Συνέντευξη στον Αποστόλη Ζώη
Μέχρι ποιο σημείο μπορεί να φτάσει αυτή η σημαντική οικονομική κρίση; Γιατί φτάσαμε μέχρι σε αυτό το σημείο; Τι έφταιξε; Σε αυτά αλλά και σε άλλα ερωτήματα απαντά σήμερα ο Έλληνας καθηγητής Γιώργος Κωνσταντινίδης ο οποίος είναι Καθηγητής Οικονομικών του Leo Melamed στο Booth School of Business του Πανεπιστημίου του Σικάγο. Ο Μ. Κωνσταντινίδης είναι πτυχιούχος του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και του Πανεπιστημίου της Ιντιάνα και έχει διδάξει στο Πανεπιστήμιο Carnegie-Mellon προτού προσχωρήσει στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο το 1978.
Τα ενδιαφέροντα της έρευνας του Δρ. Κωνσταντινίδη εστιάζουν στην αξιολόγηση των πρωτογενών στοιχείων και παράγωγων, με έμφαση στις ελλιπείς αγορές, τις μη τυποποιημένες προτιμήσεις, το κόστος των συναλλαγών και τους φόρους.Η έρευνά του έχει εμφανιστεί στα κυριότερα περιοδικά οικονομίας και οικονομικών. Είναι ιδρυτικό μέλος και πρώην Πρόεδρος της Εταιρίας Χρηματοοικονομικών Μελετών και πρώην Πρόεδρος της Αμερικανικής Οικονομικής Ένωσης. Είναι ερευνητικός συνεργάτης της Εθνικής Υπηρεσίας Οικονομικών Ερευνών και Διευθυντής/ Διαχειριστής της ομάδας DFA κεφαλαίων και πιστώσεων. Μεταξύ άλλων σημειώνει:
«Οι τράπεζες, οι ασφαλιστικές εταιρίες, τα συνταξιοδοτικά ταμεία, τα αμοιβαία κεφάλαια υψηλού κινδύνου και άλλοι θεσμοί επένδυσαν σημαντικά σε μη εξυπηρετούμενους τίτλους που εξασφαλίζονται με υποθήκη, οι οποίοι έχασαν την περισσότερη από την αξία τους. Οι χαλαροί τραπεζικοί κανονισμοί επέτρεψαν στις τράπεζες να ανεβάσουν τα χαρτοφυλάκιά τους σε επικίνδυνα επίπεδα. Η έλλειψη κανονισμών για την επιβολή διαφάνειας των επενδύσεων υψηλού κινδύνου ήταν ακόμη ένας παράγοντας. Επομένως, κάποιες πτυχές του καπιταλισμού μας χρεοκόπησαν, αυτό όμως οφείλετε σε κακούς κανονισμούς και κακή εποπτεία. Τα προβλήματα αντιμετωπίζονται, αλλά ο πόνος θα είναι μεγάλος».
Η συνέντευξη
Μέχρι ποιο σημείο μπορεί να φτάσει αυτή η σημαντική οικονομική κρίση; Ποιες θα είναι οι συνέπειες για τις ΗΠΑ αλλά και για την Ευρώπη;
«Η οικονομία των ΗΠΑ και οι περισσότερες οικονομίες του κόσμου βρίσκονται σταθερά σε ύφεση. Δεν έχουμε ακόμη φτάσει στον πάτο. Οι τιμές κατοικιών των ΗΠΑ αναμένεται να πέσουν επιπλέον 15% τουλάχιστον μέχρι το επόμενο φθινόπωρο. Έπειτα, οι τιμές κατοικιών αναμένεται να παραμείνουν σταθερές για πολύ καιρό. Οι τράπεζες και οι ασφαλιστικές εταιρίες εξακολουθούν να αναγνωρίζουν περισσότερα μη εξυπηρετούμενα δάνεια και ενυπόθηκα δάνεια που σχετίζονται με περιουσιακά στοιχεία. Η συνέπεια για την οικονομία των ΗΠΑ είναι ότι όλοι βρίσκονται ουσιαστικά σε χειρότερη οικονομικά θέση από παλαιότερα και ότι η τρέχουσα υψηλή ανεργία, θα αυξηθεί. Θα γίνουν πολλές νέες ρυθμίσεις στον χρηματοπιστωτικό τομέα, κάποιες καλές και κάποιες κακές. Τα οικονομικά μέτρα ανάκαμψης θα αυξήσουν το έλλειμμα των ΗΠΑ και οι επόμενες γενιές θα επωμιστούν αυτό το επιπρόσθετο χρέος για χρόνια. Η αύξηση του ΑΕΠ αναμένεται να είναι αρνητική φέτος και η ενδεχόμενη ανάκτηση θα είναι αργή. Οι προοπτικές για τις Ευρωπαϊκές οικονομίες είναι εξίσου ζοφερές, τόσο για τις Δυτικές Ευρωπαϊκές οικονομίες, όπως το Η.Β. και την Ιρλανδία, όσο και για τις περισσότερες από τις Ανατολικές Ευρωπαϊκές οικονομίες».
Γιατί φτάσαμε μέχρι σε αυτό το σημείο; Τι έφταιξε; Μήπως το συγκεκριμένο πρόβλημα αποτελεί δομικό στοιχείο του καπιταλισμού και αυτή η εξέλιξη αποτελεί φυσική εξέλιξη;
«Η φούσκα της ευφορίας τροφοδοτήθηκε από τη γενική πεποίθηση ότι οι τιμές των κατοικιών θα εξακολουθούσαν να αυξάνονται στο ποσοστό των τελευταίων δέκα ετών και από την κοντόφθαλμη άποψη ότι στη χειρότερη περίπτωση οι τιμές των κατοικιών δεν θα έπεφταν περισσότερο από 20%. Μέχρι στιγμής οι τιμές των κατοικιών έχουν πέσει σε εθνικό επίπεδο κατά 35% περίπου. Οι τράπεζες, οι ασφαλιστικές εταιρίες, τα συνταξιοδοτικά ταμεία, τα αμοιβαία κεφάλαια υψηλού κινδύνου και άλλοι θεσμοί επένδυσαν σημαντικά σε μη εξυπηρετούμενους τίτλους που εξασφαλίζονται με υποθήκη, οι οποίοι έχασαν την περισσότερη από την αξία τους. Οι χαλαροί τραπεζικοί κανονισμοί επέτρεψαν στις τράπεζες να ανεβάσουν τα χαρτοφυλάκιά τους σε επικίνδυνα επίπεδα. Η έλλειψη κανονισμών για την επιβολή διαφάνειας των επενδύσεων υψηλού κινδύνου ήταν ακόμη ένας παράγοντας. Επομένως, κάποιες πτυχές του καπιταλισμού μας χρεοκόπησαν, αυτό όμως οφείλετε σε κακούς κανονισμούς και κακή εποπτεία. Τα προβλήματα αντιμετωπίζονται, αλλά ο πόνος θα είναι μεγάλος. Θεωρώ ότι ένα σύστημα διαφορετικό από τον καπιταλισμό θα ήταν ακόμη χειρότερο. Το καπιταλιστικό σύστημα μπορεί εύκολα να αφήσει την GM και την Chrysler να χρεοκοπήσουν, όπως θα έπρεπε, ενώ μια τόσο τολμηρή λύση μπορεί ποτέ να μη επέλθει σε μια κεντρικά οργανωμένη οικονομία και οι αδύναμες και αναποτελεσματικές βιομηχανίες μπορεί να επιτραπεί να λειτουργούν για πάντα».
Έχει μέλλον αυτό το είδος οικονομικοκοινωνικής ανάπτυξης; Γιατί οι φτωχοί και οι μονίμως περιθωριοποιημένοι κοινωνικά αυξάνονται στις αναπτυγμένες χώρες;
«Το καπιταλιστικό σύστημα με καλά μελετημένη οργάνωση και ενίσχυση των ρυθμίσεων είναι ο μόνος δρόμος. Μεγιστοποιεί την οικονομική ανάπτυξη από την οποία όλοι- πλούσιοι και φτωχοί- επωφελούνται μακροπρόθεσμα. Η κοινωνία θα έπρεπε να παρέχει ένα δίκτυ για εκείνους που πιάνονται στη μέση οικονομικών προσαρμογών παρέχοντας επιδόματα ανεργίας, επαγγελματική επανεκπαίδευση, καθολική υγειονομική περίθαλψη και ένα οικονομικά υγιές σύστημα κοινωνικής ασφάλισης. Οι φτωχοί γίνονται φτωχότεροι και οι πλούσιοι πλουσιότεροι, επειδή η πολύ προηγμένη τεχνολογικά κοινωνία μας εξαρτάται από υψηλά καταρτισμένα άτομα και έχει διευρύνει το κενό μεταξύ των μισθών των υψηλού μορφωτικού επιπέδου και ικανών ατόμων και των μη εκπαιδευμένων και ανειδίκευτων. Η καλύτερη μακροπρόθεσμη λύση είναι η παροχή προσβάσιμης και προσιτής εκπαίδευσης και εκπαίδευσης δεξιοτήτων για όλους».
Ποιος ο ρόλος της Κίνας σε όλα αυτά αλλά και της Ρωσίας;
«Η Κίνα είναι ένας οικονομικός γίγαντας με τεράστια οικονομική ανάπτυξη κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών. Παρά τα ισχύοντα προβλήματά της, προσδοκώ ότι η οικονομική και πολιτική επιρροή της Κίνας θα εξακολουθήσει να αυξάνεται. Παρόμοια σχόλια ταιριάζουν και στη Ρωσία, αλλά σε μικρότερο βαθμό».
Εσείς ποιες συμβουλές θα δίνατε στους πολίτες, όσον αφορά τη σωστή διαχείριση των χρημάτων τους;
«Η κερδοσκοπία στο χρηματιστήριο και την αγορά κατοικίας τροφοδοτούν «φούσκες» που τελικά «σκάνε» και κάνουν τα πάντα χειρότερα. Επενδύστε σε τίτλους που έχουν υγιή θεμέλια και αποφύγετε τον πειρασμό να ανεβείτε στο άρμα μιας οικονομικής φούσκας. Οι «φούσκες» πάντα «σκάνε» και είναι ανώφελο να σκέφτεστε ότι μπορείτε να μεταβείτε σε μια «φούσκα» και να αποχωρήσετε έγκαιρα προτού «σκάσει». Διαφοροποιείστε, διαφοροποιείστε, διαφοροποιείστε. Αν επενδύσετε σε αμοιβαία κεφάλαια και σε κεφάλαια υψηλού κινδύνου, ελέγξτε τα διαπιστευτήρια των διαχειριστών των χρημάτων. Αποφύγετε επενδυτικά οχήματα που δεν παρέχουν πλήρη γνωστοποίηση των επιχειρήσεών τους. Υπάρχουν πολλοί απατεώνες εκεί έξω έτοιμοι να πάρουν τα χρήματά σας. Αν μια επένδυση δείχνει πολύ καλή για να είναι αληθινή, τότε δεν είναι αληθινή».
Και μια τελευταία ερώτηση… Πιστεύετε πώς στις ΗΠΑ μια εκλογή του Ομπάμα θα φέρει καλύτερες μέρες στον οικονομικό τομέα;
«Ο Πρόεδρος Ομπάμα ξεκίνησε την εφαρμογή υγιών οικονομικών και κοινωνικών πολιτικών. Αυτές οι πολιτικές είναι κάθε άλλο παρά τέλειες, αλλά πολύ ανώτερες από εκείνες της προηγούμενης κυβέρνησης. Ωστόσο, δεν προσδοκώ κανένα θαύμα, επειδή τεράστια ζημία έχει ήδη επιβληθεί και η ανάκτηση θα είναι αργή και επώδυνη. Πολλοί άνθρωποι στις ΗΠΑ και σε ολόκληρο τον κόσμο έχουν υπέρμετρα μεγάλες προσδοκίες από όσα η κυβέρνηση Ομπάμα μπορεί να κάνει και από το πόσο γρήγορα μπορεί να αντιστρέψει την κρίση και αυτοί οι άνθρωποι αναπόφευκτα θα απογοητευτούν».
