Του Φάνη Μαλκίδη
Εξήντα χρόνια από τη ψήφιση της Σύμβασης για τη γενοκτονία του ΟΗΕ. Ένα επίκαιρο και ανοιχτό ζήτημα. ΟΛΟΚΛΗΡΗ Η ΣΥΜΑΒΑΣΗ ΤΟΥ ΟΗΕ
Η αποσιώπηση για δεκάδες χρόνια των βασικών αιτιών διωγμού του Ελληνισμού της Ιωνίας, της Θράκης, του Πόντου από τις εστίες του, παρέμεινε για τη μεγάλη μάζα των προσφύγων ένα πολύ σημαντικό ζήτημα. Παρά το γεγονός ότι η επίλυση των βασικών προβλημάτων όπως η επιβίωση, η αναζήτηση εργασίας ήταν το κυριότερο μέλημα του προσφυγικού κόσμου, εντούτοις ποτέ δεν έλειψε η μεταφορά μέσω των αφηγήσεων, η αναζήτηση και η δημοσιοποίηση πτυχών και παραμέτρων της βίαιης εξόδου. Παρά τις προσπάθειες που έγιναν από το κράτος και τους πολυποίκιλους μηχανισμούς του για να καλυφθεί η βία που γνώρισε ο Ελληνικός λαός στην καθ' ημάς Ανατολή, οι σύλλογοι, οι κιβωτοί διάσωσης της μνήμης και οι πρώτες αναφορές από τους πρόσφυγες διανοούμενους ήταν η απάντηση στον πόλεμο της λήθης.
Τουρκίας οδήγησε στην εισβολή στην Κύπρο και στην τουρκική κατοχή. Η μεταπολίτευση και ιδιαίτερα η δεκαετία του 1980 αποτελεί την περίοδο αναγέννησης του προσφυγικού κόσμου. Πολλοί πρόσφυγες αναζητούν τη χαμένη ταυτότητά τους, η οποία είχε περιοριστεί στις συνηθισμένες πολιτιστικές συγκεντρώσεις και αναζητούν την ιστορία τους. Εκδίδονται βιβλία και αναλαμβάνονται οι πρώτες πρωτοβουλίες από τους προσφυγικούς συλλόγους για να τιμηθεί η μνήμη των θυμάτων του ολοκαυτώματος των Ελλήνων. Οι πρώτες συγκεντρώσεις στους προσφυγικούς δήμους, οι πρώτες πρωτοβουλίες για μία νέα προσέγγιση με την ιστορία του Ελληνισμού της καθ' ημάς Ανατολή, σηματοδοτούν μία νέα περίοδο του προσφυγικού ζητήματος ενώ ακούγεται για πρώτη φορά τόσο συχνά η λέξη γενοκτονία.
Η προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αποτέλεσε καταστατικό στόχο του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) και ειδικότερα της Γενικής του Συνέλευσης και του Οικονομικού και Κοινωνικού Συμβουλίου. Η θεμελιώδης παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έγινε με τα μαζικά εγκλήματα εναντίον λαών τα οποία μεταπολεμικά ονομάστηκαν γενοκτονία.
Η έννοια «γενοκτονία» εκφράζεται για πρώτη φορά το 1944 από τον Ραφαήλ Λέμκιν καθηγητή του Πανεπιστημίου του Γέιλ και αναδείχθηκε λίγο πριν από τη Δίκη της Νυρεμβέργης, κατά των πρωταιτίων της εξολόθρευσης των Εβραίων καθώς και της εξόντωσης των ευρωπαϊκών λαών πριν και κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Η γενοκτονία αποτέλεσε και το κύριο κατηγορητήριο -όρο στη Δίκη της Νυρεμβέργης και μετά την απόφασή της του Δικαστηρίου, ο ΟΗΕ ψηφίζει στη Γενική Συνέλευσή του το 1948 τη Συνθήκη για την Πρόληψη και την Τιμωρία του Εγκλήματος της Γενοκτονίας, η οποία αποτελείται από 19 άρθρα.
Τα βασικά σημεία της συνθήκης για τη γενοκτονία έχουν ως εξής:
«Τα συμβαλλόμενα μέρη επιβεβαιούν ότι η γενοκτονία. συντελουμένη είτε εν καιρώ ειρήνης είτε εν καιρώ πολέμου, τυγχάνει έγκλημα διεθνούς δικαίου και αναλαμβάνουν την υποχρέωσιν να προλαμβάνουν και να τιμωρούν τούτο». (Άρθρο 1)
«Γενοκτονία σημαίνει οποιαδήποτε από τις ακόλουθες πράξεις οι οποίες διαπράττονται με την πρόθεση καταστροφής, εν όλω ή εν μέρει, μίας εθνικής, εθνοτικής, φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας ως τέτοιας α) ανθρωποκτονία μελών της ομάδας, β) πρόκληση βαρείας σωματικής ή διανοητικής βλάβης σε μέλη της ομάδας γ) με πρόθεση επιβολή επί της ομάδας συνθηκών ζωής υπολογισμένων να επιφέρουν τη φυσική καταστροφή της εν όλω ή εν μέρει, δ) επιβολή μέτρων που σκοπεύουν στην παρεμπόδιση των γεννήσεων εντός της ομάδας ε) δια της βίας μεταφορά παιδιών της ομάδας σε άλλη ομάδα». (Άρθρο 2).
Επίσης σε επόμενα άρθρα της Συνθήκης αναφέρονται τα εξής:
«Οι παρακάτω αξιόποινες πράξεις τιμωρούνται»: α) γενοκτονία, β) συνωμοσία προς διάπραξη γενοκτονίας, γ) άμεσα ή έμμεσα η υποκίνηση διάπραξης γενοκτονίας, δ) απόπειρα διάπραξης γενοκτονίας, ε) συμμετοχή σε γενοκτονία.( Άρθρο 3).
«Τιμωρούνται τα άτομα που συνωμοτούν και πράττουν τα προαναφερόμενα στο άρθρο 3, ανεξαιρέτως αν έδρασαν με συνταγματικότητα, με δημόσια εντολή ή ατομικά». (Άρθρο 4).
«Τα άτομα που διέπραξαν γενοκτονία ή μια οποιαδήποτε από τις άλλες πράξεις που απαριθμούνται στο άρθρο 3, θα τιμωρούνται ανεξάρτητα αν είναι μέλη κυβέρνησης, κρατικοί λειτουργοί ή ιδιώτες». (Άρθρο 5).
«Τα άτομα που ευθύνονται για πράξη γενοκτονίας ή άλλη πράξη όπως αναφέρεται στο 3ο άρθρο, πρέπει να δικαστούν στη χώρα που έχει διαπραχθεί το αδίκημα ή σε κάποιο διεθνές ποινικό Δικαστήριο που θα γίνει αποδεκτό από τους συμβαλλόμενους…..». (Άρθρο 6).
Η γενοκτονία σύμφωνα με τη Συνθήκη αφορά ένα έγκλημα που αποβλέπει στη συστηματική, με βίαια ως επί το πλείστον μέσα, επιδιωκόμενη εξόντωση ολόκληρης φυλής ή τμήματος αυτής σε ορισμένο τόπο και πρόκειται για ένα πρωτογενές έγκλημα, το οποίο δεν έχει συνάρτηση με πολεμικές συγκρούσεις. Είναι η καταστροφή ενός έθνους ή μιας εθνικής ομάδας, ένα συντονισμένο σχέδιο που τείνει να καταστρέψει τα θεμέλια της ζωής των εθνικών ομάδων, με στόχο να εξοντωθούν.
Από τότε που υπήρξε η άνοδος των Νεότουρκων, συμπληρώνονται φέτος 100 χρόνια, σημειώθηκε μία συστηματική διαδικασία εξόντωσης, που άρχισε με τον αφοπλισμό και τη μαζική θανάτωση των Ελλήνων που είχαν καταταγεί στον τουρκικό στρατό, εξόντωση των ηγετών, τη σύλληψη και τη σφαγή των σωματικά ικανών ανδρών. Ακολούθησε η εκτόπιση των γυναικών, των παιδιών, των ανδρών (άρρωστοι, ανάπηροι, γέροντες). Ωστόσο, οι συνθήκες, κάτω από τις οποίες έγινε η εκτόπιση, ήταν τόσο σκληρές ώστε αυτοί που έφτασαν στον τελικό προορισμό τους, ήταν ελάχιστοι. Έτσι οι εκτοπίσεις, οι ατέλειωτες πορείες των «ταγμάτων εργασίας» ήταν μία νέα μορφή εξόντωσης. H γενική μορφή των σφαγών και εκτοπίσεων καθώς και η συστηματική εξαφάνιση των Ελλήνων μαρτυρούν ξεκάθαρα την ύπαρξη πρόθεσης γενοκτονίας, η οποία συνεχίστηκε και από το κεμαλικό καθεστώς.
Η μακροχρόνια σιωπή που περιθωριοποίησε το οργανωμένο, προσχεδιασμένο και συστηματικό σχέδιο εξαφάνισης του ελληνικού λαού της Θράκης, της Ιωνίας, του Πόντου, έχει αντικατασταθεί από την ενεργοποίηση και την ανάγκη επανατοποθέτησης της ιστορίας. Παρά τη πολυετή λήθη, την πολιτική αμνησίας, τα εμπόδια που τέθηκαν από το κράτος και τους μηχανισμούς, η σημερινή πραγματικότητα αφορά μία άνευ προηγουμένου κινητικότητα. Παρά την επίσημη θεσμική ολιγωρία είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η ανάδειξη του μαζικού εγκλήματος αποτελεί μείζον στόχο για τον προσφυγικό κόσμο, ο οποίος με τη συμπλήρωση εξήντα ατών από τη ψήφιση της Σύμβασης για τη Γενοκτονία, θα πρέπει να ανοίξει ένα νέο κύκλο κινήσεων και πράξεων. Ουσίας και αποτελέσματος.
*Ο Φάνης Μαλκίδης είναι μέλος της Διεθνούς Ένωσης Ακαδημαϊκών για την Μελέτη των Γενοκτονιών και τον Ιανουάριο του 2009 θα μιλήσει στο 1ο Διεθνές Συνέδριο που διοργανώνεται για την 60η επέτειο της ψήφισης της Σύμβασης για τη Γενοκτονία, στη Μεγάλη Βρετανία.
Σύμβασις δια την πρόληψιν και την καταστολήν του εγκλήματος της γενοκτονίας
Νέα Υόρκη, 9 Δεκεμβρίου 1948 (Ηνωμένα ‘Εθνη)
Τα συμβαλλόμενα μέρη,
Υπ' όψει λαμβάνοντα ότι η Γενική Συνέλευσις του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, δια της υπ' αριθ. 96(1) από 11ης Δεκεμβρίου 1946 αποφάσεως αυτής, εκήρυξεν ότι η γενοκτονία καίου, αντίθετον προς το πνεύμα και τους σκοπούς των Ηνωμένων Εθνών, και το οποίον ο πεπολιτισμένος κόσμος καταδικάζει.
Αναγνωρίζεται ότι εις όλας τας εποχάς της ιστορίας της η ανθρωπότης υπέστη σημαντικάς απωλείας εκ της γενοκτονίας. Πεπεισμένα ότι η διεθνής συνεργασία τυγχάνει αναγκαία ίνα απαλλαγή η ανθρωπότης από την μισητήν ταύτην μάστιγα.
Συνωμολόγησαν τας κάτωθι διατάξεις:
‘Αρθρον 1.- Τα συμβαλλόμενα μέρη επιβεβαιούν ότι η γενοκτονία. συντελουμένη είτε εν καιρώ ειρήνης είτε εν καιρώ πολέμου, τυγχάνει έγκλημα διεθνούς δικαίου και αναλαμβάνουν την υποχρέωσιν να προλαμβάνουν και να τιμωρούν τούτο.
Άρθρον 2.- Εις την παρούσαν Σύμβασιν, ως γενοκτονία νοείται οιοδήποτε εκ των κατωτέρω πράξεων, ενεργουμένη με την πρόθεσιν-ολικής ή μερικής καταστροφής ομάδος εθνικής, εθνολογικής, φυλετικής ή θρησκευτικής, ως τοιαύτης:
α) φόνος των μελών της ομάδας:
β) σοβαρά βλάβη της σωματικής ή διανοητικής ακεραιότητος των μελών της ομάδος·
γ) εκ προθέσεως υποβολή της ομάδος εις συνθήκας διαβιώσεως δυναμένας να επιφέρωσιν την πλήρη ή την μερικήν σωματικήν καταστροφήν
αυτής·
δ) μέτρα αποβλέποντα εις την παρεμπόδισιν των γεννήσεων εις τους κόλπους ωρισμένης ομάδας·
ε) αναγκαστική μεταφορά παίδων μιας ομάδας εις ετέραν ομάδα.
Άρθρον 3.- Θα τιμωρούνται αι ακόλουθοι πράξεις:
α) η γενοκτονία·
β) η συνεννόησις προς διενέργειαν γενοκτονίας·
γ) η άμεσος και δημοσία προτροπή προς διενέργειαν γενοκτονίας· δ) η απόπειρα γενοκτονίας·
ε) η συνεργεία εις την γενοκτονίαν.
Άρθρον 4.- Τα άτομα τα διενεργήσαντα γενοκτονίαν ή μίαν οιανδήποτε εκ των άλλων πράξεων των απαριθμουμένων εις το άρθρον 3ον θα
τιμωρούνται είτε είναι κυβερνώντες, είτε υπάλληλοι, είτε ιδιώται.
Άρθρον 5.- Τα συμβαλλόμενα μέρη αναλαμβάνουν την υποχρέωσιν να θεσπίσουν, συμφώνως προς τα οικεία αυτών συντάγματα, τα απαιτούμενα νομοθετικά μέτρα προς εξασφάλισιν της εφαρμογής των διατάξεων της παρούσης Συμβάσεως, και δη να προνοήσουν περί αποτελεσματικών ποινικών κυρώσεων έναντι των προσώπων των ενεχομένων εις το έγκλημα ης γενοκτονίας ή εις μίαν οιανδήποτε εκ των πράξεων των απαριθμουμένων εις το άρθρον 3ον.
Άρθρον 6. – Τα πρόσωπα άτινα κατηγορούνται δια γενοκτονίαν ή δια μίαν οιανδήποτε εκ των πράξεων των απαριθμουμένων εις το άρθρον 3ον
θα προσάγωνται ενώπιον των αρμοδίων δικαστηρίων του κράτους επί του
εδάφους του οποίου η πράξις συνετελέσθη ή ενώπιον διεθνούς ποινικού
δικαστηρίου καθισταμένου αρμοδίου δια εκείνα εκ των συμβαλλομένων
μερών άτινα θα έχουν αναγνωρίσει την δικαιοδοσίαν αυτού.
Άρθρον 7.- Η γενοκτονία και αι έτεραι πράξεις αι απαριθμούμεναι εις το άρθρον 3ον δεν θα θεωρούνται πολιτικά εγκλήματα καθ' όσον αφορά την έκδοσιν. Τα συμβαλλόμενα μέρη εν τοιαύτη περιπτώσει αναλαμβάνουν την υποχρέωσιν να χορηγήσουν την έκδοσιν επί τη βάσει της νομοθεσίας και συμφώνως προς τας εν ισχύι συμβάσεις.
Άρθρον 8. – Έκαστον συμβαλλόμενον μέρος δύναται να ζητήση από τα αρμόδια όργανα των Ηνωμένων Εθνών όπως ταύτα, συμφώνως προς τον Χάρτην των Ηνωμένων Εθνών, λάβουν οία κρίνουν σκόπιμα μέτρα δια την πρόληψιν και την καταστολήν των πράξεων γενοκτονίας ή οιασδήποτε άλλων πράξεων των απαριθμουμένων εις το άρθρον 3ον.
Άρθρον 9.- Αι μεταξύ των συμβαλλομένων μερών διαφοραί, αι σχετικαί προς την ερμηνείαν, την εφαρμογήν ή την εκτέλεσιν της παρούσης Συμβάσεως, συμπεριλαμβανομένων και των διαφορών των σχετιζομένων ευθύνη του κράτους εις ό,τι αφορά την γενοκτονίαν ή οιανδήποτε εκ των άλλων πράξεων των απαριθμουμένων εις το άρθρον 3ον, θα υποβάλλωνται εις το Δικαστήριον Διεθνούς Δικαιοσύνης, κατ' αίτησιν ενός των εν τη διαφορά μερών.
Άρθρον 10.- Η παρούσα Σύμβασις, ης τα κείμενα εις την αγγλικήν, κινεζικήν, ισπανικήν, γαλλικήν και ρωσσικήν τυγχάνουν εξίσου αυθεντικά,
θα φέρη την ημερομηνίαν της 9ης Δεκεμβρίου 1948.
Άρθρον 11- Η παρούσα Σύμβασις θα είναι ανοικτή μέχρι 31 Δεκεμβρίου 1949 προς υπογραφήν εις οιονδήποτε μέλος των Ηνωμένων Εθνών ή οιονδήποτε κράτος μη μέλος προς το οποίον απηυθύνθη επί τούτων πρόσκλησις της Γενικής Συνελεύσεως.
Η παρούσα Σύμβασις θέλει κυρωθή, τα δε όργανα κυρώσεως θέλουν κατατεθή παρά τω Γενικώ Γραμματεί των Ηνωμένων Εθνών.
Από της πρώτης Ιανουαρίου 1950, οιονδήποτε μέλος των Ηνωμένων Εθνών ή οιονδήποτε κράτος μη μέλος λαβόν την προμνησθείσαν πρόσκλησιν, δύναται να προσχωρήση εις την παρούσαν Σύμβασιν.
Τα όργανα προσχωρήσεως θα κατατίθενται Παρά τω Γενικώ Γραμματεί των Ηνωμένων Εθνών.
Άρθρον 12.- Οιονδήποτε συμβαλλόμενον μέρος δύναται, ανά πάσαν στιγμήν, κατόπιν ανακοινώσεως απευθυνομένης προς τον Γενικόν Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, να επεκτείνη την εφαρμογήν της παρούσης Συμβάσεως εις όλα τα εδάφη ή εις εν οιονδήποτε εκ των εδαφών τ οποίων κατευθύνει τας εξωτερικάς σχέσεις.
Άρθρον 13.- Ευθύς ως κατατεθούν τα είκοσι πρώτα όργανα κυρώσεως ή προσχωρήσεως, ο Γενικός Γραμματεύς Θέλει καταρτίσει σχετικόν πρωτόκολλον. Θέλει διαβιβάσει αντίγραφον του πρωτοκόλλου τούτου εις άπαντα τα κράτη-μέλη των Ηνωμένων Εθνών και εις τα μη μέλη περί το άρθρον 11ον.
Η παρούσα Σύμβασις θέλει τεθή εν ισχύι την 90ην ημέραν μετά την
ημερομηνίαν της καταθέσεως του εικοστού οργάνου κυρώσεως ή προσχωρήσεως.
Πάσα κύρωσις ή προσχώρησις συντελουμένη μετά την τελευταίαν
ταύτην ημερομηνίαν θα επιφέρη αποτέλεσμα την 90ην ημέραν μετά την
κατάθεσιν του οικείου οργάνου κυρώσεως ή προσχωρήσεως.
Άρθρον 14.- Η παρούσα Σύμβασις θα είναι διαρκείας δέκα ετών της ημερομηνίας της θέσεως εν ισχύι αυτής.
Εν συνεχεία θα παραμείνη εν ισχύι επί μίαν εισέτι πενταετίαν και ούτω σ
καθ' εξής, έναντι των συμβαλλομένων μερών άτινα δεν θα είχαν καταγγείλει αυτήν εξ μήνας τουλάχιστον προ της εκπνοής της προθεσμίας.
Η καταγγελία θα συντελήται δια γραπτής ανακοινώσεως προς τον Γενικόν Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών.
Άρθρον 15.- Εάν, συνεπεία των καταγγελιών, ο αριθμός των συμβαλλομένων μερών εις την παρούσαν Σύμβασιν μειωθή εις ολιγώτερα των δέκα έξ, η Σύμβασις θα παύση ισχύουσα από της ημερομηνίας καθ' ην η τελευταία εκ των καταγγελιών τούτων θα επιφέρη αποτελέσματα.
Άρθρον 16.- Αίτησις αναθεωρήσεως της παρούσης Συμβάσεως θα δύναται να διατυπωθή οποτεδήποτε και υπό οιουδήποτε συμβαλλομένου μέρους, δια γραπτής ανακοινώσεως απευθυνομένης προς τον Γενικόν Γραμματέα.
Η Γενική Συνέλευσις θέλει αποφασίσει επί των τυχόν ληπτέων μέτρων
αναφορικώς προς την ρηθείσαν αίτησιν.
Άρθρον 17.- Ο Γενικός Γραμματεύς των Ηνωμένων Εθνών θα γνωστοποιή εις άπαντα τα κράτη-μέλη των Ηνωμένων Εθνών και εις τα κράτη
μη μέλη, Περί ων το άρθρον 11ον, τα κάτωθι:
α) τας υπογραφάς κυρώσεως και προσχωρήσεως τας ληφθείσας κατ'
εφαρμογήν του άρθρου 11
β) τας ανακοινώσεις τας ληφθείσας εις εφαρμογήν του άρθρου 12·
γ) την ημερομηνίαν της θέσεως εν ισχύΙ της παρούσης Συμβάσεως εις μογήν του άρθρου 13·
δ) τας καταγγελίας τας ληφθείσας κατ' εφαρμογήν του άρθρου 14·
ε) την κατάργησιν της Συμβάσεως, εις εφαρμογήν του άρθρου 15·
στ) τας ανακοινώσεις τας ληφθείσας εις εφαρμογήν του άρθρου 16.
Άρθρον 18.- Το πρωτότυπον της παρούσης Συμβάσεως θέλει κατατεθή εις τα αρχεία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.
Ακριβές αντίγραφον θέλει διαβιβασθή προς άπαντα τα κράτη μέλη των Ηνωμένων Εθνών και εις τα Κράτη μη μέλη, περί ων το άρθρον 11ον.
Άρθρον 19. – Η παρούσα Σύμβασις θα καταχωρισθή υπό του Γενικού Γραμματέως των Ηνωμένων Εθνών εις την ημερομηνίαν της θέσεως εν ισχύι αυτής.
