Του Μάριου Ευρυβιάδη
Στις 16 Αυγούστου 1953 ο Ισραηλινός πρέσβης στην Άγκυρα Μόρις Φίσσερ (Maurice Fisher), αξιολογώντας τις σχέσεις της χώρας του με την Τουρκία σε μια περίοδο που οι σχέσεις μεταξύ των δύο κρατών λειτουργούσαν γονιμότατα υπογράμμιζε, μεταξύ άλλων, και τα παρακάτω:
«Οι σχέσεις μας με την Τουρκία είναι εξαιρετικά καλές τελευταία… (όμως) αυτές οι καλές σχέσεις μπορεί να χειροτερεύσουν από την μία στιγμή στην άλλη και θα έπρεπε να πάρουμε μαθήματα από την πικρή εμπειρία άλλων.
Οι Τούρκοι δεν έχουν φθάσει ακόμη στο επίπεδο εκείνο κατά το οποίο, σε περίπτωση διαφωνίας με άλλο κράτος, θα μπορούσαν να αξιολογήσουν αποτελεσματικά τις θέσεις και της άλλης πλευράς. Γι' αυτούς υπάρχει μόνο μία αρχή: σε οποιαδήποτε σύγκρουση με κάποιον ξένο, είτε άτομο, είτε εταιρεία, ο Τούρκος έχει πάντα δίκιο».
Όχι, ο Ισραηλινός πρέσβης δεν ήταν και προφήτης, παρά το γεγονός ότι προέρχεται από μία παράδοση που μας έχει δώσει τους μεγαλύτερους προφήτες όλων των εποχών. Στην Άγκυρα ζούσε και υπηρετούσε. Για να τον στείλουν εκεί οι προϊστάμενοι του είχε προφανώς κάποιες δυνατότητες ώστε να αξιολογεί ορθά το περιβάλλον του. Τη δουλειά του έκανε ο άνθρωπος και προκύπτει ότι την έκανε πάρα πολύ καλά.
Ο πειρασμός είναι πάρα πολύ μεγάλος για να μην ασχοληθώ, για ακόμη μία φορά (και βλέπουμε), με τα τουρκο-ισραηλινά και με τη φαρσοκωμωδία που λαμβάνει χώρα γύρω από τις σχέσεις των δύο αυτών χωρών. Ισραήλ και Τουρκία έχουν μία ισχυρή πολιτικο-στρατιωτική συμμαχία μεταξύ τους. Σε περιόδους όπου ανθίζει η αναμεταξύ τους εργαλειακή σχέση και λυκοφιλία, Ισραήλ και Τουρκία αυτολιβανίζονται ως πυλώνες της Δύσης στην Μέση Ανατολή, ως παράγοντες ηθικής, ως πλουραλιστικές κοινωνίες και ως οι δύο «μοναχικές» δημοκρατίες μέσα σε μία θάλασσα από δικτατορικά, δεσποτικά και αυταρχικά καθεστώτα.
Το πιο πρόσφατο γεγονός στο σήριαλ της φαρσοκωμωδίας είναι οι φερόμενες δηλώσεις του νέου αρχηγού των Ισραηλινών χερσαίων δυνάμεων Στρατηγού Άβι Μιζράχι σε κλειστό σεμινάριο του ισραηλινού στρατού, παρουσία και ξένων αντιπροσωπειών, όπου επιτέθηκε στον ισλαμιστή πρωθυπουργό της Τουρκίας λέγοντάς του περίπου τα εξής: «ποιος είσαι εσύ που θα μας κρίνεις και ζητάς να εκδιωχθεί το Ισραήλ από τον ΟΗΕ διότι δεν συμμορφώνεται με τα ψηφίσματά του; Μήπως η χώρα σου δεν κάνει τα ίδια και χειρότερα που κάναμε εμείς; Μήπως δεν δολοφονείτε Κούρδους; Μήπως δεν είστε και εσείς κατοχική δύναμη στην Κύπρο; Εάν θα πρέπει να εκδιωχθούμε εμείς από τον ΟΗΕ πρέπει να εκδιωχθείτε και σεις μαζί μας. Ξέρετε και εσείς, κ. Ερντογάν, να δολοφονείτε ανθρώπους όπως και εμείς. Και , για καλό λογαριασμό, ο ισραηλινός Στρατηγός θύμισε στους Τούρκους και τη γενοκτονία των Αρμενίων το 1915.
Αυτή η ειλικρίνεια του Ισραηλινού Στρατηγού έκανε τους Τούρκους … Τούρκους. Ειδικά τους Τούρκους καραβανάδες. Οι τελευταίοι απαίτησαν εξηγήσεις από τους Ισραηλινούς ενώ μέσω των φερεφώνων τους στον τουρκικό τύπο διεμήνυσαν ότι για να εκτονωθούν οι σχέσεις τους (η λυκοφιλία τους δηλαδή) θα πρέπει η ισραηλινή κυβέρνηση να παύσει τον ισραηλινό Στρατηγό. Για ένα πρέπει να είμαστε σίγουροι: Ο ισραηλινός Στρατηγός δεν θα μπορέσει από τούδε και στο εξής να πατήσει το πόδι του στην Τουρκία, είτε επίσημα είτε ως τουρίστας διότι πρόσβαλε τον περήφανο τουρκικό στρατό και τον τουρκικό λαό. (Μην εκπλαγείτε εάν του απαγγελθούν και κατηγορίες για προσβολή του «Τουρκισμού» με βάση τον υφιστάμενο τουρκικό κώδικα).
Επειδή ακριβώς οι σχέσεις Ισραήλ-Τουρκίας είναι εργαλειακές και η φιλία τους λυκοφιλία, οι σχέσεις ανάμεσα σε Ιερουσαλήμ και Άγκυρα δεν πρόκειται να επηρεαστούν. Μεταξύ τους υπάρχει αλληλοεξυπηρέτηση και αντιπαροχή. Πότε από τη μία και πότε από την άλλη. Ο κοινός τους σύμμαχος και στρατηγικός τους εταίρος, η Ουάσινγκτον, φροντίζει να λειτουργεί είτε πυροσβεστικά είτε καταλυτικά για να δουλεύει ο ισραηλινό-τουρκικός άξονας.
Οι σύγχρονες καταβολές του άξονα αυτού άρχισαν τη δεκαετία του 1950 και αναπτύχθηκαν εντυπωσιακά, αλλά υπόγεια, σε όλη την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, ειδικά από το 1979-80 για να δημοσιοποιηθούν τη δεκαετία του 1990. Οταν μάλιστα στις αρχές του 1990 ο ισραηλινο-τουρκικός άξονας δημοσιοποιήθηκε, οι αρχιτέκτονές του στις τρεις πρωτεύουσες φρόντισαν να τον παρουσιάσουν ως άξονα… ειρήνης και ως τον ακρογωνιαίο λίθο για την οικοδόμηση της ειρήνης σε ολόκληρη την Μέση Ανατολή. Της δικής τους ηγεμονικής ειρήνης, εννοείται.
Οι σχέσεις Ισραήλ-Τουρκίας, όπως υφίστανται σήμερα, αναπτύχθηκαν με βάση το μοντέλο ανάπτυξης των σχέσεων Ιερουσαλήμ-Ουάσινγκτον. Ουσιαστικά το αντέγραψαν. Η στρατηγική και στις δύο περιπτώσεις ήταν οι σχέσεις να μην περιοριστούν μόνο ανάμεσα στις κυβερνήσεις αλλά να είναι πολυεπίπεδες και να εμπλέκουν κάθετα και τις κοινωνίες. Έτσι οι διακρατικές σχέσεις να παραμένουν ανεπηρέαστες από αλλαγές κυβερνήσεων και προσώπων. Στην περίπτωση Ισραήλ- ΗΠΑ η στρατηγική αυτή έχει πετύχει απόλυτα. Στην περίπτωση Ισραήλ-Τουρκίας είναι αρκετά προχωρημένη ώστε το ξέσπασμα του Ερτογάν ή του ισραηλινού Στρατηγού, να μην επιφέρει ρήξη.
Ωστόσο, η ζωή και τα πράγματα αποδεικνύουν ότι το εκπαιδευτικό δεν μπορεί συνεχώς να ελέγχει και να καταπιέζει το φυσικό, επειδή αυτό επιβάλλουν στρατηγικές ή άλλες σκοπιμότητες.
Στο Νταβός, του Ερτογάν του βγήκε η φύση του η τουρκο-ισλαμική. Και τους είπε τους Ισραηλινούς δολοφόνους. Και του Ισραηλινού του βγήκε η ανθρώπινη αντίδραση και ο ορθολογισμός του. Και απάντησε στον αρχηγό των Αττίλων κατάλληλα: Εάν εμείς είμαστε μια φορά, εσείς είστε δυο και περισσεύετε και ας κάνουμε και οι δύο πως δεν καταλαβαίνουμε το τι συμβαίνει γύρω μας και μέσα στις χώρες μας.
Την αλήθεια όμως την είπε ο Στρατηγός, έστω και για μία στιγμή. Και για αυτή του την στιγμιαία ειλικρίνεια εγώ τον χαιρετώ. Έχει όμως άδικο ο Ισραηλινός. Διότι μόνο ένας μπορεί και πρέπει να έχει δίκαιο, ο Ερτογάν. Αργά ή γρήγορα ο Άβι Μιζράχι θα πει, ή θα του επιβάλλουν να πει, «ήμαρτον πασά μου και χότζα μου».
