Του Αποστόλη Ζώη
Με τo παράσημο του Σταυρού της Αξίας της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας (Verdienstkreuz am Bande des Verdienstordens der BRD) τιμήθηκε πριν λίγες μέρες μια Ελληνίδα, η Ελένη Τορόση. Η τιμή ήρθε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Χορστ Κέλερ και η απονομή έγινε στο Βαυαρικό υπουργείο Επιστήμης, Έρευνας και Πολιτισμού, από το Βαυαρό υπουργό Βόλφγκανγκ Χόιμπις εξ ονόματος του Προέδρου της Δημοκρατίας.
Μάλιστα η Ελένη Τορόση, η οποία εκτός από συγγραφέας είναι και δημοσιογράφος ήταν ανάμεσα σε πέντε Γερμανούς τιμώμενους. Στην αιτιολόγηση για την τιμητική διάκριση, όπως αναφέρεται από την Deutsche Welle εξαίρεται η δημοσιογραφική της εργασία στην εκπομπή του Μονάχου για τους Έλληνες της Γερμανίας και μετά το κλείσιμό της στο γερμανικό ραδιόφωνο Bayerischer Rundfunk .Μάλιστα τονίζεται ακόμα πως έξι παιδικά βιβλία της έχουν εκδοθεί στη Γερμανία, όπως «Paganini» και «Tanz der Tintenfische», το οποίο εντάχθηκε στον κατάλογο του γερμανικού ιδρύματος για την προώθηση της ανάγνωσης. Άλλα έξι κυκλοφορούν στην Ελλάδα. Το τελευταίο, «Η μπαλάντα των πορτοκαλιών» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Εξάντας, και από τις εκδόσεις Πατάκη μεταξύ άλλων «Ένα ψάρι στο κακάο» και «Ιουλίτσα και Ρωμαίος». Η Ελένη Τορόση ζει από το 1968 στη Γερμανία, όταν ήρθε ως φοιτήτρια φιλολογίας. Είχε αφήσει την Ελλάδα μόλις άρχιζε η επτάχρονη χούντα. Τρία χρόνια αργότερα, το 1971, άρχισε να εργάζεται στο «Ελληνικό Πρόγραμμα του Μονάχου». Σήμερα μιλά στo Greek American News Agency και μεταξύ άλλων σημειώνει:
«Οι Γερμανοί εκτιμούν γενικά και αόριστα τον ελληνικό πολιτισμό, οι περισσότεροι εννοούν βέβαια την αρχαιότητα. Πολλοί από τους νεώτερους Γερμανούς αγαπούν την Ελλάδα, την έχουν γνωρίσει στις διακοπές της, αλλά όσον αφορά την ελληνική λογοτεχνία, αυτή παραμένει για την πλειονότητα των Γερμανών άγνωστη. Δυστυχώς! Αλλά αυτό δεν έχει να κάνει με την ελληνική λογοτεχνία αλλά με τους κανόνες της αγοράς του βιβλίου. Η αμερικανική και η εγγλέζικη λογοτεχνία κατακτάει πιο εύκολα την αγορά αυτή. Η δική μας γλώσσα είναι μικρή και δύσκολα μπορούν οι ΄Ελληνες συγγραφείς να παρουσιάσουν τα λογοτεχνικά τους έργα».
Η συνέντευξη
Πιστεύετε πώς με τη βράβευσή σας αυτή κάτι αλλάζει στη Γερμανική κοινωνία, όσον αφορά την κοινωνική ένταξη των μεταναστών; Τέτοιες ενέργειες οδηγούν στην ενσωμάτωση των ξένων στη Γερμανική κοινωνία, αφήνοντας πίσω την προσωρινότητα, όπως μιλούσαν πάντα οι Γερμανοί;
«Σίγουρα αλλάζει η γερμανική κοινωνία, όπως και κάθε κοινωνία η οποία προσπαθεί συνειδητά να αντιμετωπίσει τα προβλήματά της. Το γερμανικό κράτος αποδέχθηκε πριν από μερικά χρόνια με τον νέο νόμο περί αλλοδαπών, ότι η χώρα αυτή πρέπει να φροντίσει να ενσωματώσει τους αλλοδαπούς που ζουν εδώ. Γι' αυτό και η κυβέρνηση καλεί κάθε τόσο εκπροσώπους των οργανώσεων των αλλοδαπών σε μια συνέλευση κορυφής κατά την οποία ακούγονται οι γνώμες όλων των πλευρών για την καλύτερη ενσωμάτωση. Και η δική μου βράβευση εντάσσεται ίσως στην απόφαση να συμπεριλάβει η γερμανική κυβέρνηση και αλλοδαπούς στην απονομή αυτής της ιδιαίτερης τιμητικής διάκρισης».
Πόσο εύκολη είναι σήμερα μια τέτοια ενσωμάτωση με τις στρατιές ανέργων που δημιουργούνται καθημερινά στη Γερμανία;
«Δεν είναι καθόλου εύκολη αυτή η ενσωμάτωση, αλλά τουλάχιστον στην Γερμανία γίνονται αναλύσεις, συζητήσεις, αποφασίζονται νόμοι και διατάξεις ώστε να δημιουργηθούν οι κατάλληλες υποδομές».
Πώς βλέπουν οι Γερμανοί τον ελληνικό πολιτισμό και την ελληνική λογοτεχνία;
«Οι Γερμανοί εκτιμούν γενικά και αόριστα τον ελληνικό πολιτισμό, οι περισσότεροι εννοούν βέβαια την αρχαιότητα. Πολλοί από τους νεότερους Γερμανούς αγαπούν την Ελλάδα, την έχουν γνωρίσει στις διακοπές της, αλλά όσον αφορά την ελληνική λογοτεχνία, αυτή παραμένει για την πλειονότητα των Γερμανών άγνωστη. Δυστυχώς! Αλλά αυτό δεν έχει να κάνει με την ελληνική λογοτεχνία αλλά με τους κανόνες της αγοράς του βιβλίου. Η αμερικανική και η εγγλέζικη λογοτεχνία κατακτάει πιο εύκολα την αγορά αυτή. Η δική μας γλώσσα είναι μικρή και δύσκολα μπορούν οι ΄Ελληνες συγγραφείς να παρουσιάσουν τα λογοτεχνικά τους έργα».
Έξι παιδικά σας βιβλία έχουν εκδοθεί στη Γερμανία, ενώ ένα από αυτά εντάχθηκε στον κατάλογο του γερμανικού ιδρύματος για την προώθηση της ανάγνωσης. Τι αποτελεί αυτό για σας;
«Το βιβλίο αυτό έχει ιστορίες που αφορούν τις προκαταλήψεις και την ξενοφοβία. Ήταν μεγάλη επιβεβαίωση για μένα η ένταξή του στη λίστα, όπως και το βραβείο λογοτεχνίας που πήρα από τον Δήμο του Μονάχου για ένα παιδικό μου μυθιστόρημα. Αλλά την μεγαλύτερη επιβεβαίωση την παίρνω από τα παιδιά όταν με καλούν γερμανικά σχολεία να διαβάσω τις ιστορίες μου και να συζητήσω με τους μαθητές».
Αυτή η πνευματική και πολιτιστική σας ένταξη, έβαλε στο περιθώριο την ελληνική σας ιδιαιτερότητα και ελληνική περηφάνια;
«Όχι βέβαια! Αγαπώ πολύ την Ελλάδα και τους ΄Ελληνες φίλους μου. Εξάλλου γράφω και στα ελληνικά. Έχουν κυκλοφορήσει ήδη πέντε παιδικά βιβλία στις εκδόσεις Πατάκη και Κάστωρ, ένα βιβλίο με διηγήματα στην εκδόσεις Εξάντας. Το βιβλίο μου Κουμπότρυπες και ελέφαντες τιμήθηκε με έπαινο από τον Ελληνικό Κύκλο Παιδικού Βιβλίου. Την εποχή αυτή κυκλοφορούν δύο νέα παιδικά βιβλία μου στίς εκδόσεις Πατάκη με τον τίτλο: Ένα ψάρι στο κακάο και Ιουλίτσα και Ρωμαίος. Η παρουσίασή τους θα γίνει στην Διεθνή Έκθεση Βιβλίου στη Θεσσαλονίκη στις 28 Μαίου».
Τελικά σας έχει αποδεχθεί η κοινωνία; Σας έχει αγκαλιάσει; Ή αυτό αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα των Νοτιευρωπαίων;
«Η γερμανική κοινωνία βεβαίως με έχει αγκαλιάσει. Απόδειξη είναι η τιμητική διάκριση τώρα με την απονομή του μεγάλου Παράσημου του Σταυρού από τον Πρόεδρο της Γερμανίας Horst Koehler.
Αλλά όπως έχω πει και άλλη φορά, υπάρχουν στιγμές που αισθάνομαι εδώ στη Γερμανία πως είμαι ακόμα ξένη. Το ίδιο αισθάνομαι βέβαια πολλές φορές και στην Ελλάδα, κι εκεί ξένη. Ίσως όλοι οι συγγραφείς αισθάνονται λίγο ξένοι παντού.
Οι Γερμανοί με αγκαλιάζουν βέβαια, αλλά συχνά αισθάνομαι πως η ελληνική αγκαλιά είναι πιο μεγάλη».
