχός του Ντένγκ Ξιαοπίνγκ, που είχε διωχθεί από τον Μάο στη διάρκεια της Πολιτιστικής Επανάστασης (Cultural Revolution) ως ρεβιζιονιστής (αντιδραστικός / αναθεωρητής), κατάφερε το, θεωρητικά τουλάχιστον, ακατόρθωτο: να εφαρμόσει ένα πραγματικά ρεβιζιονιστικό πρόγραμμα, ανοίγοντας εσωτερικά και εξωτερικά τη χώρα προς τον καπιταλισμό, διατηρώντας και το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας στην εξουσία, κάτι που ισχύει μέχρι τις μέρες μας.
Ως ρεβιζιονιστής, ο Ντένγκ έχει μείνει στην παγκόσμια ιστορία ως εκείνος ο κομμουνιστής που είπε την περίφημη ή αν θέλετε περιβόητη φράση – σύνθημα, «δεν έχει σημασία ποιο είναι το χρώμα της γάτας φτάνει να πιάνει ποντίκια». Σκοπός και στόχος του ήταν η ανάπτυξη και το μεγαλείο της Κίνας. Μέσα στην Κίνα ο Ντένγκ είναι γνωστός και για μία άλλη εξίσου περιβόητη φράση – σύνθημα: «μερικοί θα πλουτίσουν πρώτοι. Άλλοι θα πλουτίσουν μετά». Ο Μεγάλος Ηγέτης, συμβούλευε τους Κινέζους ότι θα πρέπει να κάνουν υπομονή, ότι δεν μπορούν να πλουτίσουν όλοι μαζί και ταυτόχρονα, αλλά όλοι (ή τουλάχιστον η μεγάλη πλειοψηφία) θα πλουτίσουν, στο μέλλον.
Η Κίνα δεν είναι μία. Πολιτιστικά υπάρχουν πολλές Κίνες. Αλλά από τη σκοπιά του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος η Κίνα είναι μία και η κοινωνία της είναι και λειτουργεί «αρμονικά». Ο πρόσφατος όμως καταστροφικός σεισμός έδειξε στον έξω κόσμο ότι, σε οικονομικό επίπεδο, υπάρχουν δυο Κίνες. Η μία είναι αυτή των Κινέζων που έγιναν πλούσιοι πρώτα (εκατομμυριούχοι, αλλά στην πλειοψηφία μέσω εισοδημάτων) και που υπολογίζονται σε 300 περίπου εκατομμύρια. Η άλλη Κίνα, αυτή των περίπου 900 εκατομμυρίων αποτελείται από αυτούς που θα γίνουν πλούσιοι μετά. Όπως όμως φαίνεται, δεν πρόκειται να γίνουν ποτέ.
Είναι αυτή η άλλη Κίνα «αυτών που θα γίνουν πλούσιοι μετά», που χτύπησε ο καταστροφικός σεισμός και άφησε πίσω του πέντε εκατομμύρια άστεγους, επίσημα 32 χιλιάδες νεκρούς, αλλά που μπορεί να είναι και 100 χιλιάδες ή και περισσότεροι. Αυτή είναι η υπανάπτυκτη Κίνα των δυτικών επαρχιών που παρέχει φθηνά εργατικά χέρια των μεταναστών που εργάζονται υπό συνθήκες εξαθλίωσης στις μεγαλουπόλεις της Ανατολής (Πεκίνο, Σανγκάη κλπ). Εκεί οικοδομούν τα μεγαλοπρεπή κτίρια, τους ουρανοξύστες και τα εργοστάσια που παράγουν κινέζικα προϊόντα τα οποία έχουν κατακλύσει τις παγκόσμιες αγορές. Αυτήν την Κίνα δεν την βλέπουν ή αρνούνται να την δουν οι δυτικοί επισκέπτες του Πεκίνου και της Σανγκάης και μένουν άφωνοι. Επιστρέφοντας όμως στις χώρες τους γίνονται προπαγανδιστές του κινέζικου αναπτυξιακού θαύματος.
Με όλα τα παραπάνω δεν επιδιώκω καθόλου να υποβαθμίσω την εντυπωσιακή, πραγματικά, βιομηχανική ανάπτυξη της Κίνας. Αλλά ο πρόσφατος σεισμός μας επέτρεψε να δούμε και την άλλη Κίνα, την υπανάπτυκτη, την Κίνα της φτώχειας, την Κίνα της διαφθοράς. Διότι, όταν ολόκληρα σχολεία και συστήματα πολυκατοικιών καταρρέουν ως χάρτινοι πύργοι, ενώ παραδίπλα κυβερνητικά και κομματικά κτίρια παραμένουν όρθια μία και μόνο εξήγηση υπάρχει – αυτή της διαφθοράς και της αδιαφορίας γα τη ζωή των φτωχών από τους κρατούντες.
Είναι γεγονός, και αυτό είναι πρωτοφανές, ότι για πρώτη φορά γινόμαστε μάρτυρες μια εντυπωσιακής κινητοποίησης του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας που επέτρεψε τηλεοπτική κάλυψη και εικόνες, έστω και ελεγχόμενες, να μεταδοθούν προς τον έξω κόσμο. Η ηγεσία του κόμματος επιδιώκει και θέλει να δείξει ένα «ανθρώπινο» πρόσωπο προς τα μέσα και προς τα έξω. Ίσως να σχετίζεται η πολιτική αυτή με τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Αυγούστου. Αλλά η Κίνα είναι και παραμένει μία μεγάλη υπανάπτυκτη χώρα. Από το 10% του ρυθμού ανάπτυξης που καταγράφει εδώ και χρόνια χρειάζονται τα 6% για να μην μένει στάσιμη ή να οπισθοδρομήσει. Η σημερινή της οικονομική δύναμη απειλείται από πληθωριστικές τάσεις, από τα σκαμπανεβάσματα της διεθνούς οικονομίας αλλά κυρίως από την αδυναμία της Αμερικής που είναι ο καλύτερος πελάτης της Κίνας, να διατηρήσει τα μέχρι τώρα υψηλά επίπεδα κατανάλωσης.
Η Κίνα είναι σήμερα κάτι πολύ περισσότερο από πρωταθλήτρια του πίνγκ πόνγκ. Αλλά, ο δάσκαλός μου όταν μας απαντούσε στερεότυπα, ως καταξιωμένος ιστορικός, κάτι περισσότερο γνώριζε όταν τον ρωτούσαμε για τον ανερχόμενο γίγαντα της Ανατολής. Και λίγο πολύ αυτά που υπονοούσε ισχύουν και για ένα ακόμη αναδυόμενο γίγαντα της Ανατολής, την Ινδία.
