G700

Από την Κατερίνα Μανδενάκη*
Elle, Ιούνιος 2008

Η γενιά του Εγώ, όπως τη χαρακτηρίζει στο μεστ σέλερ της Generation Me (για συντομία GenMe) η ψυχολόγος δς Τζιν Τουένγκε (Jean Twenge), αποτελείται από όλους όσους γεννήθηκαν από τη δεκαετία του ‘70 και μετά, από γονείς οι οποίοι ανήκουν στη γενιά του baby boom και οι οποίοι θέλησαν να μεγαλώσουν τα παιδιά τους σύμφωνα με νέες αξίες, μια νοοτροπία ελεύθερη, ανεξάρτητη και πιο αυθεντική, που τιμά την κοινωνία και ανυψώνει το άτομο. Από γονείς οι οποίοι δεν ήξεραν τίποτα απ' όλα όσα ξέρουμε εμείς σήμερα. Γονείς που ήθελαν να διδάξουν ότι η αγάπη για τον εαυτό και η συμφιλίωση με τα θέλω του καθενός, το δικαίωμα στο όνειρο και κυρίως η αυτοεκτίμηση είναι απαραίτητα εφόδια για υγιείς ισορροπημένους ανθρώπους. Μόνο που η δική μας γενιά το πήγε λίγο πιο μακριά. Και έγινε ο μεγαλύτερος εχθρός του εαυτού της…

Όλα παίζουν

Η γενιά του Εγώ είναι πιο ανοιχτή και χαλαρή από την προηγούμενη. Στο πλαίσιο της ενισχυμένης ατομικότητας τα πάντα, από το ντύσιμο μέχρι της συζητήσεις, πρέπει να εκφράζουν τη διαφορετικότητα του καθένα. Η γενιά του Εγώ θέλει να είναι ο εαυτός της και για να γίνει πρέπει να βρει τον κατάλληλο χώρο παρακάμπτοντας τους υφιστάμενους κοινωνικούς κανόνες. Ο νέος της γενιάς του Εγώ είναι απαλλαγμένος από συμβάσεις, μιλά ελεύθερα για το σεξ, αλλά και όλα τα «μη πρέποντα» θέματα, θυσιάζοντας την ευγένεια και την ευαισθησία στο βωμό της ειλικρίνειας. Η γενιά του Εγώ έχει εξομολογητική διάθεση, είναι συναισθηματικά κακομαθημένη. Η ενσάρκωση της επανάστασης που επεδίωξαν οι Baby Boomers βρίσκεται στη φράση «κάνε ό,τι σε κάνει ευτυχισμένο και μη σε απασχολεί τι θα πουν οι άλλοι». Έτσι το σύνθημά της γίνεται πάρε τη δουλειά που θες, κέρδισε τον έρωτα, ζήσε ευτυχισμένος και δώσε στο φιλμ της ζωής σου ένα καλό φινάλε. Be yourself και τα μυαλά στα κάγκελα.

Στο πριγκιπάτο του Εγώ

Ένα από τα αρνητικά της Gen Me είναι ότι δεν πρόκειται για μια αγνή γενιά. Όταν μεγαλώνουμε νομίζοντας πως μπορούμε να κάνουμε ή να γίνουμε ό,τι θέλουμε, στην ουσία πιστεύουμε ότι δεν υπάρχουν κανόνες. Στην πραγματικότητα η υπερβολική αξία που έχει πάρει το Εγώ έχει εξοβελίσει την έννοια «κάνω το σωστό», γιατί δεν υπάρχει ένα σωστό αλλά πολλά, σχεδόν όσα και τα άτομα που θέλουν να το κάνουν.

Έτσι η ειλικρίνεια γίνεται αγένεια και σκληρότητα, η ευθύτητα αναισθησία, η αυτοεκτίμηση εγωισμός και η ζωή ένα πεδίο μάχης, όπου τα πολύτιμα Εγώ πρέπει να αντιμετωπίσουν τους πολυάριθμους εχθρούς τους: τα Εγώ όλων των άλλων. Η δρ Τουένγκε παρατηρεί ότι δεν είναι μόνο η βιασύνη και το άγχος που μας κάνει να οδηγούμε σαν τρελοί, να μη σταματάμε στα στοπ και να φρενάρουμε τελευταία στιγμή πάνω στις διαβάσεις. Είναι γιατί μας ενοχλούν όλα τα άλλα αυτοκίνητα και οι αργοκίνητοι πεζοί οι οποίοι…τολμούν να μπουν στο δρόμο μας.

Be yourself, Love yourself

Be yourself. Love yourself… Η γενιά του Εγώ το πίστεψε και αγάπησε πολύ τον εαυτό της.

Η υπόθεση ότι αν χαρίσουμε σε ένα παιδί υψηλή αυτοεκτίμηση θα είναι πιο ευτυχισμένο και ολοκληρωμένο τείνει να επαληθευτεί μόνο στο βαθμό της παραγωγής μικρών νάρκισσων. Οι νάρκισσοι συγκεντρώνονται στον εαυτό τους και τείνουν να συρρικνώνουν τις επαφές τους με τους άλλους. Είναι κακοί σύντροφοι και δύσκολοι συνεργάτες. Μάλιστα οι Millenials, όσοι γεννήθηκαν από το 1985 και μετά, θεωρούνται η πιο ναρκισσιστική γενιά στην ιστορία, καθώς έρευνες που έγιναν σε φοιτητές στις ΗΠΑ αποκαλύπτουν ότι στη συντριπτική τους πλειοψηφία οι ερωτώμενοι απάντησαν ναι σε προτάσεις όπως «μπορώ να χειριστώ τους ανθρώπους», «περιμένω πολλά από τους άλλους», «επιμένω να έχω το σεβασμό που μου αξίζει» με αποτέλεσμα να γίνεται λόγος για την Entitlement Generation, τη γενιά που μόνο δικαιούται.

I have a dream…

Τα παιδιά της υπερβολικής αυτοεκτίμησης ξεκινούν την πορεία τους στην αληθινή ζωή εισπράττοντας μια πρώτη απογοήτευση στις σπουδές τους και αρκετές αργότερα στην καριέρα τους. Γιατί πιστεύουν ότι η εργασία τους περιμένει με ανοιχτές αγκάλες, πολύ μεγάλες αμοιβές και υψηλές θέσεις.

Παρ' όλα αυτά η αντίληψη της γενιάς του Εγώ για την εργασία δεν περιορίζεται στο ρόλο της χρηματομηχανής. Η δουλειά πρέπει να είναι ικανοποιητική, να γεμίζει τον εργαζόμενο, να έχει σκοπό, να εμπεριέχει πάθος και έμπνευση. Ο δημοσιογράφος της Financial Times, Τόμας Μπάρλοου, σημειώνει σε άρθρο του: «το να εργάζεσαι δεν αποτελεί πλέον μέσο για να ζήσεις και να συντηρήσεις την οικογένειά σου, αλλά μια πλούσια και πολυδιάστατη εμπειρία. Οι δουλειές σήμερα είναι επιλογές lifestyle». Στην πραγματικότητα όμως είναι μόνο δουλειές…

Το σύνθημα «μπορείς να γίνεις ό,τι θέλεις» συμπληρώνεται από το μάντρα «κυνήγησε το όνειρό σου». Γιατί όμως τα όνειρα είναι το επίκεντρο της πορείας των GenMe? Ο εαυτός και πάλι. Οι άνθρωποι σήμερα κατασταλάζουν στη ζωή σε μεγαλύτερες ηλικίες απ' ό,τι παλιά. Είναι λοιπόν αναμενόμενο να περνούν σχεδόν ολόκληρη τη δεκαετία των είκοσι προσδιορίζοντας, αναζητώντας, κυνηγώντας και συζητώντας για τα όνειρά τους. Το πρόβλημα είναι ότι αυτό το διάστημα επιμηκύνεται συνεχώς.

Η παγίδα της γενιάς του Εγώ

Ποια είναι όμως τα αδιέξοδα στα οποία έχει βρεθεί η ευνοημένη, καλοζωισμένη και γεμάτη αυτοεκτίμηση γενιά του Εγώ;

Εμμονή με την εμφάνιση: Όταν ο τζίρος της αισθητικής ιατρικής ξεπερνά τα δέκα τρις ευρώ ετησίως, ενώ στην Αμερική μέσα στο 2007 πραγματοποιήθηκαν έντεκα εκατομμύρια εφτακόσιες (11,7 εκ) επεμβάσεις, αντιλαμβάνεται κανείς ότι σε μια εγωκεντρική κοινωνία το να νιώθει καλά με τον εαυτό του σημαίνει ότι πρέπει να έχει την εμφάνιση του εν δυνάμει τέλειου εαυτού του.

Μοναξιά: Στο βιβλίο του Bowling Alone, ο συγγραφέας Ρόμπερτ Πάτναμ (Robert Putnam) αναφέρει: «σήμερα είναι σχεδόν απίθανο -απ' ό,τι πριν σαράντα χρόνια- να ανήκουμε σε κάποιο σύλλογο ή κλαμπ, να έχουμε σχέσεις με τους γείτονες ή με τους συγγενείς μας και να προσφέρουμε στην κοινότητά μας». Ακόμα και οι προσωπικές σχέσεις ακολουθούν το μονόδρομο προς την «Ευατοχώρα». Ρωτήστε όποιον single ξέρετε και θα διαπιστώσετε ότι η μέχρι τώρα ερωτική ζωή του (πιθανότατα και η δική σας) ήταν μια σειρά πολλών συναισθηματικών ups n downs που τους πλήγωσαν. Γιατί οι άνθρωποι που αγαπούν και εκτιμούν υπερβολικά τον εαυτό τους τείνουν να ξεχάσουν ότι η περιβόητη αυτοεκτίμηση αποκτάται μόνο μέσα από τη σχέση μας με τους άλλους.

Υλισμός: Η γενιά του Εγώ πιστεύει ότι δικαιούται περισσότερα και καλύτερα πράγματα. Προσέξτε! Δεν το επιθυμεί. Τα δικαιούται, και ο υλισμός είναι κεντρική αξία, όχι από απληστία ή για διασκέδαση, αλλά επειδή η GenMe έχει μάθει να οριοθετείται μέσα από πράγματα: μεγάλο σπίτι, customized μουσική, ατελείωτο shopping. Ακόμα κι ο καφές υπογραμμίζει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του καθένα μας. Όπως αναφέρει στο βιβλίο της η δρ Τουένγκε, οι συνδυασμοί του καφέ στα Starbucks έχουν φτάσει τους δεκαεννέα χιλιάδες! Τη στιγμή που τα βασικά είδη καθημερινής χρήσης είναι πανάκριβα. Παλιότερα μία μόνο απασχόληση αρκούσε να υποστηρίξει μία οικογένεια. Σήμερα οι υποθήκες των σπιτιών και το κόστος των σύντηρησης αγγίζουν το 39% των εισοδημάτων. Τα θέλουμε όλα. Αλλά τώρα, περισσότερο από ποτέ δεν μπορούμε να τα έχουμε.

Κατάθλιψη: Και όλα αυτά οδηγούν σε άγχος και κατάθλιψη, δύο από τις πιο συχνές και σημαντικές παθήσεις του νεανικού πληθυσμού σήμερα. Μάλιστα η ποσότητα των φαρμάκων που χορηγείται σε νέους και παιδιά έχει διπλασιαστεί από το 1987 μέχρι το 1996. Μια μελέτη του 1990 που είχε δημοσιευτεί στο American Journal of Abnormal Psychology είχε δείξει ότι το 21% των εφήβων ηλικίας 15 με 17 ετών ήδη έχει βιώσει σοβαρές περιπτώσεις κατάθλιψης, ενώ το όριο ηλικίας συνεχώς κατεβαίνει…

Θυμωμένοι νάρκισσοι

Η γενιά του Εγώ έχει μάθει να περιμένει πολλά από τη ζωή. Με τόσες παραχωρήσεις, πλεονεκτήματα, υλικά και πνευματικά αγαθά και κυρίως με όλη αυτή τη λατρεία για τον εαυτό της, η καλοπληρωμένη εργασία, το τέλειο σπίτι και το καλό αυτοκίνητο είναι για τους περισσότερους όχι απλώς στόχοι αλλά αναμενόμενη πραγματικότητα. Για πάρα πολλούς λόγους αυτή η πραγματικότητα δεν έρχεται ποτέ. Υπ' αυτές τις συνθήκες η κατάρρευση κάτω από το βάρος της απογοήτευσης είναι αναπόφευκτη. Στο βιβλίο Midelife Crisis at 30, οι Λία Μάκο και Κέρι Ρούμπιν αναφέρουν ότι «το μπορείς να κάνεις ό,τι θέλεις» μετατρέπεται ασυνείδητα σε ένα ενοχικό και αγχωτικό «θα έπρεπε να μπορείς να κάνεις ό,τι θέλεις». Και όταν ο αυτάρεσκος μικρόκοσμός μας δεν είναι αυτό που θέλουμε, τότε φταίνε όλοι οι άλλοι.

Γιατί έχουμε πειστεί ότι δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι γι' αυτό. Η πιο συχνή έκφραση που θα ακούσουμε από τους περισσότερους νέους της γενιάς του Εγώ είναι το «ναι, καλά». Τίποτα δεν μπορεί να γίνει, επομένως γιατί να ασχολούνται; Μοιάζει ωστόσο οξύμωρο. Ποιος θα περίμενε ότι αυτή η ανεξάρτητη, ελεύθερη, ανοιχτή σε θέματα ισότητας και διαφορετικότητας, ειλικρινής και ευέλικτη γενιά θα θεωρούσε τον εαυτό της ένα ανίσχυρο θύμα του «ναι, καλά!»;

* Το παραπάνω κείμενο αποτελεί απόσπασμα, επεξεργασμένο από τη G700, του 5σέλιδου άρθρου αφιερώματος της δημοσιογράφου Κατερίνας Μανδενάκη, με τίτλο Η γενιά του Εγώ, το οποίο δημοσιεύτηκε στο γυναικείο περιοδικό Elle στο τεύχος Ιουνίου 2008.