Μιλά σήμερα ο λέκτορας στο γνωστικό αντικείμενο Νομισματική και Τραπεζική Οικονομική στο Οικονομικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, κ. Στέφανος Παπαδάμου
Συνέντευξη στον Αποστόλη Ζώη
Όμοιό της δεν έχει η παρούσα χρηματοπιστωτική κατάρρευση η οποία δείχνει πως θα οδηγήσει σε ύφεση. Ήδη η αυτοκινητοβιομηχανία βρίσκεται σε δεινή θέση στις ΗΠΑ, ενώ και στην Ευρώπη σχεδιάζονται απολύσεις προσωπικού. Είναι λοιπόν βέβαιο αν ανατρέξουμε και στο πρόσφατο παρελθόν, σε ανάλογες τέτοιες κρίσεις ότι οδεύουμε σε μικρότερη ή μεγαλύτερη συρρίκνωση και το ερώτημα που τίθεται πλέον αφορά το βάθος και τη διάρκειά της. Για το τι έφταιξε που φτάσαμε ως εδώ αλλά και για τις συνέπειες στους πολίτες μιλά σήμερα ο λέκτορας στο γνωστικό αντικείμενο Νομισματική και Τραπεζική Οικονομική στο Οικονομικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, κ. Στέφανος Παπαδάμου. Ο Στέφανος Παπαδάμου κατέχει Πτυχίο Εφαρμοσμένης Πληροφορικής από το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών στην Ανάλυση Έργου, τα Χρηματοοικονομικά και τις Επενδύσεις από το Πανεπιστήμιο York της Μ. Βρετανίας. Το 2002 αναγορεύτηκε Διδάκτωρ του τμήματος Εφαρμοσμένης Πληροφορικής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, ολοκληρώνοντας την διδακτορική του διατριβή με τίτλο «Ανάλυση Απόδοσης ενός Διεθνώς Διαφοροποιημένου Χαρτοφυλακίου -Ομολογιών – Μετοχών και Συναλλάγματος».
Άρθρα του έχουν δημοσιευθεί στα ακόλουθα διεθνή επιστημονικά περιοδικά International Journal of Finance and Economics, Managerial Finance, Applied Financial Economics, American Business Review, American Applied Sciences, Financial Engineering news και στο South East European Journal of Finance. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζονται στην ανάλυση και πρόβλεψη των αξιογράφων, τη διαχείριση χαρτοφυλακίου, την ανάλυση και πρόβλεψη τραπεζικών κινδύνων (VaR μεθοδολογία) και τα υπολογιστικά Χρηματοοικονομικά. Την περίοδο 1999-2003 διετέλεσε διευθύνων σύμβουλος στην Ανώνυμη Εταιρεία Λήψης Διαβίβασης Εντολών στο χρηματιστήριο Finaccor Analysis. Δίδαξε για πολλά χρόνια μαθήματα σχετικά με τη διεθνή τραπεζική, τα χρηματοοικονομικά και τις επενδύσεις τόσο σε προπτυχιακό επίπεδο όσο και σε μεταπτυχιακό επίπεδο στο City Liberal Studies Affiliated Institution του Πανεπιστημίου του Sheffield UK.
Πώς βλέπετε το επόμενο διάστημα τις αγορές στην Ευρώπη; Αποτελεί κρίση του νεοφιλελευθερισμού η συγκεκριμένη κατάσταση; Τι έφταιξε και φτάσαμε ως εδώ;
«Ζούμε μια παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, η οποία δυστυχώς έχει επηρεάσει σημαντικά την εμπιστοσύνη των επενδυτών στις τράπεζες και γενικότερα στις αγορές. Οι δείκτες μέτρησης της αβεβαιότητας στις αγορές έχουν ξεπεράσει τις τιμές που παρουσίαζαν στο χτύπημα της 11 Σεπτεμβρίου αλλά και προηγούμενων νομισματικών κρίσεων παγκοσμίως. Είναι η πρώτη φορά όπου συντονισμένα οι κεντρικές τράπεζες φαίνεται να ασκούν κοινή νομισματική πολιτική ρίχνοντας ρευστότητα προκειμένου να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη στο παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα. Σίγουρα αποδείχτηκε ότι οι αγορές από μόνες τους δεν οδηγούν στο επιθυμητό πάντα αποτέλεσμα και ο ρόλος των κυβερνήσεων είναι και θα παραμένει σημαντικός, ενισχύοντας για ακόμα μια φορά τις σημαντικές θέσεις του Κεϋνς. Παρά ταύτα θα έλεγε κανείς ότι εάν δούμε τα πράγματα πίσω στην ιστορία βλέπουμε μια εναλλαγή μεταξύ προοδευτικών και συντηρητικών οικονομικών αντιλήψεων και θεωριών. Πράγμα που σημαίνει ότι ίσως ο νεοφιλελευθερισμός δεν έχει φτάσει στο τέλος του αλλά πιθανόν να αλλάξει μορφή στο μέλλον».
Δηλαδή;
«Διερευνώντας τα βασικά αίτια αυτής της κρίσης θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι η ταυτόχρονη συνύπαρξη μιας σειράς φαινομένων. Πιο συγκεκριμένα:
Η υπερβολική άνοδος και η απότομη πτώση των τιμών των ακινήτων στην Αμερική (Φούσκα στις τιμές των ακινήτων), σε συνδυασμό με τον υψηλό βαθμό ανάπτυξης στεγαστικών δανείων (Στο 3ο τρίμηνο του 2007, η αξία των στεγαστικών δανείων ήταν $10,4 τρις. ενώ η αξία των ακινήτων ήταν 150% του ΑΕΠ στις ΗΠΑ) οδήγησε σε ανάλογες καταστάσεις με αυτές που ζήσαμε την δεκαετία του 1990 στην Ιαπωνία με ολέθρια αποτελέσματα για τον τραπεζικό κλάδο, που είναι υψίστης σημασίας για την αποτελεσματική λειτουργία μιας οικονομίας. Σε σύγκριση με την κρίση στην Ιαπωνία στην παρούσα κρίση συνέβαλε και μια μορφή χρηματοοικονομικής καινοτομίας, η τιτλοποίηση των δανείων από τις τράπεζες. Οι τράπεζες μπορούν στη σημερινή εποχή να ομαδοποιήσουν δάνεια τα οποία παρουσιάζουν ανάλογα χαρακτηριστικά, να τα κάνουν τίτλους και να τα προωθήσουν στις αγορές. Οι Ευρωπαϊκές τράπεζες πράγματι αγόρασαν τέτοια πακέτα προκειμένου να επιτύχουν υψηλό κέρδος αγνοώντας σημαντικά τον κίνδυνο, γράφοντας σημαντικές ζημίες».
Τελικά ποιοι είναι εκείνοι που θα νιώσουν στο πετσί τους όπως λέγεται αυτή την κρίση; Ποιες συμβουλές θα δίνατε στους επενδυτές αλλά και καταθέτες;
«Θα πρέπει όλοι μετά από μια τέτοια κατάσταση να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί στις καταναλωτικές και επενδυτικές μας αποφάσεις και να αποφεύγεται ο υπερβολικός δανεισμός. Νομίζω ότι μέχρι στιγμής παρατηρούμε σημαντικές μεταβολές μόνο σε νομισματικά μεγέθη και αργότερα εκτιμώ ότι θα δούμε μεταβολές και στα πραγματικά μεγέθη των οικονομιών. Για να σας δώσω ένα παράδειγμα να καταλάβετε όταν η κεντρική τράπεζα μιας χώρας μεταβάλλει το βασικό επιτόκιο αναμένει να δει την επίδραση στην πραγματική οικονομία σε περίπου ενάμιση χρόνο (στις επενδύσεις κυρίως, που είναι μια μακροχρόνια διαδικασία). Σίγουρα το γεγονός ότι έχει αυξηθεί τους τελευταίους μήνες το κόστος δανεισμού στην διατραπεζική δημιουργώντας προβλήματα ρευστότητας θα επηρεάσει και το δανεισμό των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών αργότερα. Οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες προσπαθούν και κατά την προσωπική μου άπόψη θα τα καταφέρουν να δημιουργήσουν ένα κλίμα εμπιστοσύνης στο τραπεζικό σύστημα ώστε να συνεχίσει η αποτελεσματική λειτουργία του που είναι πρωτίστης σημασίας για την έξοδο από την κρίση ή καλύτερα για να δούμε σε μικρότερο βαθμό τις αρνητικές επιδράσεις αυτής της κρίσης στις οικονομίες. Σήμερα θα έλεγα επίσης ότι οι αποτιμήσεις πολλών εταιρειών στο χρηματιστήριο βρίσκονται σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα δημιουργώντας και επενδυτικές ευκαιρίες. Θα πρέπει πρώτα όμως να επέλθει η ηρεμία στις αγορές και στην συνέχεια να δούμε αυτές τις ευκαιρίες».
Η Ελλάδα αντιμετωπίζει ή θα αντιμετωπίσει στο μέλλον πρόβλημα όπως οι υπόλοιπες προηγμένες Ευρωπαϊκές χώρες;
«Οι ελληνικές τράπεζες αν και δεν είχαν σημαντικές τοποθετήσεις σε τιτλοποιημένα δάνεια από την Αμερική έχουν σημαντική έκθεση σε χώρες της Νοτιανατολικής Ευρώπης. Οι χώρες αυτές έχουν πάρει δάνεια σε ευρώ και μια σημαντική υποτίμηση των εγχώριων νομισμάτων τους σε μια κρίση θα δυσκολέψει την αποπληρωμή των δανείων δημιουργώντας προβλήματα στην κερδοφορία των ελληνικών τραπεζών. Παρά ταύτα οι κίνδυνοι κρίνω ότι θα αντιμετωπιστούν με σύνεση από τις ελληνικές τράπεζες οι οποίες θα γίνουν περισσότερο προσεκτικές στον εύκολο δανεισμό. Οι καταθέτες δεν θα πρέπει να πανικοβάλλονται διότι το μόνο που μπορεί να δημιουργήσει ο πανικός είναι περισσότερα προβλήματα στην ομαλή λειτουργία της τραπεζικής αγοράς. Πάντα βέβαια η αρχή του να μην βάζουμε όλα τα αυγά σε ένα καλάθι παραμένει σημαντική. Ή αλλιώς όπως το λέμε η διαφοροποίηση του χαρτοφυλακίου είναι σημαντική και πρέπει να ανατίθεται σε επαγγελματίες οικονομολόγους. Η έννοια της απόδοσης πρέπει να καταλάβουμε ότι συνδέεται με τον κίνδυνο και κάθε έλληνας επενδυτής να αποκτήσει χρηματοοικονομική παιδεία. Σίγουρα σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον θα επηρεαστούμε».
Πώς κρίνετε το γεγονός πώς οι τράπεζες δεν εμπιστεύεται η μία την άλλη; Απέχουμε πολύ από το οικονομικό κραχ του 1929;
«Πιστεύω ότι είναι αναμενόμενο διότι δεν γνωρίζει κάθε τράπεζα την διάρθρωση του χαρτοφυλακίου δανείων της άλλης και κατ’ επέκταση δεν είναι εύκολη η εκτίμηση του πιστωτικού κινδύνου. Ύστερα κάθε μια προσπαθεί να διατηρήσει ένα επίπεδο ρευστότητας για ιδία χρήση παρά για δανεισμό. Πρέπει επίσης να σας πω ότι σε τέτοιες περιπτώσεις δυστυχώς κάποιοι εκμεταλλεύονται την ελλιπή γνώση των καταθετών προκειμένου να συλλέξουν καταθέσεις τρομοκρατώντας τους. Νομίζω ότι η σύνεση και η απουσία πανικού οδηγούν σε ορθές επενδυτικές κινήσεις.
Η απόφαση των κυβερνήσεων της Ευρωζώνης και τα μέτρα που ελήφθησαν την Κυριακή 12/10/2008, συντείνουν στο να αποκαταστήσουν το κλίμα εμπιστοσύνης στη διατραπεζική αγορά. Σίγουρα η σημερινή κρίση είναι ισχυρότερη από αυτή του 1929, λόγω της διεθνοποίησης των συναλλαγών, της ανάπτυξης της τεχνολογίας και της χρηματοοικονομικής καινοτομίας, αλλά και της απορύθμισης (deregulation) των αγορών. Η σημερινή κατάσταση δείχνει ότι πλέον οι οικονομίες και οι πολιτικές πρέπει να είναι συντονισμένες γιατί οι επιδράσεις διαχέονται πλέον γρήγορα. Κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες πρέπει να λειτουργούν σε συνεργασία, ενώ ο ρόλος της τραπεζικής εποπτείας είναι σημαντικός. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε τέλος τον σημαντικό ρόλο αγορών και τραπεζών στην οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας».
