Του Πάνου Ευαγγελόπουλου
Η αυστριακή σχολή οικονομικής σκέψης αποτελεί μία εντελώς ιδιαίτερη περίπτωση στο χώρο των οικονομικών. Αφενός χρωματίζεται από την κοινή αυστριακή καταγωγή των ιδρυτών της αλλά και του μεγαλύτερου αριθμού των πιο επιφανών συνεχιστών της και αφετέρου χαρακτηρίζεται η πιο ολοκληρωμένη θεωρία που συνθέτει σε μία ενιαία ολότητα τον πολιτικό με τον οικονομικό φιλελευθερισμό. Το βασικό της επίτευγμα είναι ότι έδειξε ότι δεν μπορεί να υπάρξει πολιτική ελευθερία χωρίς οικονομική ελευθερία αλλά και το ανάποδο.
Πέραν όμως της συνεισφοράς της αυστριακής σχολής στην οικονομική ανάλυση και πολιτική θεωρία πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι ταυτόχρονα επηρέασε με καθοριστικό τρόπο τον κόσμο της πολιτικής πράξης και της οικονομικής δράσης. Εξάλλου η φιλοσοφική κορύφωση της αυστριακής σχολής είναι η σύνθεση του καθαρού με τον πρακτικό λόγο. Ένα εγχείρημα του οποίου το βάθος κληρονομείται από τον Καντ και στη σκέψη των αυστριακών παίρνει σάρκα και οστά στην ελεύθερη ανθρώπινη δράση που λαμβάνει χώρα στο κόσμο των αγορών.
Μπορεί σήμερα η δεινή κρίση να γεννά ερωτήματα και αμφιβολίες αλλά όποιος γνωρίζει τη θεωρία των κύκλων των αυστριακών, απλώς χαμογελά, περιμένοντας καρτερικά το νέο ανοδικό κύκλο που θα είναι ακόμη πιο καινοτόμος και πιο εκρηκτικός
Με αυτό το φιλοσοφικό κατηγόρημα οι αυστριακοί κτίζουν το πολιτικό τους αλλά και το οικονομικό τους πρόσταγμα. Δεν είναι τυχαίο ότι εξέχοντα ακαδημαϊκά μέλη της αυστριακής σχολής γίνονται υπουργοί οικονομικών ενώ η νεότερη γενιά από το νέο γεωφυσικό της χώρο τις ΗΠΑ όπου σχεδόν όλοι μετακομίζουν, εκδιωκόμενοι ή αποστρεφόμενοι το ναζισμό, εμπλέκονται στη μάχη των πολιτικών ιδεών, υπερασπιζόμενοι τον ελεύθερο κόσμο της αγοράς και της δημοκρατίας απέναντι στον σοσιαλισμό. Η συνεισφορά τους αυτή δεν θα αργήσει να φέρει καρπούς με την εμφάνιση του Ρήγκαν και της Θάτσερ, της νέας δυναμικής του δυτικού κόσμου και την κυριολεκτικά αλλαγή του ρου της ιστορίας. Μπορεί σήμερα η δεινή κρίση να γεννά ερωτήματα και αμφιβολίες αλλά όποιος γνωρίζει τη θεωρία των κύκλων των αυστριακών, απλώς χαμογελά, περιμένοντας καρτερικά το νέο ανοδικό κύκλο που θα είναι ακόμη πιο καινοτόμος και πιο εκρηκτικός!
Οι αυστριακοί όμως οικονομολόγοι με τη δύναμη πυρός της σκέψης τους υπερέβησαν και τους νεοκλασικούς. Οι νεοκλασικοί έδωσαν μία μηχανική εξήγηση και μάλιστα νευτώνειας σύλληψης για την οικονομία της αγοράς ενώ οι αυστριακοί μία ανθρωποκεντρική εξήγηση, στενά συνυφασμένη με την ανθρώπινη πράξη και την φυσική κατάσταση του ανθρώπου που είναι η ελευθερία. Η εκκίνηση των θεωριών των αυστριακών είναι η απάντηση κυρίως σε μεθοδολογικά και τεχνικά προβλήματα αλλά η κατάληξη τους είναι η θεμελίωση της σύγχρονης φιλοσοφίας της ελευθερίας. Αν το έργο της εκκίνησης το ανέλαβε η παλιά αυστριακή σχολή και κυρίως οι Carl Menger, Friedrich von Wieser και Eugen von Bohm-Bawerk,το έργο της κατάληξης το έφερε εις πέρας η νέα αυστριακή σχολή και κυρίως οι Friedrich August von Hayek,Ludwig von Mises,και Ludwig M.Lachmann. Πάντως το σύνολο του έργου και των δύο περιόδων της αυστριακής σχολής σημάδεψε κυριολεκτικά την πορεία εξέλιξης τόσο της οικονομικής ανάλυσης όσο και της πολιτικής θεωρίας και φιλοσοφίας του εικοστού αιώνα.
Οι νεοκλασικοί έδωσαν μία μηχανική εξήγηση και μάλιστα νευτώνειας σύλληψης για την οικονομία της αγοράς ενώ οι αυστριακοί μία ανθρωποκεντρική εξήγηση, στενά συνυφασμένη με την ανθρώπινη πράξη και την φυσική κατάσταση του ανθρώπου που είναι η ελευθερία
Ακρογωνιαίος λίθος της σκέψης της αυστριακής σχολής είναι η σύνδεση του ανθρώπου, της ελευθερίας και της αγοράς. Οι αναλύσεις τους για τον ανταγωνισμό προσέφεραν το κατάλληλο πεδίο για την κριτική του φαινομένου συγκέντρωσης οικονομικής δύναμης στον καπιταλισμό. Η θεωρία για την οριακή χρησιμότητα έλυσε το πρόβλημα της αξίας με καθοριστικό τρόπο υπέρ των ατομικών επιλογών του καταναλωτή και έστησε την βάση, με την βοήθεια της θεωρίας του καταλογισμού, για την λύση του προβλήματος της διανομής του παραγόμενου προϊόντος σε σχέση με την οριακή συνεισφορά του κάθε ενδιάμεσου αγαθού. Η ρητή εισαγωγή του χρόνου στην κατανόηση της έννοιας και του ρόλου του κεφαλαίου καθώς επίσης ο διαχωρισμός σε έμμεσες και άμεσες μεθόδους παραγωγής, κατέδειξε την σημασία των διαχρονικών αποτιμήσεων που εν τέλει αυτές σχηματίζουν το κεφάλαιο και όχι η συσσωρευμένη υπεραξία των εργατών που το καπιταλιστικό σύστημα τους αποστερεί από τα δικαιώματα ιδιοκτησίας. Το σύστημα των τιμών αποτελεί τον καλύτερο πληροφοριακό κοινωνικό μηχανισμό αφού με λιγότερο κόστος μπορεί να συντονίζει όλους τους ανθρώπους της κοινωνίας, χωρίς την ανάγκη ενός πολυέξοδου γενικού συντονιστή(κράτος, γραφειοκρατία, κόμμα), ο οποίος μάλιστα στις πιο πολλές περιπτώσεις θα παρεμβαίνει και θα παραβιάζει τις ατομικές επιλογές του πολίτη.
Το σύνολο των θεωριών των αυστριακών εξετάζει κάθε πτυχή του συστήματος της αγοράς από τις πιο αναλυτικές του κατηγορίες όπως είναι η αξία των αγαθών ως τις πιο συνθετικές όπως είναι ο συντονισμός των ανθρωπίνων πράξεων. Το πιο σημαντικό επίτευγμα των αυστριακών είναι ότι στην διάρκεια πορείας ενός αιώνα, κατάφεραν σε μία συνεχή αλληλοδιαδοχή προσώπων, να αποκρυσταλλώσουν στην επιστημονική συνείδηση τις αρετές του συστήματος της αγοράς και να δείξουν τις πραγματικές δυνατότητες που παρέχει για την ανθρώπινη συνεννόηση και συνεργασία. Αυτή η εργασία τους οδήγησε από πολύ νωρίς στην πρόβλεψη ότι το αντίπαλο σύστημα κοινωνικής οργάνωσης ( το σοσιαλιστικό ) θα αποκηρυχθεί αφού αναγκαίως θα οδηγηθεί σε αδιέξοδα τόσο στην παραγωγή όσο και στην διανομή του παραγόμενου πλούτου στην κοινωνία.
Ακρογωνιαίος λίθος της σκέψης της αυστριακής σχολής είναι η σύνδεση του ανθρώπου, της ελευθερίας και της αγοράς
Για πρώτη φορά μετά την συνολική συνεισφορά των αυστριακών, το καπιταλιστικό σύστημα απεκδύεται τον τίτλο που του προσέδωσαν οι αντίπαλοι του και κυρίως ο Karl Marx και αρχίζει να κατονομάζεται σύστημα της αγοράς. Η σημασία αυτού του γεγονότος είναι πολύ σημαντική διότι αυτό που χαρακτηρίζει πια το σύστημα δεν είναι το κεφάλαιο αλλά η αγορά, με όλες τις αρετές που αδρά περιγράψαμε παραπάνω. Οι πρωτεργάτες και οι θεμελιωτές του έργου της ουσιαστικής μετονομασίας του καπιταλισμού είναι οι αυστριακοί αφού αυτοί καλύτερα από τον καθένα, κατάφεραν να κατανοήσουν και να καταστήσουν σαφές στην επιστημονική κοινότητα αλλά και στην κοινωνία ότι το σύστημα εντός του οποίου ο ανθρώπινος πολιτισμός γνώρισε την μεγαλύτερη ακμή του, στο πιο ευρύ πλαίσιο δυνατοτήτων ελευθερίας, είναι η ελεύθερη αγορά με το σύστημα των τιμών, του ανταγωνισμού, της επιχειρηματικότητας, τις δυνάμεις της προσφοράς και της ζήτησης και τους θεσμούς των περιουσιακών δικαιωμάτων.
ΠΗΓΗ: e-rooster
