Του Γώργου Σαρηγιαννίδη 

O David Friedman δεν είναι ευρύτερα γνωστός στην χώρα μας. Δεν παύει όμως να αποτελεί μια εξέχουσα μορφή του διεθνού φιλελευθερισμού και μάλιστα της αναρχοκαπιταλιστικής τάσης του. Γιος του νομπελίστα Milton Friedman, δεν κρύφτηκε κάτω από την σκιά του, αλλά παρήγαγε το δικό του, πολύ πλούσιο και πνευματικά προκλητικό, διανοητικό έργο, που σε πολλά σημεία διασταυρώνεται πολεμικά με τις ιδέες του πατέρα του. Το υπόβαθρο των φυσικών επιστημών που διαθέτει, του επιτρέπει να εκφράζει τις σκέψεις και τις ιδέες του με απλότητα και σαφήνεια, να είναι ιδιαίτερα μεταδοτικός και κατανοητός από τον αναγνώστη του. Η συνέντευξη δόθηκε στον Γιώργο Σαρηγιαννίδη μέσω ανταλλαγής ηλεκτρονικών μυνημάτων το διάστημα Δεκεμβρίου 2008 – Ιανουαρίου 2009.

Ακολουθεί η συνέντευξη στα ελληνικά και στα αγγλικά

E. Στο νέο σας βιβλίο, Future Imperfect (Ατελές Μέλλον), αναφέρεστε στον «αβέβαιο κόσμο» του κοντινού μέλλοντος και στις «διάφορες τεχνολογικές επαναστάσεις που μπορεί να συμβούν τις επόμενες δεκαετίες». Ωστόσο, δεν αναφέρετε καθόλου την ‘αρχή της προφύλαξης' που φαίνεται να είναι η τρέχουσα νομοθετική πρακτική σχετικά με όλες τις νέες τεχνολογίες. Μπορεί η αρχή της προφύλαξης να είναι η σωστή προσέγγιση αυτών των θεμάτων;

A. Όχι. Είναι ασυνεπής. Η απόφαση για την ανάπτυξη μιας νέας τεχνολογίας αποτελεί όντως μια απόφαση, αλλά το ίδιο είναι και η απόφαση για τη μη ανάπτυξή της. Και οι δύο θα μπορούσαν να έχουν καταστροφικές συνέπειες, οπότε η αρχής της προφύλαξης, όταν εφαρμοστεί κατά γράμμα, υπονοεί ότι δεν μπορείς ούτε να την αναπτύξεις ούτε να μην την αναπτύξεις.

Ας εξετάσουμε την πυρηνική ενέργεια, ως συγκεκριμένο παράδειγμα. Μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι η αιτία που η πυρηνική ενέργεια δεν παίζει πολύ μεγαλύτερο ρόλο ως πηγή ηλεκτρικής ενέργειας είναι η αρχή της προφύλαξης. Ακόμη κι αν δεν είχε ποτέ τεθεί με αυτούς τους όρους. Οι πυρηνικοί αντιδραστήρες θεωρούταν (κι ακόμη θεωρούνται) ως επικίνδυνοι, οπότε ήταν πολύ δύσκολο και δαπανηρό να αποκτήσει κανείς άδεια για την κατασκευή τους.

Θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι η αποτυχία μας να χτίσουμε περισσότερους αντιδραστήρες αποτελεί μια από τις βασικές αιτίες της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη. Η πυρηνική ενέργεια είναι, εν τέλει, η μια πηγή ενέργειας που έχουμε σήμερα στη διάθεσή μας και μπορούμε να διευρύνουμε τη χρήση της ουσιαστικά χωρίς όριο – σε αντίθεση με την αιολική ή υδροηλεκτρική ενέργεια – που δεν παράγει εκπομπές CO2. Αν είχαμε περισσότερους αντιδραστήρες, θα παράγαμε πολύ λιγότερο διοξείδιο του άνθρακα. Έτσι, έχουμε εδώ μια περίπτωση όπου η εφαρμογή της αρχής της προφύλαξης για την αποφυγή ενός κινδύνου, οδηγεί αναμφισβήτητα σε διαφορετικό κίνδυνο.

E. Γράφετε ότι «όπου η πνευματική ιδιοκτησία δεν μπορεί να προστατευτεί από το νόμο, μπορεί ακόμη να είναι δυνατόν να προστατευτεί από την τεχνολογία». Μπορεί η ύπαρξη πνευματικής ‘ιδιοκτησίας' να ‘δικαιολογηθεί' μέσα από μια φιλελευθεριστική προοπτική και μπορεί να προστατευτεί αποτελεσματικά με κρατικές ρυθμίσεις στο μέλλον;

Α. Αν και ενδιαφέρουσα, δεν έχω ξεκάθαρη απάντηση για την πρώτη σας ερώτηση. Νομίζω ότι η προστασία της ΠΙ μέσω της τεχνολογικής προστασίας της είναι σαφώς δικαιολογημένη από φιλελευθεριστική προοπτική. Δεν είναι όμως τόσο ξεκάθαρη η προστασία της μέσω της νομοθεσίας περί ευρεσιτεχνίας και πνευματικής ιδιοκτησίας.

Νομίζω ότι είναι ολοένα και πιο δύσκολη η προστασία μέσω νομικών κανόνων κάθε μορφής πνευματικής ιδιοκτησίας που υπάρχει σε ψηφιακή μορφή. Από την άλλη μεριά, δεν βλέπω πως η επιβολή της νομοθεσίας περί των ‘παραδοσιακών' ευρεσιτεχνιών θα είναι πολύ πιο δύσκολη στο μέλλον απ' ότι είναι σήμερα.

Ε. Υπάρχει κάποια αλήθεια στη θεωρία της Μακριάς Ουράς, και μπορεί να μας πει τίποτα για τον τρόπο με τον οποίο θα επιχειρούμε σε έναν κόσμο ψηφιακών αποθεματικών;

Α. Δεν έχω εξειδικευμένη γνώση για το θέμα. Το διαδίκτυο, και η τεχνολογία των υπολογιστών γενικότερα, μειώνουν ξεκάθαρα το κόστος κατοχής και πώλησης μιας μεγάλης ποικιλίας προϊόντων, αλλά δε γνωρίζω πόσο μεγάλες θα είναι οι επιπτώσεις.

Ε. Ποια είναι η μεγαλύτερη απειλή για την ελευθερία μας στο εγγύς μέλλον;

Α. Πιθανά η Οικολογία, καθώς παρέχει ένα καινούριο και όχι παράλογο σύνολο των επιχειρημάτων, συνδεδεμένων με μια συναισθηματικά φορτισμένη ιστορία – σχεδόν θρησκεία – για κυβερνητική παρέμβαση στις ατομικές πράξεις.

Ο βραχυπρόθεσμος κίνδυνος είναι η αντίδραση από τις κυβερνήσεις, με σημαντική λαϊκή υποστήριξη, στην τρέχουσα πιστωτική κρίση.

E. «Το πέτυχαν σωστά οι Σουηδοί» ετούτη τη φορά με τη φετινή απονομή του βραβείου Νόμπελ στον Paul Krugman;

Α. Πολύ πιθανόν. Όπως συχνά συμβαίνει, το βραβείο απονεμήθηκε για έργο που πραγματοποιήθηκε εδώ και πολύ καιρό. Δεν είναι στο πεδίο μου, αλλά οι περιγραφές που έχω δει δείχνουν ότι ήταν σημαντικό κι ενδιαφέρον έργο.

Ε. Περιγράφετε τον εαυτό σας ως «κλασσικό φιλελεύθερο». Ποιοι είναι οι διανοούμενοι που αντιπροσωπεύουν καλύτερα, κατά την άποψή σας, την «κλασσική φιλελεύθερη» παράδοση και είχαν την μεγαλύτερη επιρροή στο έργο σας;

Α. Πολύ δύσκολο να απαντήσω. Για τους προφανείς λόγους, η μεγαλύτερη επιρροή για μένα υπήρξε ο πατέρας μου. Δεν μπορώ να σκεφτώ κάποιον άλλο που να έχει επηρεάσει πολύ τις πεποιθήσεις μου, τουλάχιστον στο βαθμό που μπορώ να εκτιμήσω ο ίδιος – έχω κυρίως σκεφτεί τα θέματα μόνος μου για τον εαυτό μου μέχρι το βαθμό που με ικανοποιούσε.

Ε. Μια από τις προϋποθέσεις που ορίζετε ως αναγκαία "για να είναι ο αναρχοκαπιταλισμός ένα σταθερό και ελκυστικό σύστημα" είναι "να έχουμε ένα σύνολο ενεργών αναρχοκαπιταλιστικών θεσμών που ο κόσμος έχει ήδη συνηθίσει". Είναι η ιδιωτικοποίηση κρατικών εταιρειών το σωστό πρώτο βήμα, σε χώρες όπου δεν υπάρχουν τέτοιοι αναρχοκαπιταλιστικοί θεσμοί;

Α. Αυτό είναι μια δυνατότητα. Μια άλλη, που μπορεί να είναι πιο ελκυστική, είναι επιτραπεί νομικά σε ιδιωτικές εταιρείες να ανταγωνίζονται με τις κρατικές, η αφαίρεση των επιδοτήσεων προς τις δεύτερες, και να αφήσουμε τα πράγματα να εξελιχθούν από εκεί. Αποφεύγεις έτσι κάποια από τα προφανή προβλήματα που συνοδεύουν την ιδιωτικοποίηση – ότι η διαδικασία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να προσφέρει πολύτιμες χάρες σε όποιον καταλήγει με αυτό που ιδιωτικοποιείται.

Ε. Ποια είναι η άποψή σας για κοινωνικά πειράματα όπως το Seasteading Institute, ή το Free State Project; Μπορούν να οδηγήσουν στην πραγματοποίηση μιας φιλελευθεριστικής ουτοπίας;

Α. Αμφιβάλλω αν μπορεί οτιδήποτε να οδηγήσει σε μια φιλελευθεριστική ουτοπία. Πιστεύω ότι τέτοιες προσπάθειες έχουν μικρή πιθανότητα επιτυχίας, αλλά αν κάποια επιτύχει θα μπορούσε να παράγει μεγάλα οφέλη.

Ε. Ποια είναι η άποψή σας για το φιλελευθεριστικό πατερναλισμό των Sunstein/Thaler; Αποτελεί απλώς μια ακόμη μορφή κεντρικού σχεδιασμού, ή μπορεί όντως αυξήσει την αποτελεσματικότητα της ελεύθερης επιλογής;

Α. Θεώρησα ότι το βιβλίο τους ήταν ενδιαφέρον. Αν [η ιδέα τους] εφαρμοστεί μέσα στα όρια που προτείνουν, δεν νομίζω ότι πρόκειται περί κεντρικού σχεδιασμού. Πράγματι, με μια κατά γράμμα ανάγνωση των επιχειρημάτων τους, δεν περιορίζονται στην κυβερνητική δράση – περιγράφουν έναν τρόπο με τον οποίο καθένας που προσφέρει επιλογές σε άλλους ανθρώπους μπορεί να προσπαθήσει να επηρεάσει τα αποτελέσματα με τον τρόπο με τον οποίο οι τίθενται επιλογές.

Ο κίνδυνος από την προσέγγιση, κατά τη γνώμη μου, είναι ότι είναι πολύ εύκολο να παρασυρθεί από το "Έχουμε δύο επιλογές, θα το κάνουμε το ίδιο εύκολο να επιλέξει κανείς Α ή Β, αλλά μιας και νομίζουμε ότι θα ήταν καλύτερο για εσάς να επιλέξετε Α, θα παρουσιάσουμε τις εναλλακτικές επιλογές με τέτοιο τρόπο που θα τείνει να σας κάνει, για λόγους παράλογους, να το επιλέξετε» στο «Μιας και ξέρουμε ότι το Α είναι καλύτερο για σας, θα το κάνουμε ολοένα και πιο δύσκολο, έστω κι αν όχι τελείως αδύνατο, να επιλέξετε το Β», στο «Μιας και θέλουμε να επιλέξετε το Α,…»

Έχω ήδη παρατηρήσει ένα πραγματικό παράδειγμα αυτού του φαινομένου στο Oberlin, το κολλέγιο όπου φοίτησε η σύζυγός μου και τώρα φοιτά η κόρη μου. Πριν από πολλά χρόνια, ψηφίσανε να δημιουργήσουν μια εθελοντική συνεισφορά ενός δολαρίου από κάθε φοιτητή για ένα συγκεκριμένο σκοπό – μια ομάδα που δημιούργησε ο Ralph Nader. Το «εθελοντική» κατέληξε να σημαίνει «θα πληρώσουμε το δολάριο για λογαριασμό σας, εκτός αν πάτε στο σωστό γραφείο τη σωστή μέρα του χρόνου και μας πείτε να μην το κάνουμε, και δε θα κάνουμε καμία προσπάθεια να σας ενημερώσουμε ότι έχετε την επιλογή να μην πληρώσετε ή του πως θα ασκήσετε αυτή την επιλογή σας.» Πέρυσι ψηφίστηκε μια παρόμοια «εθελοντική» συνεισφορά για άλλο σκοπό , ετούτη τη φορά δέκα δολαρίων ανά φοιτητή και την ανακάλυψα όταν πρόσεξα ένα ανεξήγητο 10$ με τίτλο "green edge fund" στη λίστα όσων έπρεπε να πληρώσω στο κολλέγιο για δωμάτιο, φαγητό, κλπ. της κόρης μου και αναζήτησα περισσότερες πληροφορίες σχετικά στο google. Για να σταματήσω την πληρωμή, χρειάστηκε ένα γράμμα στον πρόεδρο του κολλεγίου, ακολουθούμενο από μια σειρά emails με το Διευθυντή και ένα γράμμα σε όποιους προσπαθούσαν να με χρεώσουν για τα «εθελοντικά» 10 δολάρια που επέλεξα να μην πληρώσω. Θα εκπλαγώ θετικά αν το επόμενο εξάμηνο παρουσιαστούν τα $10 ως προαιρετική πληρωμή, και θα σοκαριστώ αν το Oberlin πληροφορήσει τους γονείς που τα είχαν πληρώσει το προηγούμενο εξάμηνο ότι δικαιούνται την επιστροφή τους μιας και είχαν παρουσιαστεί ως κάτι που όφειλαν να πληρώσουν.

Ε. Αν και δεν υποστηρίξατε την υποψηφιότητα Obama, γράψατε στο blog σας ότι τον προτιμάτε από το McCain. Μπορούν οι φιλελευθεριστές να αισθάνονται αισιόδοξοι για την προεδρία Obama;

Α. Νομίζω ότι το "αισιόδοξοι" είναι υπερβολικό. Υπάρχει μια μικρή πιθανότητα ότι θα είναι μια σημαντική βελτίωση σε σχέση με τις πρόσφατες προεδρίες, αλλά δεν θα ήθελα να στοιχηματίσω σε αυτό.

Ε. "Κρίση", "Ύφεση", "Κραχ". Ζούμε το τέλος του καπιταλισμού, όπως τον γνωρίζουμε; Και είναι αυτό απαραίτητα κάτι κακό;

Α. Δεν είναι το τέλος του καπιταλισμού, όπως το γνωρίζουμε, και αυτό είναι όντως κακό, διότι παρέχει μια δικαιολογία για τις κυβερνήσεις να κάνουν πολλά πράγματα θέλουν να κάνουν και δεν μπορούσαν πιο πριν λόγω πολιτικού κόστους.

Ε. Πώς μπορούμε να αντισταθούμε στη θέση της «κοινής λογικής» που ισχυρίζεται ότι απαιτείται σήμερα κρατική παρέμβαση για τη «διόρθωση» των αποτελεσμάτων μιας μη επαρκώς ρυθμισμένης αγοράς;

Α. Μπορούμε να προσπαθήσουμε να επισημάνουμε το πόσο η κρίση οφείλεται στην κρατική παρέμβαση, κυρίως στην αμερικανική αγορά υποθηκών. Μπορούμε επίσης να επισημάνουμε πόσο η αντιμετώπιση της κρίσης έχει ήδη λάβει μορφές άσχετες με την ίδια την κρίση, επειδή οι σχετικές δαπάνες τυχαίνει να είναι οι πιο πολιτικά κερδοφόρες.

Ένα καλό πρώτο βήμα είναι να εξετάσουμε την ιστορία των 700 δισεκατομμυρίων δολαρίων του Bailout στο Κογκρέσο των ΗΠΑ. Την πρώτη φορά η Βουλή των Αντιπροσώπων το καταψήφισε. Το σχέδιο άλλαξε ώστε να συμπεριλάβει μια σειρά από πρόσθετες δαπάνες, νομίζω περίπου εκατό δισεκατομμύρια επιπλέον, σχεδιασμένα για να αγοράσουν τις ψήφους συγκεκριμένων μελών του Κογκρέσου – και σε αυτή τη μορφή εγκρίθηκε.

Ε. Μπορεί να δικαιολογηθεί μια ξένη παρέμβαση για να αποτραπεί μια ενδεχόμενη ανθρωπιστική κρίση; Θα έπρεπε η διεθνής κοινότητα να λάβει υπόψη της μια πιο παρεμβατική προσέγγιση στην τρέχουσα κρίση στη Μέση Ανατολή;

Α. Νομίζω ότι, ως πρακτικό ζήτημα, η παρέμβαση από ένα κράτος σε όσα συμβαίνουν στο εσωτερικό ενός άλλου είναι πολλή επικίνδυνη, γιατί είναι πολύ δύσκολο να γίνει καλά και οι κυβερνήσεις δεν είναι τόσο ικανές. Αφιερώνω ένα κεφάλαιο στο ‘The Machinery of Freedom' υποστηρίζοντας ότι, για προληπτικούς λόγους, μια παρεμβατική εξωτερική πολιτική είναι συνήθως λανθασμένη, αν και εκεί αναφέρομαι στον ‘παρεμβατισμό' σε πιο συμβατικά πλαίσια. Ένα επιπλέον πρόβλημα με τον ‘νομιμοποίηση' του παρεμβατισμού από ανθρωπιστικούς λόγους είναι ότι η χώρα που παρεμβαίνει έχει πιθανότητα και τη δική της ατζέντα – αναλογιστείτε την προσάρτηση της Sudetenland από το Hitler, που υπερασπίστηκε τότε εν μέρει ως απαραίτητη για την προστασία των γερμανόφωνων Τσέχων από την κακομεταχείριση της Τσεχικής κυβέρνησης. Ή αναλογιστείτε τον πόλεμο στο Ιράκ ως παράδειγμα και των δύο προβλημάτων.

Στην παρούσα κατάσταση στο Ισραήλ, δεν είναι απολύτως σαφές υπέρ ποιας πλευρά θα ήθελε να παρέμβει μια ουδέτερη πλευρά. Είναι αλήθεια ότι οι Ισραηλινοί σκοτώνουν κάποιους Παλαιστίνιους αμάχους ως παρενέργεια της προσπάθειάς τους να επιτεθούν στη Χαμάς – από την άλλη όμως, η Χαμάς στοχεύει σκόπιμα Ισραηλινούς αμάχους με τους πυραύλους της εδώ και αρκετό καιρό. Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι θα έπρεπε μια καλοκάγαθη ξένη κυβέρνηση να παρέμβει για να σταματήσει τους Ισραηλίτες, αλλά θα μπορούσε κανείς εξίσου να υποστηρίξει ότι μια καλοκάγαθη ξένη κυβέρνηση θα έπρεπε να είχε παρέμβει εδώ και αρκετό καιρό για να σταματήσει τη Χαμάς – θα έπρεπε δηλαδή να κάνει αυτό που κάνει σήμερα ουσιαστικά και οι Ισραηλινοί.

Από ηθική άποψη, δεν βλέπω κανένα πρόβλημα αν άτομα παρεμβαίνουν για να προστατεύσουν ανθρώπους από τις ίδιες τους τις κυβερνήσεις, μιας και δεν πιστεύω ότι οι κυβερνήσεις έχουν δικαιώματα. Στην παρούσα φάση, η Ζιμπάμπουε θα ήταν ένα προφανές παράδειγμα μέρους όπου μια τέτοια παρέμβαση θα μπορούσε να δικαιολογηθεί. Έχω όμως αντιρρήσεις με κυβερνητικές παρεμβάσεις, μιας και τέτοιες παρεμβάσεις πληρώνονται από τους φόρους που συλλέγονται από ανθρώπους εκ των οποίων ορισμένοι δε θα εγκρίνουν μια τέτοια παρέμβαση.

Το αγγλικό κείμενο της συνεντευξης

Q. In your new book, Future Imperfect, you discuss the "uncertain world" of the near future and "a variety of technological revolutions that might happen over the next few decades". You do not mention however the ‘precautionary principle' that seems to be the current norm in lawmaking regarding all new technologies. Can the precautionary principle be a sound approach to discussing these issues?

A. No. It's incoherent. Deciding to develop a new technology is a decision, but so is deciding not to. Either might have catastrophic consequences, so the precautionary principle, taken literally, implies that you can neither develop it or not develop it.

For a concrete example, consider nuclear power. It's at least arguable that the reason it doesn't play a much larger role as a source of electric power is the precautionary principle, even if it wasn't put in those terms. Nuclear reactors were (and are) seen as dangerous, so it was very difficult and expensive to get permission to build them.

Arguably, our failure to build more reactions is one of the main reasons for global warming. Nuclear power is, after all, the one source of power which we currently have and can expand more or less without limit – unlike wind power or hydro – that doesn't produce CO2. If we had a lot more reactors we would be producing a lot less carbon dioxide. So that's a case where applying the precautionary principle to avoid one risk arguably results in a different risk.

Q. You write that "where intellectual property cannot be protected by law, it may still be possible to protect it by technology". Can intellectual ‘property' be justified from a libertarian perspective and can it be efficiently protected by state regulation in the future?

A. I don't have a clear answer to your first question, although it's an interesting one. I think protecting IP via technological protection clearly is justified from a libertarian perspective, but whether protecting it via patent and copyright law is less clear.

I think it is becoming increasingly difficult to protect via legal rules any form of intellectual property that exists in digital form. On the other hand, I don't see that enforcement of ordinary patent law is going to be much harder in the future than it is now.

Q. Is there any validity in the Long Tail theory, and can it tell us anything about the way we'll be doing business in a world of digital inventories?

A. Not a subject I have any special expertise on. The internet and computer technology more generally pretty clearly lower the cost of having and selling a wide variety of goods, but I don't know how large the effect will be.

Q. What is the greatest threat to our freedom going to be in the near future?

A. Probably environmentalism, since it provides a new and not unreasonable set of arguments, linked to an emotionally moving story – almost a religion – for government interference with individual acts.
The short term threat is the reaction by governments, with a good deal of public support, to the current credit crisis.

Q. Did the ‘Swedes Get It Right' this time around by awarding this year's Nobel Prize to Paul Krugman?

A. Very possibly. As is often the case, the prize was awarded for work done a long time ago. It isn't in my field, but the descriptions I've seen of it make it sound as though it was important and interesting work.

Q. You describe yourself as a ‘classical liberal'. Who are the intellectuals that best represent, from your point of view, the ‘classical liberal' tradition and have had the most influence on your work?

A. That's very hard to say. Probably the biggest influence on me was my father, for obvious reasons. I can't think of anyone else who had much influenced my beliefs, at least as far as I can tell – mostly I have thought things out for myself to my satisfaction.

Q. One of the conditions that you define as necessary "for anarcho-capitalism to be a stable and attractive system" is to "have a set of working anarcho-capitalist institutions that people are used to". Is privatization of government-owned companies the right step to start with, in countries where no such anarcho-capitalist institutions exist?

A. That's one possibility. Another, that may be more attractive, is to make it legal for private companies to compete with government owned ones, remove the subsidies to the latter, and let things go from there. That eliminates some of the obvious problems with privatization – that the process can be used to give valuable favors to whoever ends up with what is being privatized.

Q. What is your view on societal experiments like The Seasteading Institute, or the Free State Project? Can they lead to the realization of a libertarian utopia?

A. I doubt anything can lead to a libertarian utopia. I think such projects have a low probability of succeeding, but if one succeeded it could produce large benefits.

Q. What is your view on Sunstein/Thaler's libertarian paternalism? Is it just another form of central planning, or can it indeed increase the efficiency of our freedom of choice?

A. I thought their book was interesting. If it's done with the limits they propose, I don't think it is another form of central planning. Indeed, taking their arguments literally, they aren't limited to government action – they are describing a way in which anyone offering choices to other people can try to influence the outcomes by how the choices are put.

The danger in the approach, as I see it, is that it's pretty easy to slide from "Here are two alternatives, we will make it equally easy to choose A or B, but since we think you would be better off choosing A we will present the alternatives in a way that will tend to make you, for irrational reasons, choose it" to "since we know A is better for you, we will make it increasingly difficult, even if not impossible, for you to choose B" to "Since we want you to choose A, … ."

I actually observed a real world example of that at Oberlin, the college my wife went to and my daughter is now going to. Many years ago, they voted to set up a voluntary one dollar donation from each student to a particular cause – a group created by Ralph Nader. "Voluntary" ended up meaning "we will pay the dollar on your behalf unless you go to the right office on the right day of the year to tell us not to, and we will not make any effort to tell you that you have the option of not paying or how to exercise it." A similar "optional" payment to a different cause, this time of ten dollars per student, was voted in last year, and I found out about it when I noticed an unexplained $10 item labelled "green edge fund" in the list of what I was supposed to pay the college for my daughter's room, board, etc. and googled for information on it. It took an email to the president of the college, followed by an exchange of emails with the dean of students and a letter to whoever at Oberlin was trying to bill me for the "optional" ten dollars I had chosen not to pay, to get them to stop doing so. I will be pleasantly surprised if, next semester, the $10 is actually set up as an optional payment, and astonished if Oberlin informs all the parents who paid it last semester because it had been presented as something they owed that they are entitled to a refund.

Q. Although you did not support Obama's candidacy, you blogged that you preferred him to McCain. Can libertarians feel optimistic about Obama's presidency?

A. I think "optimistic" is an overstatement. There is an off chance that he will be a substantial improvement on recent presidents, but I wouldn't want to bet on it.

Q. "Crisis", "Recession", "Depression". Is this the end of capitalism as we know it? And is this necessarily a bad thing?

A. It isn't the end of capitalism as we know it, and it is a bad thing, since it provides an excuse for governments to do lots of things they want to do that had become politically costly.

Q. How can we resist the ‘common sense' attitude that claims that state intervention is now required to ‘correct' the results of a not sufficiently regulated market?

A. We can try to point out how much of the crisis is due to state intervention, most notably in the American mortgage market. And we can point out how much of the response already takes forms unrelated to the crisis, because those expenditures happen to be the politically profitable ones.
A good first step is to look at the history of the 700 billion dollar bailout in the U.S. Congress. The first time around the House of Representatives voted it down. The plan was altered to include a whole lot of additional expenditures, I think about another hundred billion, designed to buy the votes of particular congressmen – and in that form passed.

Q. Can foreign intervention be justified to prevent a possible humanitarian crisis? Should the international community consider a more interventionist approach to the current crisis in the Middle East?

A. I think that, as a practical matter, intervention by one state in things happening in another is very risky, both because it's hard to do well and governments aren't very competent. I spend a chapter in ‘Machinery of Freedom' arguing, on prudential grounds, that an interventionist foreign policy is usually a mistake, although there I'm considering interventionism in a more conventional context. A further problem with interventionism justified by humanitarian concerns is that the intervening state is likely to have its own agenda – consider Hitler's annexation of the Sudetenland, defended at the time in part as needed to protect German speaking Czechs from mistreatment by the Czech government. Or consider the Iraq war as an example of both problems.

In the current situation in Israel, it's not entirely clear which side a neutral party would want to intervene in favor of. It's true that the Israelis are killing some Palestinian civilians as a side effect of trying to attack Hamas – but then, Hamas has been deliberately targeting Israeli civilians with missiles for a long time. One could argue that a benevolent foreign government should intervene to stop the Israelis, but one could equally argue that a benevolent foreign government should have intervened long ago to stop Hamas – i.e. should have done more or less what the Israelis are now doing.

From a moral standpoint, I see no problem with individuals intervening to protect people from their own government, since I don't think governments have rights. At the moment Zimbabwe would be an obvious example of a place where such intervention might be justified. But I have problems with governments intervening, since such intervention is being paid for by taxes collected from people some of whom will disapprove of the intervention.