Μιλά σήμερα ο δημοσιογράφος και δημιουργός της πετυχημένης σειράς τηλεοπτικών ντοκιμαντέρ «Εμπόλεμη Ζώνη»

 

Συνέντευξη στον Αποστόλη Ζώη

Από το 2003, η σειρά τηλεοπτικών ντοκιμαντέρ Εμπόλεμη Ζώνη και ο δημιουργός της Σωτήρης Δανέζης μεταφέρουν τους Έλληνες τηλεθεατές στα πιο «θερμά» σημεία του πλανήτη, μέσα από άγνωστες ή λιγότερο γνωστές ιστορίες του κόσμου που ζούμε. Προβάλλοντας σπάνιες εικόνες, αποκαλυπτικές μαρτυρίες και ντοκουμέντα, τα ντοκιμαντέρ της σειράς, αφηγούνται με ένα μοναδικό τρόπο κινηματογραφικά την περιπέτεια των ανθρώπων που βρίσκονται εγκλωβισμένοι στη δίνη μεγάλων κρίσεων αναδεικνύοντας σύγχρονα προβλήματα αναζητώντας απαντήσεις σε κάθε τι που επηρεάζει το παρόν και απειλεί το μέλλον μας. Μέσα από τις εικόνες αποκαλύπτεται η διαρκής σύγκρουση διαφορετικών ιδεών, κοινωνικών ομάδων, συμφερόντων και πολιτισμών με επίκεντρο τον άνθρωπο. Για την Εμπόλεμη Ζώνη, αλλα γενικότερα για τη δημοσιογραφία και που βαδίζει σήμερα ο κόσμος μιλάει ο Σωτήρης Δανέζης. Ο ίδιος μεταξύ άλλων σημειώνει:

 

«Νομίζω ότι η κοινωνία της αφθονίας βρίσκεται καθισμένη στο καναπέ της και κάνει ζάπινγκ σε πιο ελαφρά θεάματα που αποτελούν άλλωστε και τη ντόπα του λαού. Υπάρχουν όμως και πολλοί που αγωνίζονται καθημερινά για το μεροκάματο, για το μέλλον των παιδιών τους, που έχουν ένα σωρό έγνοιες και αντιμετωπίζουν βουνά από προβλήματα στην καθημερινότητά τους και οι οποίοι αδυνατούν να ταυτιστούν με το πρόβλημα κάποιων άλλων ανθρώπων, πολύ ζουν μακριά από μας είτε αυτό λέγεται πόλεμος, είτε καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, είτε πείνα και δυστυχία».

Η συνέντευξη

Διαβάζοντας κάποιες κριτικές για την «Εμπόλεμη Ζώνη» στάθηκα στην παρακάτω:

«Αξιοθαύμαστη δουλειά από ένα δημοσιογραφικό επιτελείο που εξακολουθεί να στηρίζει και να υποστηρίζει ένα είδος που βρίσκεται υπό εξαφάνιση: τη δημοσιογραφική έρευνα. Μιλάμε για την πραγματική έρευνα, όχι για τα… κολπάκια και τις υπερβολές που μας σερβίρουν ως ρεπορτάζ». Αλήθεια πόσο δύσκολο είναι σήμερα να κάνεις μια τέτοια δημοσιογραφία; Εκτός από τη σκληρή δουλειά και τις γνώσεις τι άλλο απαιτεί; Πώς βλέπετε την Ελληνική τηλεόραση;

«Δεν νομίζω ότι η δουλειά που κάνουμε στην Εμπόλεμη Ζώνη μπορεί να την αποκαλέσει κανείς αμιγώς δημοσιογραφική. Δεν καλύπτουμε ρεπορταζιακά τα θέματά μας και με αυτή την έννοια δεν μας απασχολεί η δημοσιογραφική «ψευδο-αντικειμενικότητα». Παρουσιάζουμε όλες τις απόψεις αλλά είναι προφανές ότι δεν κρατάμε αποστάσεις. Από τον τρόπο που τοποθετούμε την κάμερα ή από τη στιγμή που κάνουμε το πρώτο cut παρεμβαίνουμε με το δικό μας υποκειμενικό κριτήριο στην πραγματικότητα που ξεδιπλώνεται μπροστά μας και κατά συνέπεια στην ίδια την ιστορία. Η επιλογή της σειράς των πλάνων ή των συνεντεύξεων, η μουσική και η αφήγηση, ακόμη και οι σιωπές σε μια σεκάνς εμπεριέχουν σαφή σχόλια και φανερώνουν τη θέση μας απέναντι στο θέμα και τους πρωταγωνιστές του.

Δεν πιστεύω ότι είναι δύσκολο, να κάνεις μια δουλειά που θα σέβεται τους νοήμονες τηλεθεατές. Απλά θα πρέπει να συμβιβαστείς με το γεγονός ότι ο εύκολος εντυπωσιασμός θα είναι πάντα μια πιο εμπορική επιλογή.

Το ντοκιμαντέρ απαιτεί αγάπη, μεράκι, όρεξη, υπομονή, μεγάλες αντοχές και μεγάλες θυσίες καθώς για τους περισσότερους που δουλεύουμε σ' αυτή την παραγωγή ο προσωπικός χρόνος είναι ελάχιστος.

Η ελληνική τηλεόραση είναι ένα μεγάλο σούπερ μάρκετ κι όπως όλα τα μεγάλα σούπερ μάρκετ έχει απ' όλα. Αν ψάξεις προσεκτικά στα ράφια θα βρεις αξιόλογα τηλεοπτικά προϊόντα ανάμεσα σε ένα σωρό ληγμένα. Έχουμε δίκιο που γκρινιάζουμε ζητώντας καλύτερα τηλεοπτικά προγράμματα αλλά όσο απίθανο κι αν ακούγεται η ελληνική τηλεόραση πιστεύω ότι έχει πολύ μεγαλύτερη ποικιλία από ορισμένες ευρωπαϊκές».

Στα πλαίσια του 10ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ, στη Θεσσαλονίκη εγκαινιάστηκε και μια δική σας έκθεση φωτογραφίας με τίτλο "Ένα δευτερόλεπτο σιωπής". Πιστεύετε πως οι άνθρωποι σήμερα, μέσα από τη δική σας εμπειρία σωπαίνουν μπροστά στην ανθρώπινη θηριωδία και βαρβαρότητα; Πού βρίσκεται ο πολιτισμένος δυτικός κόσμος που αγανακτεί όταν χάνει ένα κομμάτι από τα άφθονα υλικά αγαθά; Γιατί η κοινωνία της αφθονίας δεν ενδιαφέρεται για αυτούς που λιμοκτονούν μπροστά στα μάτια της ή ακόμα και δίπλα της;

«Νομίζω ότι η κοινωνία της αφθονίας βρίσκεται καθισμένη στο καναπέ της και κάνει ζάπινγκ σε πιο ελαφρά θεάματα που αποτελούν άλλωστε και τη ντόπα του λαού. Υπάρχουν όμως και πολλοί που αγωνίζονται καθημερινά για το μεροκάματο, για το μέλλον των παιδιών τους, που έχουν ένα σωρό έγνοιες και αντιμετωπίζουν βουνά από προβλήματα στην καθημερινότητά τους και οι οποίοι αδυνατούν να ταυτιστούν με το πρόβλημα κάποιων άλλων ανθρώπων, πολύ ζουν μακριά από μας είτε αυτό λέγεται πόλεμος, είτε καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, είτε πείνα και δυστυχία.

Όταν ξεκινήσαμε την Εμπόλεμη Ζώνη ακούγαμε συχνά, τότε, ότι ασχολούμαστε με θέματα που «δεν αρέσουν στον κόσμο» ή «δεν μας ενδιαφέρουν εδώ στην Ελλάδα». Δεν υπάρχουν θέματα που «δεν ενδιαφέρουν» αλλά θέματα που δεν καταλαβαίνουμε, δεν θέλουμε να ασχοληθούμε ή απλά αγνοούμε γιατί ως τηλεθεατές και ως κοινωνία βρισκόμαστε εγκλωβισμένοι στον μικρόκοσμό μας».

Μπορείτε να αναφερθείτε σε κάποιο προσωπικό σας γεγονός που να αποτελεί για σας μια από τις τραγικότερες εμπειρίες σας; Μια εικόνα που θα σας ακολουθεί στην υπόλοιπη ζωής σας;

«Τα τραγικά γεγονότα μπορεί να κάνουν περισσότερη εντύπωση, να πωλούν περισσότερα φύλλα, να ανεβάζουν την τηλεθέαση. Εμάς μας απασχολεί η τραγική πραγματικότητα σε μια αθέατη γωνιά του πλανήτη. Έχει πολύ μικρή σημασία τι εικόνες μας σόκαραν και τι πληγές κουβαλάμε μέσα μας. Βρίσκω ανούσιο να διηγούμαι αποσπασματικά τέτοιου είδους ιστορίες τη στιγμή που τις μεταφέρω σε κάθε επεισόδιο της σειράς. Άλλωστε εγώ έχω την πολυτέλεια να επιστρέφω στην ασφάλεια και στην ευμάρεια του «πολιτισμένου» κόσμου κι αφήνω πίσω μου ανθρώπους, στη δίνη μεγάλων κρίσεων, που συνεχίζουν να δίνουν πραγματικό αγώνα ζωής και επιβίωσης. Εκεί πρέπει να στραφεί το βλέμμα και το ενδιαφέρον μας κι όχι σε εμάς που ζήσαμε για λίγο κοντά τους και γυρίσαμε για να διηγηθούμε την ιστορία τους».

Εκτιμάτε πώς κάτι αλλάζει στην Ελληνική κοινωνία τα τελευταία χρόνια; Μπορείτε να αναφερθείτε σε αυτές τις αλλαγές; Τι σας κάνει μεγαλύτερη εντύπωση;

«Θέλω να πιστεύω ότι κάτι αλλάζει, ότι οι νέες γενιές που έχουν μεγαλύτερη πρόσβαση σε περισσότερες πηγές ενημέρωσης, που ταξιδεύουν καθημερινά στον κόσμο μέσα από το διαδίκτυο θα καταφέρουν πολύ περισσότερα πράγματα απ' όσα οι προηγούμενες.

Μου κάνει εντύπωση η κινητοποίηση και οι προσπάθειες -όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε παγκόσμιο επίπεδο- από εκατοντάδες χιλιάδες εθελοντές και ακτιβιστές με ιδιαίτερες ευαισθησίες σε θέματα που αφορούν το περιβάλλον, τη φτώχεια, το ρατσισμό κλπ. Δεν είναι τυχαίο ότι οι κυβερνήσεις αρκετών κρατών αλλά και εκατομμύρια πολίτες αναγνωρίζουν την αξία ορισμένων ΜΚΟ και συμβάλουν οικονομικά στα προγράμματά τους. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, καταγγέλλονται ανοιχτά πολλά από τα καθεστώτα που καταπατούν τα ανθρώπινα δικαιώματα, προσφέρεται βοήθεια σε εκατομμύρια ανθρώπους, αφυπνίζονται συνειδήσεις και γίνονται προσπάθειες για να σταματήσει η καταστροφή που συντελείται στο περιβάλλον.

Το ντοκιμαντέρ βοηθά σ' αυτή την κατεύθυνση ως μέσο κοινωνικοπολιτικής αφύπνισης. Μέσα από τις ταινίες τεκμηρίωσης οι κοινωνίες ευαισθητοποιούνται, έρχονται σε επαφή με τα παγκόσμια προβλήματα, διαμορφώνουν μια διαφορετική οπτική. Αυτό δεν είναι αρκετό και το αντιλαμβανόμαστε όλοι. Πρέπει να ενταθούν οι πιέσεις προς τις κυβερνήσεις της Δύσης για να υπάρξει μεγαλύτερο και πιο ουσιαστικό ενδιαφέρον για την επίλυση των προβλημάτων που απασχολούν τον σύγχρονο άνθρωπο. Ένα ντοκιμαντέρ δεν αλλάζει τον κόσμο, ο ενημερωμένος, ο ενεργός πολίτης όμως, έχει τη δύναμη να το κάνει και η νέα γενιά είναι σαφώς περισσότερο ενημερωμένη για τα όσα συμβαίνουν στο παγκόσμιο χωριό».

Έχετε καλύψει διάφορα πολεμικά γεγονότα στα Βαλκάνια… Το τι συμβαίνει με τα Σκόπια και το όνομα «Μακεδονία» πιστεύετε πώς αντικατοπτρίζει σε βάθος αυτό που «βγαίνει» στα δυτικά ΜΜΕ; Ή απλά πρόκειται για μια συνηθισμένη κίνηση των Η.Π.Α. γεωπολιτικού ελέγχου ολόκληρης της περιοχής;

«Το θέμα της ονομασίας των Σκοπίων είναι ένα πρόβλημα που χρονίζει εξαιτίας των λαθών στο χειρισμό της υπόθεσης και από ελληνικής πλευράς. Αυτό που βλέπουμε το τελευταίο διάστημα όμως, είναι η απόδειξη της κοντόφθαλμης πολιτικής μιας υπερδύναμης που επιδιώκει να προωθήσει εκείνες τις λύσεις οι οποίες εξυπηρετούν αποκλειστικά και μόνο τα σχέδιά της στην περιοχή».