«Η κρίση θα φέρει μαζί της ανατροπές και ρήγματα, που σήμερα δεν είναι ορατά»
Μιλά σήμερα στο Greek American News Agency ο καθηγητής στο πανεπιστήμιο Κρήτης κ. Γιώργος Γραμματικάκης ο οποίος μεταξύ άλλων υποστηρίζει πως η Αμερικανική κυριαρχία δεν βρίσκεται στην ακμή, αλλά στην δύση της
Συνέντευξη στον Αποστόλη Ζώη
« Υπάρχει κάτι χειρότερο από τον εγκλωβισμό των κομμάτων: Δεν είναι μόνον εκείνα εγκλωβισμένα, αλλά και οι ίδιοι οι πολίτες. Τα κόμματα σε μια αδιέξοδη ρητορική, οι πολίτες στην ανασφάλεια τους και στην ολοένα αυξανόμενη επιρροή της τηλεοπτικής εικόνας. Είμαι πάντως βέβαιος ότι φως υπάρχει, μόνον που κανείς δεν ξέρει από πιο σημείο του ορίζοντα θα φανεί». Αυτά δηλώνει σήμερα ο καθηγητής στο πανεπιστήμιο Κρήτης κ. Γιώργος Γραμματικάκης παραχωρώντας συνέντευξη.
Ο Γιώργος Γραμματικάκης γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης όπου κι έζησε τα σχολικά του χρόνια, ενώ στην συνέχεια σπούδασε Φυσική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές και δημοσίευσε τις πρώτες του ερευνητικές εργασίες στο Ιmperιal College του Πανεπιστημίου του Λονδίνου – από όπου και έλαβε το 1973 το διδακτορικό του δίπλωμα – ενώ έχει συνεργασθεί με πολλά άλλα Ευρωπαϊκά εργαστήρια και Πανεπιστήμια. Μετά την επιστροφή του από την Αγγλία εργάσθηκε σαν ερευνητής στον "Δημόκριτο", αργότερα στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Πυρηνικών Ερευνών (CERN) της Γενεύης, ενώ από το 1978 άρχισε να διδάσκει και να συμμετέχει στην οργάνωση του Πανεπιστημίου Κρήτης. Το 1982 εκλέγεται καθηγητής του Ιδρύματος, και μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του. Η επιστημονική του έρευνα έχει περιστραφεί γύρω από τις θεμελιώδεις αλληλοεπιδράσεις του σύμπαντος και την δομή της ύλης. Στην Κρήτη ασχολήθηκε επίσης με την αιολική ενέργεια, ως δε Επισκέπτης Καθηγητής (1989 – 1990) στο Πανεπιστήμιο του Harνard των Ηνωμένων Πολιτειών με την Ιστορία της Επιστήμης. Είναι συγγραφέας των βιβλίων "Η κόμη της Βερενίκης" – στο οποίο και βασίσθηκε η τηλεοπτική σειρά "Αναζητώντας την Βερενίκη" στην ΕΤ1, "Κοσμογραφήματα" και "Η αυτοβιογραφία του φωτός".
Η συνέντευξη
Όπως έγινε και στον Μεσοπόλεμο, αλλά προφανώς για εντελώς διαφορετικούς λόγους, οι δυτικές δημοκρατίες σήμερα φαίνεται να εναποθέτουν την εξουσία στα ολοένα ανορθολογικότερα και αυταρχικότερα χέρια των λιγότερο ελκυστικότερων υποψηφίων που εμφανίζονται μπροστά τους…Πώς εξηγούνται τα φαινόμενα Σαρκοζί, Μπερλουσκόνι και η επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού; Οι δυτικές κοινωνίες σε ποιους τελικά εμπιστεύονται πλέον την εξουσία;
«Έχω την άποψη ότι η Ιστορία δεν προβλέπεται, και ούτε ερμηνεύεται ορθολογικά. Κανείς δεν πρόβλεψε, για παράδειγμα, την βροντερή, κι ωστόσο σιωπηρή, πτώση των σοσιαλιστικών καθεστώτων. Ούτε την επίθεση της 11 Σεπτεμβρίου και την συνακόλουθη αλλαγή του παγκόσμιου σκηνικού. Η παγκόσμια ιστορία έχει λοιπόν πολλά μη ορθολογικά, «χαοτικά» στοιχεία, και όπως και στα μαθηματικά, οι εξισώσεις της συχνά εκρήγνυνται. Ο νεοφιλελευθερισμός, στην απεχθή μορφή που έχει πάρει σήμερα -γιατί θεωρητικά είχε πολλές αρετές- είναι ασφαλώς το υπόστρωμα για τα φαινόμενα, που παρατηρούνται. Με την έννοια όμως ότι έχει οδηγήσει τις κοινωνίες σε σύγχυση και ανασφάλεια, και τους πολίτες σε εναγώνια αναζήτηση ακόμα και του γραφικού. Οι δυτικές κοινωνίες δεν εμπιστεύονται καμιά εξουσία, επειδή γνωρίζουν ότι η εξουσία ήδη ανήκει σε άλλους».
Μπορούμε να μιλάμε για εγκλωβισμό των κομμάτων στη χώρα μας; Οι πολίτες γιατί δεν έχουν πλέον εμπιστοσύνη στην πολιτική έτσι όπως ασκείται σήμερα; Οι έννοιες αφερεγγυότητα και αναξιοπιστία, πιστεύετε πώς χαρακτηρίζει συνολικά την πολιτική και τους εκφραστές της στη χώρα μας; Υπάρχει φως στον ορίζοντα; Πού οφείλεται κατά τη γνώμη σας η αδυναμία όλων των κομμάτων εξουσίας να πραγματώσουν τις εξαγγελίες τους;
« Υπάρχει κάτι χειρότερο από τον εγκλωβισμό των κομμάτων: Δεν είναι μόνον εκείνα εγκλωβισμένα, αλλά και οι ίδιοι οι πολίτες. Τα κόμματα σε μια αδιέξοδη ρητορική, οι πολίτες στην ανασφάλεια τους και στην ολοένα αυξανόμενη επιρροή της τηλεοπτικής εικόνας. Είμαι πάντως βέβαιος ότι φως υπάρχει, μόνον που κανείς δεν ξέρει από πιο σημείο του ορίζοντα θα φανεί. Ισχυρίζομαι όμως ότι μια πιο φωτεινή πραγματικότητα συνεπάγεται την επιστροφή μας σε κλασικές αξίες: Το κοινωνικό κράτος, μια πραγματική -και όχι επιφανειακή- παιδεία, ένα δημοκρατικό σύστημα λειτουργικό και υπεύθυνο, και όχι ψηφοθηρικό.
Αυτά εξαγγέλλονται από τα κόμματα, αλλά λίγο φοβούμαι τα πιστεύουν. Φαίνεται ότι η κρίση πρέπει να βαθύνει κι άλλο. Και θα φέρει μαζί της ανατροπές και ρήγματα, που σήμερα δεν είναι ορατά».
Σε μια συνέντευξή σας είχατε τονίσει πως η ανθρώπινη ζωή γενικότερα είναι μια αλλεπαλληλία στιγμών, πράξεων, διαψεύσεων, προσδοκιών… Τι ακριβώς εννοείτε; Σε ό,τι αφορά εσάς τώρα, η δική σας ζωή τι είναι; Πρόκειται για μια συνεχή αναζήτηση;
«Η ζωή μου είναι πράγματι μια συνεχής αναζήτηση. Σε ένα βαθμό, αυτό είναι και το νόημα της Φυσικής, της επιστήμης που σπούδασα και άσκησα. Επεκτάθηκε όμως και σε άλλα θέματα. Δεν ξέρω το λόγο, βρίσκομαι όμως σε μια συνεχή και βασανιστική εγρήγορση: Για τα θέματα της παιδείας, για το περιβάλλον, για τις κοινωνικές αδικίες. Είναι μια στάση ζωής που δεν συνιστώ σε άλλους -κρύβει πολλές διαψεύσεις- εγώ όμως δεν μπόρεσα να την αποφύγω. Από την άλλη δεν μου αρέσουν οι βολεμένοι, οι εφησυχασμένοι άνθρωποι. Σε αυτήν την παθητικότητα η την αδιαφορία, στηρίζονται πολλοί αντιανθρώπινοι μηχανισμοί της εποχής μας. Η ζωή είναι ένα σπουδαίο δώρο. Ενώ όμως δεν ξέρομε γιατί μας δόθηκε, είναι καλό να μην την αφήνουμε να φθείρεται στα ασήμαντα και τα ταπεινά που καιροφυλακτούν».
Η "Κόμη της Βερενίκης" και η "Αυτοβιογραφία του Φωτός." Πρόκειται για δύο καταπληκτικά βιβλία από τα οποία προκύπτει ένα επίσης ενδιαφέρον ερώτημα… Μπορείτε αλήθεια να μας πείτε τι είναι τελικά ο άνθρωπος και ποιός ο σκοπός και το νόημα της προδιαγεγραμμένης ύπαρξής του μέσα σε τούτο το άπειρο του Σύμπαντος που περιγράφεται τόσο μελετημένα και προσεκτικά στις σελίδες; Η σημερινή επιστήμη για ποια πράγματα μας πείθει χωρίς καμία αμφιβολία;
«Σας ευχαριστώ, πρώτα από όλα, για τα καλά σας λόγια για τα βιβλία μου. Η απήχηση, που έχουν στον κόσμο, πράγματι με συγκινεί. Θα αρχίσω τώρα από την τελευταία σας ερώτηση. Η σύγχρονη επιστήμη μας πείθει ότι ο κόσμος, όπως τον αντιλαμβανόμαστε με τα μάτια η τις αισθήσεις μας, είναι πολύ διαφορετικός από ότι φαίνεται. Ένα τραπέζι, για παράδειγμα, αποτελείται από απειράριθμα άτομα, που το καθένα πάλι αποτελείται από απειροελάχιστα, στοιχειώδη συστατικά της ύλης: Πρωτόνια, νετρόνια, ηλεκτρόνια. Ο θαυμαστός αυτός μικρόκοσμος κυβερνάται από νόμους, που δεν μπορούσαμε να διανοηθούμε πριν από λίγες μόνον δεκαετίες, και που οδήγησαν στα εκπληκτικά τεχνολογικά επιτεύγματα της εποχή μας. Τις ίδιες εκπλήξεις μας επιφύλαξε και η μελέτη του Σύμπαντος: Ο γαλαξίας μας αποδείχθηκε ότι είναι ένας μόνον από τα δισεκατομμύρια, που υπάρχουν, ενώ ο πλανήτης μας δεν αποτελεί καν το κέντρο του Ηλιακού συστήματος. Μέσα σε αυτόν τον άπειρο και πολυποίκιλο κόσμο ο άνθρωπος εμφανίζεται σαν μια απολύτως ασήμαντη οντότητα. "Γιά τον αστρονόμο", παρατήρησε κάποιος στον Αινστάιν "ο άνθρωπος δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια κουκίδα χωρίς σημασία σε ένα άπειρο Σύμπαν. "Συχνά αισθάνομαι το ίδιο" απάντησε ο Αινστάιν. "Συνειδητοποιώ όμως ότι αυτή ασήμαντη κουκίδα, που είναι ο άνθρωπος, είναι επίσης ο αστρονόμος". Το εύστοχο αυτό σχόλιο συνοψίζει, νομίζω, την ανθρώπινη κατάσταση. Ενώ ο άνθρωπος είναι πια βέβαιος για την ασημαντότητα και το πεπερασμένο της υπάρξεως του, δεν παύει να έχει μεγάλα επιτεύγματα στην Τέχνη και την επιστήμη, να γράφει ποίηση η να αγωνίζεται για την κοινωνική δικαιοσύνη. Από τους αρχαίους ήδη χρόνους, τολμά επίσης να θέτει ερωτήματα που αγγίζουν την ύπαρξη του και την ύπαρξη του κόσμου. Όπως γράφω και στην "Κόμη της Βερενίκης" το αν αυτό αποτελεί το μεγαλείο η την Σισύφια μοίρα του, είναι ένα ερώτημα που ξεπερνά κατά πολύ την επιστήμη. Ο καθένας από εμάς, πρέπει να δώσει την δική του απάντηση».
Τα χρόνια που κύλησαν μετά την 11η Σεπτεμβρίου φαίνεται να προοιωνίζουν την παγίωση μιας κατάστασης όπου οι Η.Π.Α. δείχνει να κυριαρχούν στην παγκόσμια σκακιέρα χωρίς αντίπαλο… Είναι έτσι όπως δείχνουν τα πράγματα χώρες όπως η Ρωσία και η Κίνα αναμένεται να δημιουργήσουν νέες διαφορετικές συνθήκες; Και η Ε.Ε. ποια θέση κατέχει σε όλα αυτά;
«Πολλές φορές η ανθρωπότητα έζησε με την ψευδαίσθηση ότι μια πολιτική η οικονομική κυριαρχία είναι παγιωμένη. Ας θυμηθούμε την σχεδόν πλήρη επικράτηση του ναζισμού πριν από λίγες μόνον δεκαετίες στην Ευρώπη, την ισχυρή πολεμική παρουσία της τότε Σοβιετικής Ένωσης σε πολλά σημεία του πλανήτη- την Ρωμαίκή η Οθωμανική κυριαρχία παλαιότερα. Ο κύκλος ζωής τους έκλεισε, συντομότερα ίσως και από ότι περιμέναμε. Στην δική μου την κρίση, η Αμερικανική κυριαρχία δεν βρίσκεται στην ακμή, αλλά στην δύση της. Δεν θα το δω ίσως στην δική μου ζωή, αλλά δεν νομίζω ότι θα αργήσει. Δεν είμαι όμως βέβαιος με τι θα αντικατασταθεί: Παρατηρώ – και με τρομάζει πολύ!- την διαρκή και ανεξέλεγκτη άνοδο των πολυεθνικών εταιριών, και την μετατόπιση της οικονομίας από τα εθνικά πλαίσια σε μια θολή και αενάως κινούμενη εικόνα. Μελλοντικά, δεν θα είναι λοιπόν η Κίνα η Ρωσία που θα κυριαρχήσει. Δεν θα υπάρχει ίσως ένα κράτος κυρίαρχο, αλλά οικονομικά μορφώματα χωρίς πατρίδα η έγνοια για τον άνθρωπο. Αυτή είναι η πιο σκοτεινή προοπτική. Αν η Ευρώπη αισθανθεί την ιστορικά της ευθύνη, πρέπει και όσο είναι καιρός να αντιδράσει. Ο εφησυχασμός δεν ωφέλησε ποτέ τον άνθρωπο, πολύ περισσότερο όμως δεν ωφέλησε τα έθνη».
