Αγαπητοί Πατέρες και Αδελφοί, Θέλω ἐν πρώτοις νά δοξάσω τόν Πανάγαθο Θεό καί νά ζητήσω ἱκετευτικῶς τή Χάρη καί τήν Εὐλογία τῆς Παναγίας Τριάδος ὥστε ἡ σημερινή μας Σύναξη τῶν κληρικῶν τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀθηνῶν νά ἀποδειχθεῖ καρποφόρα καί δημιουργική.
Θερμές εὐχαριστίες ἀνήκουν στήν Κοσμητεία καί δι' αὐτῆς σέ ὁλόκληρη τήν ἐκπαιδευτική Κοινότητα τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, ἡ ὁποία φιλοξενεῖ τή συνάντησή μας καί μᾶς δίνει τή δυνατότητα νά ἐργασθοῦμε σέ ἀτμόσφαιρα οἰκεία καί οἰκιακή.
Θέλω ἐπίσης νά εὐχαριστήσω ὅλους σας γιά τήν ἀνταπόκρισή σας στό κάλεσμά μας καί τήν παρουσία σας σήμερα ἐδῶ.
Εὐχαριστίες ὀφείλουμε καί στούς Φοιτητές τῆς Θεολογικῆς μας Σχολῆς, οἱ ὁποῖοι θά στερηθοῦν σήμερα τά μαθήματα τά ὁποῖα θά γίνονταν σήμερα σέ αὐτό τό ἀμφιθέατρο σύμφωνα μέ τό ὡρολόγιο πρόγραμμα σπουδῶν.
Ἡ σημερινή μας Σύναξη ἔχει ἕνα ἰδιαίτερο χαρακτήρα, ὄχι μόνο λόγῳ τοῦ χώρου πού μᾶς φιλοξενεῖ, ἀλλά καί διότι ἐπιθυμῶ νά ἀποτελέσει οὐσιαστικά μία μεγάλη ὁμάδα ἐργασίας, ὥστε νά συζητήσουμε τούς στόχους, τίς προσδοκίες, τίς ἀνάγκες, τίς ὑποχρεώσεις, ἀλλά καί τίς δυσκολίες καί τά προβλήματα πού βρίσκονται ἐνώπιόν μας, καθώς ἤδη τό νέο Ἐκκλησιαστικό ἔτος ἔχει ξεκινήσει καί στεκόμαστε ὅλοι ἐμπρός στίς ἀπαιτήσεις τῆς διακονίας μας, στήν προσμονή τοῦ λαοῦ μας γιά τήν ποιμαντική μας παρουσία στή ζωή του καί στίς πνευματικές καί πρακτικές ἀνάγκες πού γεννᾶ ἡ σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα.
Οἱ σκέψεις πού ἐπιθυμῶ νά μοιρασθῶ μαζί σας θά μποροῦσαν νά ταξινομηθοῦν σέ τέσσερες ἑνότητες:
α. Ἐν πρώτοις θέλω νά ἐπιμείνω στή βεβαιότητα ὅτι ἡ Ἐνορία εἶναι τό κέντρο τῆς Ἐκκλησιαστικῆς μας ζωῆς καί τό χάρισμα τῆς ἱερωσύνης εἶναι ἡ κινητήρια δύναμη, διά τῆς ὁποίας, μέσῳ τῆς λατρείας καί τῆς πνευματικῆς ζωῆς, ὁ ἄνθρωπος βρίσκει νόημα ζωῆς, στηρίζεται στίς δυσκολίες καί τίς ἀνάγκες του καί μαθαίνει τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο γίνεται κοινωνός τοῦ γεγονότος τῆς Ἀναστάσεως, ὥστε νά νικᾶται συνεχῶς ὁ ἔσχατος ἐχθρός, ὁ θάνατος.
β. Κατά δεύτερον, ὅσο καί ἄν μερικά εἶναι γνωστά, θεωρῶ καθῆκον νά σᾶς ἐνημερώσω γιά τή διοικητική διάρθρωση τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς, τόσο γιά λόγους διαφάνειας καί ἀποφυγῆς παρερμηνειῶν σχετικά μέ τό νόημα μερικῶν διαφοροποιήσεων ἀπό ὅ,τι ἴσχυε μέχρι σήμερα, ὅσο καί διότι ἡ γνώση τῆς δομῆς τῶν ὑπηρεσιῶν μας κατά τομεῖς διοικητικῆς καί πνευματικῆς εὐθύνης εἶναι ἀναγκαία καί διευκολύνει τή συνεργασία μας.
γ. Κυρίως ὅμως ἡ προσοχή μας ἐπιθυμῶ νά ἐπικεντρωθεῖ στήν ἐνημέρωσή σας καί στήν πρόσκληση νά στηρίξετε τίς προσπάθειες καί νά βοηθήσετε νά ἀποκτήσουν σάρκα καί ὀστά οἱ ὁραματισμοί πού ἀναφέρονται στόν τομέα τῆς ποιμαντικῆς Διακονίας ἐντός τῶν ὁρίων τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς.
δ. Τέλος θά ἤθελα νά σᾶς καταστήσω κοινωνούς τῶν προβληματισμῶν μου καί τῶν ἀνησυχιῶν μου σχετικά μέ τήν ἀνάγκη περαιτέρω ἀναπτύξεως τῆς μορφῆς ποιμαντικῆς διακονίας, πού θά μπορούσαμε νά ὀνομάσουμε κοινωνικο-προνοιακή προσφορά τῆς Ἐκκλησίας, καθώς οἱ καιροί εἶναι δύσκολοι καί δέν ἔχουμε δικαίωμα νά ἀδιαφορήσουμε γιά τά προβλήματα τῶν ἀδελφῶν μας.
Θά ἤθελα λοιπόν νά διευκρινήσω ἐκ προοιμίου ὅτι ἡ σημερινή σύναξις τῶν ἱερέων τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀθηνῶν δέν ἔχει τόν χαρακτήρα μιᾶς ἐκ τῶν πολλῶν ἱερατικῶν συνάξεων, ὅπου καλούμαστε νά συζητήσουμε κάποια ἐπιμέρους πρακτικά θέματα πού μᾶς ἀπασχολοῦν ὅλους καί τά ὁποῖα εἶναι ἀσφαλῶς σκόπιμο νά μελετοῦμε κάθε φορά διεξοδικά, νά ἀναζητοῦμε λύσεις, νά διορθώνουμε λάθη καί νά ἐνισχύουμε τήν κοινή μας πεποίθηση γιά τά δέοντα καί τά οὐσιώδη τῆς ὑψηλῆς διακονίας πού μᾶς ἐμπιστεύθηκε ὁ Κύριός μας.
Ἡ πρόθεσή μου, ὅσον ἀφορᾶ τή σημερινή Σύναξη, δέν εἶναι ἡ διατύπωση παραινέσεων καί ὁδηγιῶν γιά πρακτικά ζητήματα τῆς καθημερινῆς μας διακονίας, καίτοι καί ὡς πρός αὐτό τό σημεῖο χρειάζεται νά ποῦμε πολλά καί νά διαλεχθοῦμε εἰς βάθος, μέ εἰλικρίνεια, σοβαρότητα, ταπεινοφροσύνη καί ὑπευθυνότητα.
Σήμερα ἐπιθυμῶ περισσότερο νά σᾶς καταστήσω κοινωνούς τῶν ἀνησυχιῶν μου, τῶν προσδοκιῶν μου, τῶν ἐλπίδων μου, ἀκόμη καί τῶν ὁραματισμῶν μου, θά τολμοῦσα νά πῶ, ὡς Ποιμενάρχου τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀθηνῶν.
Στό χρονικό διάστημα πού κύλισε ἀπό τῆς ἐνθρονίσεώς μου στήν Ἀρχιεπισκοπική Καθέδρα τῶν Ἀθηνῶν μέχρι τώρα, μοῦ δόθηκε ἡ δυνατότητα νά προσεγγίσω καί νά ἐνημερωθῶ εἰς βάθος γιά τίς ἀγαθές προσπάθειες πολλῶν ἐξ ἡμῶν, γιά τούς διάφορους τομεῖς δραστηριοτήτων γενικότερα καί νά ἀποτυπώσω καταστάσεις ὥστε νά μπορῶ νά τοποθετηθῶ μετά λόγου γνώσεως.
Σέ ὅλο αὐτό τό διάστημα ἡ φαινομενική μου σιωπή κάλυπτε βαθεῖς καί ἀνήσυχους προβληματισμούς, οἱ ὁποῖοι τροφοδοτοῦσαν τήν προσπάθεια νά σχεδιάσουμε προοπτικές, ὥστε ὅταν ὡριμάσουν κάπως τά πράγματα, κατακαθίσουν τά ἱζήματα καί διαυγάσει ὁ ὁρίζοντας τῶν ὁραματισμῶν, νά εἶμαι σέ θέση νά σᾶς καλέσω, ἐπί τῇ βάσει συγκεκριμένων προτάσεων, νά ἑνώσουμε τούς ἀγῶνες καί τίς ἀγωνίες μας στήν ἀναζωπύρωση τῆς ἱερατικῆς φλόγας καί τῆς διακονίας τοῦ λαοῦ μας.
Νά σᾶς καλέσω νά ἀνταποκριθοῦμε στή διακονία πού μᾶς ἐμπιστεύθηκε ὁ Μέγας Ἀρχιερεύς, ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός. Αὐτός πού «ποιεῖ τούς ἀγγέλους αὐτοῦ πνεύματα καί τούς λειτουργούς αὐτοῦ πυρός φλόγα».
Θέλω σήμερα, πρίν συζητήσουμε ὁ,τιδήποτε ἄλλο, νά σᾶς προσκαλέσω στόν κοινό μας πνευματικό ἀγῶνα γιά νά ζήσουμε οὐσιαστικά τό γεγονός τῆς Ἐκκλησίας καί νά δοῦμε πῶς αὐτό θά τό κάνουμε τρόπο ζωῆς τοῦ λαοῦ πού ὁ Κύριος μᾶς ἐμπιστεύθηκε νά ποιμάνουμε. Καί βέβαια, πρέπει νά εἶναι – καί εἶμαι σίγουρος πώς εἶναι – σαφές ὅτι δέν μπορεῖ νά ὑπάρξει ἀναζωογόνηση τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς καί τῆς οὐσιαστικῆς συμμετοχῆς τοῦ λαοῦ μας στή ζωή τῆς Ἐκκλησίας καί στήν κοινή μας πίστη, ἄν δέν βροῦμε τρόπους νά ἀναζωογονήσουμε τίς ἐνορίες μας. Νά καταστήσουμε προφανές καί ἀδιαμφισβήτητο ὅτι οἱ ἐνορίες δέν εἶναι ὑποκαταστήματα παροχῆς θρησκευτικῶν ὑπηρεσιῶν, ἀλλά τό κέντρο τῆς ζωῆς μας. Τό κέντρο τῆς εὐχαριστιακῆς μας ὑπάρξεως. Ἐκεῖ πού ἀρχίζει ἡ ζωή, πού νοηματοδοτεῖται, πού ἁγιάζεται, πού λαμπρύνεται καί βρίσκει τόν δρόμο της πρός τήν αἰωνιότητα.
Ἡ ἐνορία εἶναι πρώτιστα ὁ τόπος καί ἡ ἐνοριακή ζωή ὁ τρόπος πού, μέσω τῆς Θείας Λειτουργίας, τῆς λατρείας καί τῆς μετοχῆς στό Μυστικό Σῶμα τοῦ Κυρίου, ἡ ἐπιβίωση μετασχηματίζεται σέ ζωή καί νικιέται ὁ θάνατος. Ὅμως δέν μπορεῖ νά ἀναζωπυρωθεῖ ἡ ἐνορία ἄν δέν ἀναζωπυρωθεῖ καί δέν ἀναζωπυροῦται συνεχῶς τό χάρισμα τῆς Ἱερωσύνης.
Ἡ ἐνορία ὀφείλει νά εἶναι ἡ μεγάλη μας οἰκογένεια καί ὁ ἱερέας ὁ πατέρας της. Καί δέν πρέπει νά ξεχνᾶμε ὅτι ὑπάρχουν μέλη της πού ἀγωνίζονται καθημερινά νά ἐπιβιώσουν στή σύγχρονη καθημερινότητα. Πού τούς πνίγουν τά βάσανα, τούς ἐξουθενώνει ἡ κοινωνικο-οικονομική πραγματικότητα καί τούς ἀπομυζᾶ ἡ βιοπάλη. Πρός αὐτούς πρέπει νά σκύψουμε τό κεφάλι καί νά ἀφουγκραστοῦμε τούς πόνους καί τίς ἀγωνίες τους.
Ἀσφαλῶς ἡ Ἐκκλησία δέν εἶναι ἕνας θρησκευτικός ὀργανισμός κοινωνικῆς πρόνοιας, καί πρώτιστο ἔργο μας εἶναι ὁ ἁγιασμός καί ἡ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου, ἡ προσφορά τῆς δυνατότητας νά νικηθεῖ ὁ θάνατος. Ὅμως, ποιός γονιός ἐπειδή ἐνδιαφέρεται πρώτιστα νά εἶναι τό παιδί του ἅγιο, καλό, τίμιο, ἐνάρετο, μορφωμένο, ἐπιτυχημένο στή ζωή καί στήν κοινωνία μπορεῖ νά ἀδιαφορήσει ὅταν τό βλέπει νά εἶναι ἄρρωστο, ξυπόλυτο, νά κρυώνει ἤ νά ἔχει πάρει τόν κακό δρόμο;
Ἐν ὀλίγοις χρειάζεται νά μήν χάνουμε ποτέ τήν ἰσορροπία μεταξύ τοῦ ἁγιαστικοῦ μας ἔργου καί τῆς φιλανθρωπίας. Μπορεῖτε νά μοῦ ὑποδείξετε ἕναν ἅγιο τῆς Ἐκκλησίας πού δέν ἦταν φιλάνθρωπος καί ἀδιαφοροῦσε γιά τόν πόνο τῶν ἀνθρώπων;
Εἶναι λοιπόν καίριο ζήτημα νά ἔχουμε ἐπίγνωση τῆς ταυτότητάς μας.
Τό κέντρο τῆς ζωῆς μας εἶναι ὁ Ναός καί οἱ Ἱερές Ἀκολουθίες. Κατ' ἀρχήν εἴμαστε Λειτουργοί τοῦ Θυσιαστηρίου. Ἡ λατρεία τοῦ Θεοῦ, ἡ Θεία Λειτουργία, εἶναι αὐτό πού μᾶς μεταποιεῖ, πού μᾶς βγάζει πρός τόν ἀδελφό, πού μᾶς κάνει καλούς Σαμαρεῖτες. Ἡ λατρεία εἶναι ἡ κινητήρια δύναμη πού θρέφει τήν ἀγάπη καί μᾶς στρέφει πρός τόν συνάνθρωπό μας.
Καταλαβαίνετε λοιπόν πόσο ζωτικῆς σημασίας εἶναι γιά τή ζωή τῆς Ἐκκλησίας ἡ μήτρα τῆς ὕπαρξής μας, ἡ λατρευτική ζωή, νά ἀποπνέει ἐκκλησιαστικό ἦθος καί ὀρθόδοξη πνευματικότητα. Ὡς πρός τοῦτο ἐπιτρέψτε μου νά σᾶς ὑπενθυμίσω ὅτι δέν μᾶς ἁρμόζουν ἡ ἐπίδειξη καί ὁ ἐντυπωσιασμός, ἀλλά ἡ λιτότητα καί ἡ εὐπρέπεια.
Ὁ ναός καί ἡ λατρεία χρειάζεται νά εἶναι σεμνά καί νά βοηθοῦν τόν ἄνθρωπο νά γαληνεύσει, νά κατανυχθεῖ, νά ἀπομακρυνθεῖ ἀπό τή βοή τοῦ κόσμου καί νά διαισθανθεῖ τήν ἀγάπη καί τήν παρουσία τοῦ Θεοῦ στή ζωή του. Ἑπομένως ἡ σωστή καί μετρημένη χρήση τῶν μικροφώνων καί τῶν φωτιστικῶν, ἡ ἀποφυγή τῶν διακοσμητικῶν ὑπερβολῶν καί τῆς ἐπιδείξεως χλιδῆς καί πλούτου, τῶν φωνητικῶν ἐντάσεων, τοῦ στόμφου στίς εὐχές καί τό κήρυγμα καί ἡ ἔλλειψη συνεργασίας μέ τούς ἱεροψάλτες ὥστε νά ἐπικρατεῖ ἥρεμο καί ἁρμονικό λειτουργικό ἄκουσμα γίνονται συχνά αἰτία ἀπομακρύνσεως τοῦ λαοῦ ἀπό τό Ναό τοῦ Θεοῦ. Σέ αὐτές τίς περιπτώσεις ὀφείλουμε νά ἀναλογισθοῦμε τίς εὐθύνες μας καί νά τροποποιήσουμε τή στάση μας.
Τέτοια δυσλειτουργικά φαινόμενα γίνονται ἐμφανέστερα ὅταν δέν ἀντιμετωπίζουμε μέ σύνεση τίς ἑκούσιες ἤ ἀκούσιες προκλήσεις τοῦ νεοπλουτισμοῦ στούς Γάμους, τίς Βαπτίσεις ἤ τά Μνημόσυνα.
Εἶναι καθῆκον μας νά τηροῦμε καί νά μήν προδίδουμε τή γνήσια Ἐκκλησιαστική τάξη. Δέν ἐπιτρέπεται νά υἱοθετοῦνται πρακτικές πού ἀλλοιώνουν τό νόημα τῆς λατρείας καί εἶναι χρέος μας νά μήν δεχόμαστε κανέναν συμβιβασμό ὅταν οἱ καθόλα συμπαθεῖς ἀνθοπῶλες ἤ οἱ φωτογράφοι π.χ. ἐπιχειροῦν τήν καταστρατήγηση τῆς ἱερότητας τῶν μυστηρίων μας.
Ὅλοι έχουμε γεύση, αἴφνης, τῶν προβλημάτων πού συναντᾶμε κατά τήν τέλεση τῶν Ἱερῶν Μνημοσύνων. Ὀφείλουμε νά θυμόμαστε πάντοτε ὅτι αὐτό πού προσφέρουμε εἶναι ἡ ταπεινή ἱκεσία γιά τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ στόν ἀγαπημένο μας ἄνθρωπο. Ἄς ἀναρρωτηθοῦμε λοιπόν μέ ὑπευθυνότητα καί ἱερατική εὐαισθησία ἄν εἶναι σωστό νά γίνονται χωριστά τά μνημόσυνα τῆς ἴδιας μέρας ἤ νά διακρίνονται τά μνημόσυνα στά ὁποῖα συμμετέχει κάποιος ἐπίσκοπος ἀπό τά ὑπόλοιπα. Εἶναι ὄμορφο νά ὑποτάσσονται οἱ ἐκκλησιαστικές ἀκολουθίες στήν οἰκονομική ἀπολαβή τῶν κυλικείων; Κι' ἀκόμη, πῶς μποροῦμε νά μιλᾶμε γιά οἰκογενειακή ἀτμόσφαιρα στήν Ἐνορία ὅταν λειτουργοῦμε χωρίς κοινωνία καρδίας, χωρίς τήν ἐν Χριστῷ ἀγάπη μεταξύ μας, ὅταν δέν προσέχουμε τίς μεταξύ μας σχέσεις, ὄταν ἀντί νά βαστάζουμε ἀλλήλων τά βάρη προσπαθοῦμε ὁ ἕνας νά ἀναδείξει τά λάθη τοῦ ἄλλου;
Ὅμως ὑποσχέθηκα ὅτι σήμερα δέν θά σταθῶ σέ παραινέσεις καί ὁδηγίες. Ἄλλωστε, ὅπως θά φανεῖ στή συνέχεια ὅλοι αὐτοί οἱ προβληματισμοί ἀφοροῦν σέ θέματα τά ὁποῖα εὐελπιστῶ, ότι θα καταστεῖ δυνατόν νά συζητηθοῦν διεξοδικά, νά κατανοηθοῦν τά λάθη μας καί νά βρεθοῦν λύσεις μέσω τῶν δραστηριοτήτων πού θέλω νά σᾶς ἀνακοινώσω καί νά σᾶς προσκαλέσω νά συμμετάσχετε σέ αὐτές.
Πρίν προχωρήσουμε ὅμως σέ αύτό ἐπιτρέψτε μου νά σκιαγραφήσω δι'ὀλίγων τη διοικητική δομή της Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀθηνῶν.
Α΄
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΗΣ ΑΘΗΝΩΝ.
1. Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος.
Κατά τήν τάξη τῆς Ἐκκλησίας ἐπικεφαλῆς κάθε τοπικῆς Ἐκκλησίας εἶναι ὁ εἰς τύπον καί τόπον Χριστοῦ ἱστάμενος ἀρχιερεύς, ἑπομένως στήν Ἀρχιεπισκοπή Ἀθηνῶν ὁ Ἀρχιεπίσκοπος.
Δέν εἶναι ἡ κατάλληλη στιγμή καί δέν θέλω νά σᾶς κουράσω παραθέτωντας πατερικά χωρία ἤ Ἐκκλησιολογικές ὁριοθετήσεις τοῦ ἔργου, τῶν καθηκόντων καί τῆς Ἀποστολῆς τοῦ Ἀρχιερέως.
Θά περιοριστῶ σέ μιά φαινομενικά ἁπλή διατύπωση αὐτοῦ πού αἰσθάνομαι ὡς Ἀρχιερεύς, ἐπικεφαλῆς μιᾶς εὐχαριστιακῆς κοινότητος: Ἡ δουλειά μου εἶναι νά μέ ὑπακούουν ὅλοι ἐπειδή πρῶτος ἐγώ ὑπακούω σέ ὅλους. Ἡ θέση τοῦ ἐπικεφαλῆς μιᾶς τοπικῆς Ἐκκλησίας δέν εἶναι θέση ἐξουσίας ἀλλά διακονίας. Τό διάκονημα πού μού ἀνέθεσε ὁ Θεός εἶναι τοῦ ἡγουμένου. Μπορεῖς νά εἶσαι πρῶτος ὅταν συνεχῶς ἀγωνίζεσαι νά γνωρίζεις πῶς νά εἴσαι πάντων ἔσχατος. Δέν νομίζω ὅτι χρειάζεται νά πῶ περισσότερα γιά τά καθήκοντα τοῦ Ἀρχιεπισκόπου καί σπεύδω νά προχωρήσω ἱεραρχικῶς στούς ἐπικεφαλῆς συνεργάτες μας.
2. Οἱ Βοηθοί Ἐπίσκοποι.
Ἡ Ἱερά Ἀρχιεπισκοπή Ἀθηνῶν ἔχει τό πλεονέκτημα νά διακονεῖται ἀπό μερικούς ἐκλεκτούς βοηθούς Ἐπισκόπους. Ἀσφαλῶς ὁ κάθε βοηθός Ἐπίσκοπος ἔχει χρέος νά μεριμνᾶ γιά τόν τομέα ποῦ τοῦ ἔχει ἀνατεθεῖ. Πέραν αὐτοῦ, ὅμως, θά πρέπει ὅλοι μαζί νά λειτουργοῦν ὡς μία μικρή Σύνοδος πλάϊ στόν Ἀρχιεπίσκοπο, ἡ ὁποία θά συγκαλεῖται κατά διαστήματα ὥστε οἱ Ἐπίσκοποι νά προσφέρουν τή γνώμη τους σέ καίρια ζητήματα. Θεωρῶ, ἐπίσης, καθῆκον μας νά διαθέσουμε στούς ἐπισκόπους μας ἕνα ἀξιοπρεπῆ χῶρο, ὅπου θά μποροῦν νά συναντῶνται μέ τόν κλῆρο καί τόν λαό.
3. Ὁ Πρωτοσύγκελλος, Ὁ Γενικός Ἀρχιερατικός καί οἱ Εἰσηγητές τους.
Ἀμφότεροι ἔχουν τήν εὐθύνη τῆς παρακολουθήσεως ὅλων τῶν θεμάτων πού πρέπει νά φθάσουν ἐπεξεργασμένα στόν Ἀρχιεπίσκοπο καί εἰσηγοῦνται πρός συζήτηση θέματα ὑψηλῆς εὐαισθησίας, ὅπως οἱ χειροτονίες, οἱ μετακινήσεις κληρικῶν, ἡ ἐπιβολή ἀργιῶν, οἱ ἐπιπλήξεις, οἱ Ε.Δ.Ε., τά Ἐπισκοπικά Δικαστήρια κ.λ.π.
4. Τό Ἰδιαίτερο Γραφεῖο τοῦ Ἀρχιεπισκόπου
Ἔχει τήν εὐθύνη τῆς τηλεφωνικῆς καί ἐπιστολικῆς ἐπικοινωνίας καί τῆς διαχειρίσεως τοῦ καθημερινοῦ προγράμματος τοῦ Ἀρχιεπισκόπου.
5. Οἱ προσωπικοί Σύμβουλοι τοῦ Ἀρχιεπισκόπου.
Στήν ὑψηλῆς ἐξειδίκευσης ἐποχή μας, ὁ Ἀρχιεπίσκοπος χρειάζεται νά ἔχει ἀξιόπιστη, ἐπιστημονικά κατοχυρωμένη καί μετά λόγου γνώσεως ἐνημέρωση γιά τίς ἰδιαιτερότητες πού παρουσιάζουν μερικά ζητήματα ἐπί τῶν ὁποίων καλεῖται νά λάβει ἀποφάσεις, καί τά ὁποῖα ἅπτονται νομικῶν, οἰκονομικῶν, τεχνικῶν ἤ τεχνολογικῶν ζητημάτων κ.ο.κ., ὥστε, ὅταν αὐτό ἀπαιτεῖται, οἱ διοικητικοί χειρισμοί καί οἱ ἀποφάσεις νά εἶναι ἔγκυρες, ἀδιάβλητες καί τεκμηριωμένες.
6. Τό Γραφεῖο Προσωπικοῦ
Κύρια εὐθύνη καί ἔργο αὐτῆς τῆς ὑπηρεσίας εἶναι ἡ προετοιμασία τῶν θεμάτων πού θά προωθηθοῦν στόν Πρωτοσύγκελλο ἤ τόν Γενικό Ἀρχιερατικό Ἐπίτροπο ὥστε νά φθάσουν τελικῶς ἐπεξεργασμένα στόν Ἀρχιεπίσκοπο. Τό βάρος τῆς εὐθύνης πού ἀναλογεῖ σέ αὐτό τό Γραφεῖο γίνεται εὔκολα κατανοητό ἄν συνειδητοποιήσουμε ὅτι ἀσχολεῖται μέ θέματα πού ἀφοροῦν τίς σχέσεις καί τά προβλήματα συνεργασίας μεταξύ τῶν κληρικῶν, τίς δυσκολίες πού ἀντιμετωπίζει ὁ ἱερέας μέ τόν ἴδιο τόν ἑαυτό του, τά προβλήματα τῶν ἱερατικῶν οἰκογενειῶν, τά ἀδιέξοδα στίς σχέσεις κλήρου καί λαοῦ, ἱεροψαλτῶν, ἐπιτρόπων, νεωκόρων, κ.λ.π.
Ἔργο του εἶναι ἐπίσης ἡ διαχείριση ζητημάτων πού σχετίζονται μέ τήν εὕρεση λύσεων γιά τήν κάλυψη ἀναγκῶν πού ἀναδεικνύει ἡ καθημερινότητα.
Ἄλλη δύσκολη πτυχή τῶν ἁρμοδιοτήτων τοῦ Γραφείου Προσωπικοῦ εἴναι ἡ ἐνασχόληση μέ τά προβλήματα πού ἀφοροῦν στή λειτουργία τῶν κοιμητηρίων, τήν τέλεση τῶν ἱεροπραξιῶν, τίς αὐθαιρεσίες μερικῶν κληρικῶν ἤ λαϊκῶν, καθώς καί ζητήματα ἠθικῆς τάξεως καί πολλά ἄλλα.
7. Τό Γραφείου Τύπου καί ΜΜΕ
Πρέπει νά καταστεῖ σαφές, ὅτι παρά τήν ὁμωνυμία ὑπάρχει καί ὀφείλει νά ὑπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ τῶν κοσμικῶν, πολιτικῶν ἤ συνδικαλιστικῶν «γραφείων τύπου» καί μιᾶς ἀντίστοιχης ἐκκλησιαστικῆς Ὑπηρεσίας. Στήν ἐποχή τοῦ Internet, τῆς κυριαρχίας τῶν ΜΜΕ, τῆς ταχείας διακινήσεως τῆς πληροφορίας, κ.ο.κ., ἡ Ἐκκλησία ἔχει χρέος νά ἀξιοποιήσει καί αύτές τίς καινούργιες δυνατότητες γιά νά ένημερώνει τόν λαό τοῦ Θεοῦ, νά προβάλλει τόν λόγο τοῦ Εὐαγγελίου καί νά εἶναι παροῦσα ὁπουδήποτε καί μέ ὁποιονδήποτε θεμιτό τρόπο, ὥστε νά ἀκούγετε παντοῦ ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ καί νά εἶναι δραστικά παρούσα ἡ Ἐκκλησία, ὑπό τόν ὅρο να ἀποφεύγονται οἱ πειρασμοί τῆς ἐκκοσμίκεύσης.
Δέν θέλω νά σταθῶ σέ περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά μέ τά διοικητικά θέματα. Ἐπιτρέψτε λοιπόν νά προχωρήσω ἄμεσα στό μεῖζον ζήτημα τῆς ἀναδιάρθρωσης τῆς δομῆς τῆς Ποιμαντικῆς μας διακονίας.
Γ΄
ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ ΔΙΑΚΟΝΙΑ
Μία περιοχή στήν ὁποία ἐπιθυμῶ νά δωθεῖ ἰδιαίτερη προσοχή εἶναι αὐτό πού θά μπορούσαμε νά ὀνομάσουμε ποιμαντική τῶν ποιμένων. Θεωρῶ θεμελιῶδες καθῆκον τῆς Ἐκκλησίας νά μεριμνᾶ ἰδιαίτερα γιά τούς ἴδιους τούς κληρικούς καί τίς ἀνάγκες τους.
- Μέριμνα γιά τούς Ἱερεῖς
Αὐτή θεωροῦμε ὅτι πρέπει νά ἀναπτύσεται σέ πολλά ἐπίπεδα, ὅπως:
α. Καλλιέργεια Ἱερατικῶν κλίσεων, ὥστε νά προετοιμάσουμε νέους ἱερεῖς. Πρός αὐτή τήν κατεύθυνση χρειάζεται νά ἀναπτυχθοῦν δραστηριότητες πού νά ἐνισχύσουν τή διασύνδεση, τήν ἐπαφή καί τή συνεργασία μας μέ τίς Ἱερατικές σχολές, τίς Ἐκκλησιαστικές Ἀκαδημίες καί τίς Πανεπιστημιακές σχολές. Προφανῶς σέ αὐτόν τόν τομέα ἡ συνεργασία μέ τό γραφεῖο Νεότητος εἶναι αὐτονόητη.
β. Θεσμοθέτηση ἑνός εἰδικοῦ ἐκπαιδευτικοῦ προγράμματος, θά ἐλεγα ἑνός μόνιμου Ἱερατικοῦ Σεμιναρίου τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς, τό ὁποῖο θά πρέπει νά παρακολουθοῦν πρίν χειροτονηθοῦν οἱ ὑποψήφιοι κληρικοί μας, ἀνεξαρτήτως τῶν ἄλλων σπουδῶν τους.
γ. Διοργάνωση προγράμματος μέ προαιρετική συμμετοχή, τό ὁποῖο θά προσφέρει διά βίου ἐκπαίδευση στούς κληρικούς τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς. Σέ αὐτή τήν ἐκπαιδευτική καί ἐπιμορφωτική δραστηριότητα πρέπει νά δοθεῖ ἔμφαση σέ εἰδικά θέματα ζωτικῆς σημασίας, ὅπως ἡ ἐξομολόγηση, ἡ ποιμαντική τῶν μελλονύμφων, ὁ γάμος, ἡ ἐφηβεία, ἡ κρίση τῆς μέσης ἡλικίας, τό διαζύγιο, τό πένθος, ἡ ποιμαντική τῶν κοιμητηρίων, τῶν νοσοκομείων, τῶν φυλακῶν κ.λ.π. Πρέπει νά τονίσουμε ὅτι αὐτά τά ἐπιμορφωτικά προγράμματα απαιτεῖται νά ἔχουν πρακτικό παρά θεωρητικό χαρακτῆρα, ἑπομένως πρέπει νά δοθεῖ ἔμφαση, ἐπίσης, στήν ἐκπαίδευση μέσω ἐποπτείας σέ ὁμάδες.
Ἡ ἀνάγκη ἐπιμόρφωσης καί ἀλλαγῆς στάσης σέ μερικούς τομεῖς τῆς ποιμαντικῆς μας εὐθύνης εἶναι ἐπιτακτική καί ἀπολύτως ἀπαραίτητη. Γιά παράδειγμα, τά κοιμητήρια δέν εἶναι δυνατόν νά θεωροῦνται χῶρος ἐξοικονομήσεως χρημάτων, ἀλλά περιοχή ὅπου πρέπει νά φανερώνεται ἀποφασιστικά καί πασιφανῶς ἡ παραμυθητική παρέμβαση τῆς Ἐκκλησίας στόν ἀνθρώπινο πόνο. Οἱ προσωρινές οἰκονομικές ἀδυναμίες κάποιων κληρικῶν μποροῦν νά καλυφθοῦν μέ ἀξιοπρεπέστερους τρόπους. Σᾶς διαβεβαιῶ, ὄτι ἡ κατά περίπτωση ἀντιμετώπιση τέτοιων δυσχερειῶν μπορεῖ νά εἶναι -καί θά εἶναι – πιό ἀποτελεσματική μέσω τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς παρά μέσω τῶν κοιμητηρίων.
Ἄλλο παράδειγμα, ἀποκαλυπτικό τῶν ἐλλειμμάτων τῆς ποιμαντικῆς μας παρουσίας, εἶναι ὁ χῶρος τῆς ὑγείας καί τῆς ἀσθενείας. Εἶναι πρόδηλο, ὅτι ὅσο ἀφορᾶ τήν Ποιμαντική τῶν Νοσοκομείων, τῶν Φυλακῶν ἤ ἄλλων περιοχῶν, ὅπου συσσωρεύεται ὁ ἀνθρώπινος πόνος, ἀπαιτεῖται νά καταστρωθεῖ ἕνας κεντρικός σχεδιασμός ἀπό εἰδικούς καί γνῶστες τοῦ θέματος κληρικούς καί εἰδικούς, ἐπιστήμονες θεολόγους καί ἄλλους, ὥστε ἡ ποιμαντική μας παρουσία στό πλευρό τοῦ πάσχοντα καί τοῦ δοκιμαζόμενου συνανθρώπου νά στέκεται στό ὕψος τῶν περιστάσεων. Ἐρωτήματα ὅπως ἐάν ὁ ἐφημέριος τοῦ νοσοκομείου εἶναι μόνιμος ἤ ἐναλασσόμενος σέ αὐτή τή διακονία καί ἀκόμα ποιά εἶναι ἡ θέση τῶν λαϊκῶν στελεχῶν τοῦ ποιμαντικοῦ ἔργου σέ αὐτόν τόν τομέα πρέπει νά μᾶς ἀπασχολήσουν πολύ σοβαρά.
Φθάνουμε ἔτσι σέ ἕνα δεύτερο σημεῖο τό ὁποῖο ἀναφέρεται στήν Μέριμνα γιά τά λαϊκά στελέχη τοῦ Ποιμαντικοῦ ἔργου.
2. Μέριμνα γιά τά λαϊκά στελέχη τοῦ Ποιμαντικοῦ ἔργου.
α. Κατά ἀναλογία πρός τήν καλλιέργια τῶν ἱερατικῶν κλήσεων χρειάζεται νά ἀναπτυχθοῦν δραστηριότητες μέ στόχο τήν καλλιέργεια πνεύματος διακονίας σέ ἐπιλεγμένα μέλη τῶν ἑνοριῶν μας καί τήν δημιουργία σώματος λαϊκῶν στελεχῶν τοῦ Ποιμαντικοῦ ἔργου. Καί σέ αὐτόν τόν τομέα εἶναι αὐτονόητη ἡ συνεργασία μέ τίς ἑνορίες, τίς ἱερατικές σχολές καί ἐκκλησιαστικές Ἀκαδημίες καί ἀσφαλῶς μέ τά Πανεπιστήμια.
β. Χρειάζεται νά προσεγγίσουμε προσεκτικότερα τους Ἱεροψάλτες. Θεωροῦμε σκόπιμο νά ὑπάρχουν ὀργανωμένες συνάξεις ἐπικοινωνίας μέ τούς ἱεροψάλτες δίς ἤ τρίς ἐτησίως. Ἀκόμη περισσότερο εἶναι ἀναγκαῖο νά ὀργανώνονται μέ μεγαλύτερη συχνότητα συνάξεις τῶν νέων καί τῶν μαθητευόμενων Ἱεροψαλτῶν.
γ. Ἀνάλογες συνάξεις ἐκπαιδευτικοῦ καί συντονιστικοῦ χαρακτήρα, π.χ. δίς ἤ τρίς ἐτησίως εἶναι σκόπιμο νά ὀργανώνονται καί γιά τούς ἐπιτρόπους τῶν ἐνοριῶν.
Καί βέβαια δέν θά ἦταν δυνατόν νά παραβλεφθεῖ ἡ ἀνάγκη νά μεριμνήσουμε γιά τήν Ἱερατική Οἰκογένεια:
3. Μέριμνα γιά τήν Ἱερατική Οἰκογένεια.
α. Ἡ φροντίδα μας γιά τήν ἱερατική οἰκογένεια ὀφείλει νά εἶναι παροῦσα ἀπό πολύ νωρίς. Θεωροῦμε ζωτικῆς σημασίας νά ὑπάρχει δομημένη καί ὀργανωμένη προετοιμασία τῶν ὑποψηφίων γιά τήν ἔγγαμη ἱερωσύνη ζευγαριῶν. Εἶναι πολύ σημαντικό νά ὑπάρχουν προγραμματισμένες συναντήσεις ἐκπαιδευτικοῦ καί ὑποστηρικτικοῦ χρακτήρα μέ κοινή συμμετοχή τοῦ ὑποψηφίου γιά τήν ἱεροσύνη ζεύγους.
β. Κατά ἀναλογία με τά προηγούμενα πρέπει νά ὑπάρχουν τακτικές συνάξεις κατά περιφέρεια τῶν πρεσβυτέρων, κυρίως ὑποστηρικτικοῦ καί δευτερευόντως ἐκπαιδευτικοῦ χαρακτῆρα ἤ κάποτε καί γιά λόγους ἀναψυχῆς.
Ἀπό τό φάσμα τῶν ποιμαντικῶν μας δραστηριοτήτων εἶναι αὐτονόητο ὅτι κεντρική θέση ὀφείλει νά κατέχει ἡ μέριμνα γιά τή Νεότητα:
4. Μέριμνα γιά τή Νεότητα:
Σέ αὐτό τό σημεῖο δέν ἔχει νόημα νά ἐπαναλάβω τά αὐτονόητα. Ὅπως γνωρίζετε, ἔχω ἤδη τοποθετηθεῖ ἐπί τοῦ θέματος στόν ἐνθρονιστήριο λόγο μου.
Ὑπενθυμίζω ὅτι ἤδη ὑπάρχουν καί λειτουργουν δυναμικά:
α. τό «Γραφεῖο Νεότητος»,
β. Τό ἵδρυμα Νεότητος, καί
γ. τά πολυάριθμα ἑνοριακά κέντρα.
Ὀφείλω, ὅμως, νά σᾶς ἐνημερώσω ὅτι τό ὑπάρχον σχῆμα τοῦ Γραφείου Νεότητος, ἐπιθυμοῦμε νά ἐνισχυθεῖ μέ τό «Κεντρικό Συμβούλιο Νέων», πού ἤδη ἐτοιμάζεται καί εὐελπιστοῦμε ὅτι σύντομα θά ἐπεκτείνει τίς δραστηριότητές του καί θά κάνει καταλυτικά φανερή τήν παρουσία του.
Μία ἄλλη περιοχή, ὅπου ἔχουμε ὑποχρέωση νά σταθοῦμε μέ ἰδιαίτερη ποιμαντική εὐαισθησία εἶναι ἡ μέριμνα γιά τούς συνταξιούχους κληρικούς μας:
5. Μέριμνα γιά τούς συνταξιούχους κληρικούς.
Πιστεύουμε ὅτι εἶναι καιρός νά δημιουργηθεῖ καί νά λειτουργεῖ ὀργανωμένο πρόγραμμα παρακολούθησης, φροντίδας, στήριξης ἀλλά καί ἀξιοποίησης τῶν συνταξιούχων Κληρικῶν μας, καί ἔχουμε συγκεκριμένες προτάσεις σχετικά με αὐτό τό ζήτημα .
Πρίν ὁλοκληρώσω τήν ἀναφορά μου στίς διάφορες πτυχές του ποιμαντικοῦ ἔργου, ὅπως τίς σκιαγράφησα στίς προηγούμενες παραγράφους, θά ἤθελα νά σταθῶ λίγο σέ μία πτυχή τῆς ποιμαντικῆς μας διακονίας, στήν ὁποία οἱ καιροί ἐπιτάσσουν νά δώσουμε ἰδαίτερη βαρύτητα.
Πρόκειται γιά τόν τομέα τῆς Ποιμαντικῆς τῶν Νοσηλευτηρίων καί ἄλλων εἰδικῶν καταστάσεων.
6. Ποιμαντική τῶν Νοσηλευτηρίων καί ἄλλων εἰδικῶν καταστάσεων.
Ἀσφαλῶς πολύτιμη σέ αὐτή τήν προσπάθεια εἶναι ἡ ἀξιοποίση τῶν ἐν ἐνεργείᾳ ἐμπείρων ἐφημερίων. Ὅπως, ὅμως, ἤδη προανέφερα ἀπαιτεῖται ἕνας ἐκ νέου κεντρικός σχεδιασμός αὐτῆς τῆς περιοχῆς διακονίας.
Εἶναι ἀναγκαῖο ἐπίσης νά ὀργανωθοῦν:
α. Εἰδική ἐκπαίδευση κληρικῶν γιά ἐξειδικευμένους τομεῖς διακονίας, ὅπως τά Νοσοκομεῖα, οἱ φυλακές, τά Ἱδρύματα κ.λπ.
β. Ἐκπαίδευση καί δημιουργία ἐξειδικευμένων λαϊκῶν στελεχῶν, γιά τή διακονία τῶν νοσοκομείων, τῶν ἀσθενῶν κατ' οἶκον ἤ ἄλλων εἰδικῶν καταστάσεων.
γ. Δημιουργία μιᾶς κατάλληλα ἐκπαιδευμένης ὁμάδας κληρικῶν καί λαϊκῶν στελεχῶν, ἡ ὁποία θά βρίσκεται σέ μόνιμη ἐτοιμότητα γιά παρέμβση σέ κρίση. Ἔχουμε χρέος νά εἴμαστε ἄμεσα καί οὐσιαστικά παρόντες, ὅταν συνάνθρωποί μας βρίσκονται μέσα σέ μείζονες καί αἰφνιδιαστικές δοκιμασίες, ὅπως σεισμοί, μείζονες καταστροφές ἤ μαζικές ἀνθρώπινες ἀπώλειες, κ.ἄ.
δ. Δέν εἶναι σωστό, ἀκόμη, νά μᾶς διαφύγει ἡ ὑποχρέωση νά στηρίζουμε καί τά ὑπάρχοντα στελέχη μας πού ἤδη ὑπηρετοῦν στά διάφορα ἱδρύματα μας, ὡς νοσηλευτές, κοινωνικοί λειτουργοί, βρεφονηπιαγωγοί κ.λπ. Κύριος στόχος αὐτῆς τῆς παρέμβασης εἶναι ἡ εὐαισθητοποίησή τους στήν ποιμαντική διάσταση τῶν ὑπηρεσιῶν τους καί κατά προέκταση ἡ «ἐκκλησιαστικοποίηση» τῆς διακονίας τους.
Εὐλπιστῶντας ὅτι δέν ἔχω ἐξαντλήσει τά ὅρια τῆς ὑπομονῆς σας ἐπιτρέψτε μου νά ἀναφερθῶ ἐπιγραμματικά καί πολύ συνοπτικά σέ μία τελευταία ἑνότητα, στην ὁποία δίνω τόν τῖτλο Κοινωνικο-προνοιακή Διακονία.
Δ΄
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ- ΠΡΟΝΟΙΑΚΗ ΔΙΑΚΟΝΙΑ
Ἀγαπητοί πατέρες καί ἀδελφοί,
Ὅπως εἶπα καί στήν ἀρχή τῆς ὁμιλίας μου, ἔχουμε χρέος νά διατηροῦμε πάντοτε τήν ἰσορροπία μεταξύ τοῦ ἁγιαστικοῦ καί τοῦ φιλανθρωπικοῦ μας ἔργου.
Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας εἶναι κατηγορηματικοί ὡς πρός αὐτό τό σημεῖο καί ἡ Παράδοση καί ἡ Ἐκκλησιαστική μας Ἱστορία κραυγάζουν περί τῆς διατηρήσεως αὐτῆς τῆς ἰσοροπίας. Εἰς ἐπίρρωσιν αὐτοῦ πού λέω, παραθέτω ἐπιλεκτικά τά σχόλια τοῦ Ἱεροῦ Χρυσοστόμου στό λεγόμενο Εὐαγγέλιο τῆς Κρίσεως (Ματθ. 25, 45):
«Ἀσθενὴς ἤμην͵ καὶ ἐπεσκέψασθέ με· ξένος ἤμην͵ καὶ συνηγάγετέ με. Εἶτα οἱ καλῶς ἐν καιρῷ διακονήσαντες͵ εἰς τὴν οἰκείαν ἀσθένειαν ἀφορῶντες͵ καὶ εἰς τὴν ἀξίαν τοῦ δανεισαμένου͵ λέγουσι· Κύριε͵ πότε σε εἴδομεν πεινῶντα͵ καὶ ἐθρέψαμεν; ἢ διψῶντα͵ καὶ ἐποτίσαμεν; εἰς ὃν οἱ ὀφθαλμοὶ πάντων ἐλπίζουσι͵ καὶ σὺ δίδως τὴν τροφὴν αὐτῶν ἐν ἀφθονίᾳ; Ὦ τῆς πολλῆς ἀγαθότητος κρύπτει τὴν ἀξίαν διὰ φιλανθρωπίαν· … καίτοι ἐδύνατο εἰπεῖν· Δεῦτε οἱ εὐλογημένοι͵ ὅτι ἐσωφρονήσατε͵ ὅτι ἐπαρθενεύσατε͵ ὅτι ἀγγελικὴν πολιτείαν ἀνελάβετε· ἀλλὰ σιωπᾷ ταῦτα͵ οὐχ ὅτι ἀνάξια μνήμης͵ ἀλλ΄ ὡς δεύτερα φιλανθρωπίας. Ἀλλ΄ ὥσπερ τούτοις τοῖς ἐκ δεξιῶν διὰ τὴν φιλανθρωπίαν ἔδειξε δεδωρημένην τὴν βασιλείαν· οὕτω καὶ τοῖς ἐξ ἀριστερῶν διὰ τὴν ἀκαρπίαν ἠπείλησε τὴν τιμωρίαν… Οὐκ εἶπεν ὅτι ἐπορνεύσατε͵ ὅτι ἐμοιχεύσατε͵ ὅτι ἐκλέψατε͵ ὅτι ἐψευδομαρτυρήσατε͵ ὅτι ἐπιωρκήσατε· κακὰ μὲν ὁμολογουμένως καὶ ταῦτα͵ ἀλλὰ τῆς ἀπανθρωπίας κατώτερα καὶ τῆς ἀνελεημοσύνης. Διὰ τί δὲ͵ ὦ Κύριε͵ οὐκ ἄλλων ὁδῶν φέρεις μνήμην; Οὐ κρίνω͵ φησὶ͵ τὴν ἁμαρτίαν͵ ἀλλὰ τὴν ἀπανθρωπίαν· οὐ κρίνω τοὺς ἁμαρτήσαντας͵ ἀλλὰ τοὺς μὴ μετανοήσαντας· ὑπὲρ ἀπανθρωπίας ὑμᾶς καταδικάζω͵ ὅτι ἔχοντες τοσοῦτον καὶ τηλικοῦτον φάρμακον σωτηρίας͵ τὴν ἐλεημοσύνην͵ ἐν ᾗ ἐξηλείφετο πάντα τὰ ἁμαρτήματα͵ παρήκατε τοσαύτην εὐεργεσίαν. Ὀνειδίζω τοίνυν τὴν ἀπανθρωπίαν ὡς ῥίζαν κακίας καὶ πάσης ἀσεβείας· ἐπαινῶ τὴν φιλανθρωπίαν ὡς ῥίζαν πάντων τῶν ἀγαθῶν͵ καὶ ἀπειλῶ τοῖς μὲν πῦρ αἰώνιον͵ τοῖς δὲ βασιλείαν οὐρανῶν ἐπαγγέλλομαι». (ΙΩΑΝΝΟΥ τοῦ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ, Ὁμιλίαι 1-9, Περί Μετανοίας, PG, 49, 334-335).
Ἐν ὁλίγοις, μᾶς προειδοποιεῖ καί μᾶς θέτει πρό τῶν εὐθυνῶν μας, λέγοντας ὅτι ὅσο καί ἄν προσπαθοῦμε νά ἔχουμε πνευματική ζωή, ἀκόμα καί ἐάν μετανοήσουμε γιά τις ἁμαρτίες μας, ἐάν εἴμαστε ἀπάνθρωποι, ἀδιαφορώντας γιά τις δοκιμασίες, καί τίς ἀνάγκες τῶν συνανθρώπων μας δέν μποροῦμε νά λεγόμαστε χριστιανοί καί νά ἐλπίζουμε στή σωτηρία μας.
Εἶναι λοιπόν ξένο πρός τό ἤθος τῆς Ἐκκλησιαστικῆς μας παραδόσεως νά ἀδιαφορήσουμε γιά τίς πρακτικές δυσκολίες καί τίς ὀδύνες τῶν ἀδελφῶν μας.
Ἡ κλεψύδρα δέν ἐπιτρέπει νά ὑπεισέλθουμε σέ λεπτομέρειες. Ὅμως ὀφείλω νά σᾶς καταστήσω κοινωνούς καί αὐτῶν τῶν ὁραματισμῶν μου καί νά σᾶς προσκαλέσω καί νά σᾶς παρακαλέσω νά ἀγκαλλιάσετε μέ ἔμπρακτες ἀποδείξεις χριστιανικῆς ἀγάπης καί αὐτόν τόν τομέα δραστηριοτήτων πού ἐνδεικτικά ὀνομάσαμε Κοινωνικο-προνοιακή διακονία.
Πρός οἰκονομία τοῦ χρόνου θά ἀπαριθμήσω ἁπλῶς τίς δραστηριότητες πού σχεδιάζουμε νά δημιουργήσουμε ἐξ ἀρχῆς ἤ νά ἐπαυξήσουμε καί νά βελτιώσουμε τίς ὑπάρχουσες δομές ὅπου αὐτό εἶναι ἀναγκαῖο.
Αὐτές οἱ δραστηριότητες θά μποροῦσαν ἐπιγραμματικά νά ταξινομηθοῦν ὡς ἑξῆς:
1. Δημιουργία Κέντρου Φροντίδας ἡλικιωμένων καί κατάκοιτων ἀσθενῶν.
2. Στέγες Ἡλικιωμένων.
3. Κέντρο γιά τήν φροντίδα τοῦ αὐτιστικοῦ παιδιοῦ.
4. Κέντρο γιά τή φροντίδα τοῦ παιδιοῦ μέ νοητική στέρηση.
5. Κέντρο γιά παραπληγικά ἄτομα.
6. Κέντρο γιά τό ἐμπερίστατο παιδί.
7. Δραστηριότητες γιά τή Νεολαία:
α. Κέντρα Νεότητος
β. Νεανικές Κατασκηνώσεις
γ. Δημιουργία χώρων γιά ἀθλοπαιδιές καί ποιοτική ψυχαγωγία τῶν νέων
δ. Χώροι γιά καλλιέργεια δημιουργικῶν ἐργασιῶν
8. Συμβολή στήν ἀντιμετώπιση τοῦ προβλήματος τῶν ναρκωτικῶν μέ ἔμφαση στόν τομέα τῆς ἐπανένταξης καί τῆς κοινωνικῆς ἀποκατάστασης.
9. «Τράπεζες Ἀγάπης», ὅπου θά προσφέρεται φαγητό σέ χειμαζομένους ἀδελφούς μας. Στόχος καί σύνθημά μας εἶναι: «Κανένας Νηστικός στήν Ἀρχιεπισκοπή Ἀθηνῶν».
10. Κέντρο Στήριξης τῆς Οἰκογένειας
11. Κέντρα Ψυχικῆς Ὑγείας
12. Πολυδύναμο Κέντρο Συμπαραστάσεως στόν Ἄνεργο, τόν Μετανάστη, τόν Πρόσφυγα, τόν Ἀναξιοπαθοῦντα, κ.λπ.
Πρίν ὁλοκληρώσω τήν ὁμιλία μου θέλω νά κάνω μνεία καί μιᾶς ἄλλης περιοχῆς, ὅπου πιθανόν δέν εἶναι ἄμεσα ὁρατή ἡ διάσταση τῆς Ποιμαντικῆς μας εὐθύνης αλλά ὅπου προσωπικά πιστεύω ὅτι ἔχει νόημα καί σημασία νά προβληματιστοῦμε γιά τίς εὐθύνες πού μᾶς ἀναλογοῦν καί γιά τήν ἀνάγκη νά ὕπάρξουν, ἀπό πλευρᾶς Ἐκκλησίας, ὀργανωμένες δραστηριότητες. Πρόκειται γιά τήν περιοχή τῆς παιδείας, τῆς τέχνης καί τοῦ πολιτισμοῦ.
Ἀπό τήν πρώτη ἡμέρα τῆς ἀναλήψεως τῶν καθηκόντων μου στήν Ἀθήνα εἶπα δημοσίως, ὅτι ὡς Ἐκκλησία ἔχουμε χρέος νά ἀνακαλύψουμε καί πάλι τούς χυμούς πού ἔθρεψαν τίς ψυχές τῶν προγόνων μας καί γέννησαν τόν πολιτισμό πού κληρονομήσαμε. Στήν ἐποχή τῆς παγκοσμιοποίησης, τῆς κρίσης τῶν ἰδεολογιῶν, τῆς ψευδώνυμης διανόησης, τοῦ εὐτελισμοῦ τῆς καλλιτεχνικῆς καί τῆς πνευματικῆς δημιουργίας καί τήν ὑποταγή τους στόν ἀδηφάγο καταναλωτισμό ἔχουμε ἀναπόδραστο καθῆκον νά συμβάλλουμε ὡς Ἐκκλησία στήν παραγωγή παιδείας καί πολιτισμοῦ. Στό πρόγραμμα μας εἶναι νά ἀναλάβουμε συγκεκριμένες πρωτοβουλίες πρός αὐτή τήν κατεύθυνση καί ἤδη ἔχουμε ξεκινήσει κάποιες διεργασίες. Γιά ὅλα αὐτά θά ἐνημερωθῆτε πρώτα ἐσεῖς καί μαζί σας ὁ λαός τοῦ Θεοῦ πολύ σύντομα, ἀφοῦ ἅλλωστε θά κληθῆτε, ὅσοι μπορεῖτε καί θέλετε νά συμμετάσχετε καί σέ αὐτές τίς προσπάθειες.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ἀγαπητοί ἀδελφοί δέν θέλω νά σᾶς κουράσω περισσότερο. Θά σταματήσω ἐδῶ ἐπιλέγοντας ἀντί ἄλλου ἐπιλόγου νά ὑπενθυμίσω σέ ὅλους τίς παραινέσεις τοῦ ἰδιου τοῦ Κυρίου μας:
«Δεῦτε͵ οἱ εὐλογημένοι τοῦ πατρός μου͵ κληρονομήσατε τὴν ἡτοιμασμένην ὑμῖν βασιλείαν ἀπὸ καταβολῆς κόσμου. Ἐπείνασα γὰρ, καὶ ἐδώκατέ μοι φαγεῖν͵ ἐδίψησα καὶ ἐποτίσατέ με͵ ξένος ἤμην, καὶ συνηγάγετέ με͵ γυμνὸς καὶ περιεβάλετέ με͵ ἠσθένησα καὶ ἐπεσκέψασθέ με͵ ἐν φυλακῇ ἤμην καὶ ἤλθατε πρός με. Τότε ἀποκριθήσονται αὐτῷ οἱ δίκαιοι λέγοντες· Κύριε͵ πότε σε εἴδομεν πεινῶντα καὶ ἐθρέψαμεν͵ ἢ διψῶντα καὶ ἐποτίσαμεν; πότε δέ σε εἴδομεν ξένον καὶ συνηγάγομεν͵ ἢ γυμνὸν καὶ περιεβάλομεν; Πότε δέ σε εἴδομεν ἀσθενῆ ἢ ἐν φυλακῇ καὶ ἤλθομεν πρός σε; Καὶ ἀποκριθεὶς ὁ βασιλεὺς ἐρεῖ αὐτοῖς· ἀμὴν λέγω ὑμῖν͵ ἐφ΄ ὅσον ἐποιήσατε ἑνὶ τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων͵ ἐμοὶ ἐποιήσατε». (Ματθ. 25, 34-40).
Ὁ Θεός νά σᾶς εὐλογεῖ ὅλους.
