Συνέντευξη του Αναπληρωτή Καθηγητή Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων & Διεθνούς Οικονομικού Εγκλήματος, του Ιόνιου Πανεπιστημίου, Δρ.Ν. Σταύρου Κάτσιου στο GreekAmericanNewsAgency και την Αντωνία Πατσίδου.
Η ΑΝΑΦΛΕΞΗ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ ΘΑ ΦΕΡΕΙ ΔΡΑΜΑΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ.
«ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΕΙΔΙΚΟΥΣ ΑΝΑΛΥΤΕΣ Η ΑΛΛΑΓΗ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΘΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΕΙ ΓΕΓΟΝΟΣ ΕΠΕΙΤΑ ΑΠΟ ΤΡΙΑ ΣΤΑΔΙΑ. ΣΤΟ ΠΡΩΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΕΛΙΤ ΚΟΒΟΥΝ ΤΟΥΣ ΔΕΣΜΟΥΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ ΚΑΙ ΣΧΗΜΑΤΙΖΟΥΝ ΕΝΑΝ ΙΣΧΥΡΟ ΑΝΤΙΠΟΛΙΤΕΥΤΙΚΟ ΠΥΡΗΝΑ. ΣΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΘΝΙΚΗ ΠΟΛΩΣΗ ΚΑΙ ΣΤΟ ΤΡΙΤΟ ΜΑΖΙΚΗ ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΗ. ΤΕΤΑΡΤΟ ΚΑΙ ΤΕΛΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ. ΑΥΤΟ ΤΗΣ ΚΑΤΑΡΡΕΣΥΣΗΣ ΤΟΥ».
O Δρ.Ν. Σταύρος Κάτσιος διδάσκει στη Σχολή Εθνικής Ασφάλειας της Αστυνομικής Ακαδημίας, Αθήνα το μάθημα "Νομιμοποίηση Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες". Είναι συγγραφέας της πρώτης ολοκληρωμένης μελέτης σχετικά με το φαινόμενο της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες (ξέπλυμα βρώμικου χρήματος) στην Ελλάδα, η οποία αποτέλεσε τη διδακτορική διατριβή του και είναι μέλος της Ένωσης Πιστοποιημένων Ειδικών για την Καταπολέμηση του Ξεπλύματος Βρώμικου Χρήματος των ΗΠΑ. Διετέλεσε μέλος της Ειδικής Γνωμοδοτικής Επιτροπής για την αναμόρφωση του φορολογικού συστήματος του ελληνικού Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών και ειδικότερα μέλος της Ομάδας Εργασίας για θέματα μη Φορολογικών Εσόδων. Έχει εργαστεί για την εισαγωγή στην Ελλάδα ενός αποτελεσματικού πλαισίου αντιμετώπισης της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και των συναφών "εσωτερικών" κινδύνων για την εθνική ασφάλεια, αρθρογραφώντας σε επιστημονικά περιοδικά και εφημερίδες. Οι ερευνητικές δραστηριότητες του επικεντρώνονται στις επιδράσεις των ασύμμετρων απειλών, του οικονομικού εγκλήματος και ιδιαίτερα του ξεπλύματος βρώμικου χρήματος στην ανάπτυξη, τη διακυβέρνηση και την οικονομική διπλωματία. Είναι διευθυντής της σειράς "Παγκοσμιοποίηση και Διακυβέρνηση" που εκδίδεται από τις εκδόσεις Παπαζήση.
•1) Η ηρεμία στους δρόμους του Ιράν έχει αποκατασταθεί εν πολλοίς, αλλά ο αγώνας εξουσίας συνεχίζεται στο παρασκήνιο και αυτή τη φορά για την ίδια τη φύση του κράτους. Είναι μια μάχη, που υπερβαίνει τη σύγκρουση για τις προεδρικές εκλογές, καθώς έχει αρχίσει πριν από 30 χρόνια, όταν η Ισλαμική Δημοκρατία εγκαθίδρυσε μια νέα μορφή διακυβέρνησης, που επιχειρούσε να συνδυάσει τη θεοκρατία μ' ένα βαθμό δημοκρατίας. Πως βλέπετε να εξελίσσονται τα πράγματα από δω και πέρα στο Ιράν;
Δεν πιστεύω ότι πρέπει να αναζητούμε τις αιτίες της σημερινής αναταραχής σε καταστάσεις που ανάγονται την εποχή της επανάστασης. Σε κάθε περίπτωση το καθεστώς που προέκυψε από την κατάρρευση του καθεστώτος του Σάχη και την αναρρίχηση των μουλάδων στην εξουσία δεν φαίνεται ικανό να παρακολουθήσει τις εσωτερικές εξελίξεις στη χώρα και κυρίως τις απαιτήσεις της μεγαλύτερης πληθυσμιακά ομάδας που είναι η νεολαία. Μετά την αμφισβητούμενη νίκη στις προεδρικές εκλογές, η μεγαλύτερη απώλεια της κυβέρνησης του Ahmadinejad φαίνεται να είναι η μεσαία αστική τάξη των ιρανών η οποία πρέπει να είναι μάλλον δυσαρεστημένη από τον συνεχιζόμενο αποκλεισμό της από τα κέντρα λήψης αποφάσεων και από την άρνηση απελευθέρωσης της αγοράς στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Μάλιστα δεδομένης της συνεχιζόμενης της πολιτικής αστάθειας και αντιμέτωπη με σοβαρά οικονομικά προβλήματα που αφορούν το έλλειμμα στον προϋπολογισμό και στο ισοζύγιο εμπορικών συναλλαγών η ιρανική οικονομία φαίνεται να αντιμετωπίζει το φάσμα του πληθωρισμού και των μειωμένων ρυθμών ανάπτυξης, γεγονός που ακυρώνει την προοπτική περαιτέρω «φιλολαϊκών» οικονομικών μέτρων. Αυτά τα «φιλολαϊκά» μέτρα παροχών του Προέδρου Ahmadinejad, που χρησιμοποίησε τα υπερκέρδη από τις συγκυριακά υψηλές τιμές του πετρελαίου, οδήγησαν τον πληθωρισμό σε διπλασιασμό αγγίζοντας κατά το 2008 το 30% και παρά την μερική αντιμετώπισή του, η έκρηξη των φθηνών εισαγωγών οδήγησε στην αλματώδη αύξηση της ανεργίας πλήττοντας κυρίως τους νέους κάτω των τριάντα ετών. Πολλοί από αυτούς που στήριξαν τον σημερινό Πρόεδρο προσδοκώντας οφέλη θα δυσαρεστηθούν προκαλώντας σοβαρές πολιτικές απώλειες στο καθεστώς.
•2) Ο ειδικός σε θέματα εξεγέρσεων του Πανεπιστημίου Τζορτζ Μέισον, Τζακ Γκόλντστουν, προβλέπει ότι η αλλαγή καθεστώτος θα αποτελέσει γεγονός έπειτα από τρία στάδια. Στο πρώτο στάδιο μέλη της ελίτ κόβουν τους δεσμούς με την εξουσία και σχηματίζουν έναν ισχυρό αντιπολιτευτικό πυρήνα. Στο δεύτερο στάδιο υπάρχει η εθνική πόλωση και στο τρίτο μαζική κινητοποίηση. Τα παραπάνω στοιχεία της επαναστατικής διαδικασίας είναι ήδη ορατά στο Ιράν. Στη συνέχεια ο αναβρασμός θα ωριμάσει, καθώς το καθεστώς θα προσπαθεί απεγνωσμένα να αποτρέψει το τέταρτο και τελικό στάδιο: αυτό της κατάρρευσής του.
Δεν είμαι σε θέση να κρίνω κατά πόσο το μοντέλο αυτό θα ισχύσει στην περίπτωση του Ιράν. Άλλωστε τα θεωρητικά μοντέλα βρίσκουν σπάνια απόλυτη εφαρμογή στην πράξη. Σε κάθε περίπτωση το καθεστώς δεν μπορεί να υπολογίζει στην ανοχή της αστικής τάξης και στην υπομονή της πολυπληθούς ιρανικής νεολαίας. Η οικονομική και κοινωνική σπουδαιότητα και των δύο αυτών αναδυόμενων παραγόντων της ιρανικής κοινωνίας βρίσκεται σε αναντιστοιχία με το μερίδιο της εξουσίας που τους παραχωρείται από το θρησκευτικο-πολιτικό κατεστημένο. Από τη στιγμή που οι πολίτες αρνηθούν στο καθεστώς τα χαρισματικά του θρησκευτικά ή πατριωτικά χαρακτηριστικά, τότε αυτό δεν θα έχει λόγο ύπαρξης.
•3) Στο μετεκλογικό Ιράν, υπάρχει μια διαρκώς αυξανόμενη ανησυχία στους κόλπους της πολιτικής και θρησκευτικής ελίτ ότι αυτό το σύστημα διακυβέρνησης, στο οποίο βασίζονταν για εξουσία και προνόμια έχει απογυμνωθεί από τη θρησκευτική και εκλογική του νομιμότητα κι έχει δημιουργηθεί στην πραγματικότητα μια δικτατορία, εκτιμούν οι αναλυτές. Σύμφωνα με ιρανικά δημοσιεύματα, μόνο δύο από τους επιφανέστερους κληρικούς συνεχάρησαν τον πρόεδρο του Ιράν Μαχμούτ Αχμεντινετζάντ για την επανεκλογή του, πράγμα που ισοδυναμεί με δημόσια μομφή, σ' ένα θεοκρατικό καθεστώς.
Αναμφίβολα, η μάλλον ανέλπιστη αντίδραση σημαντικών παραγόντων του καθεστώτος όπως ο Mir Husayn Musavi, ο Mohammad Khatami και ο Akbar Hashemi Rafsanjani, αποτελεί ιστορική καμπή στην πορεία της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν. Πρόκειται ουσιαστικά για μία πρωτοφανή πράξη αμφισβήτησης της εξουσίας και της αυθεντίας του ανώτατου ηγέτη Ayatollah Ali Khamenei. Η εξέλιξη αυτή καταδεικνύει τις ρωγμές που προκαλεί η αποστασιοποίηση μεγάλων τμημάτων της αστικής ιρανικής κοινωνίας από την πορεία της χώρας καθώς και τον ανταγωνισμό μεταξύ των αντιμαχομένων πολιτικών πόλων μέσα στο ίδιο το καθεστώς.
•4) Ο αγιατολάχ Χαμενεΐ, ο πρόεδρος του Ιράν, Μαχμούντ Αχμεντινετζάντ και οι σύμμαχοί τους εξακολουθούν να έχουν το μονοπώλιο των σημαντικότερων κρατικών μοχλών. Ελέγχουν την αστυνομία, τα δικαστήρια και την εισαγγελία. Ελέγχουν τον στρατό και τις παραστρατιωτικές δυνάμεις. Αυτό σημαίνει ότι διαφαίνεται πολύ δύσκολα να γίνει μια ανατροπή του υπάρχον καθεστώτος.
Ο έλεγχος του κρατικού μηχανισμού είναι αυτονόητος για ένα καθεστώς τριάντα ετών. Ο Khomeini ως χαρισματική προσωπικότητα και κοινά αποδεκτός ανώτατος κληρικός διέθετε ισχυρή βάση τόσο στο θρησκευτικό κατεστημένο όσο και απήχηση στις μάζες με συνέπεια να μην στηριζόταν στον κατασταλτικό διοικητικό μηχανισμό ή στον στρατό. Αντίθετα ο Ayatollah Ali Khamenei, με καριέρα κυρίως στο Υπουργείο Άμυνας δεν διαθέτει τέτοια προσόντα με συνέπεια να χρειάζεται την υποστήριξη του στρατού και των υπηρεσιών ασφαλείας. Σε κάθε περίπτωση θεωρώ ότι ο ρόλος του Ahmadinejad είναι υπερτονισμένος στη Δύση καθώς τον ταυτίζουν με όλα τα μεγάλα "κακά" του σύγχρονου Ιράν όπως την οικονομική δυσπραγία, την λογοκρισία και τη διαφθορά. Λησμονείται ότι σύμφωνα με το Ιρανικό Σύνταγμα επιφυλάσσει στον ανώτατο θρησκευτικό ηγέτη κι όχι στον Πρόεδρο τον απόλυτο έλεγχο των πιο σημαντικών κρατικών θεσμών. Είναι λοιπόν ο Ayatollah Ali Khamenei ο οποίος κατέχοντας το αξίωμα του ανώτατου θρησκευτικού ηγέτη ήδη από το 1989 ασκεί επίσημα ή ανεπίσημα σημαντική επιρροή στην εκτελεστική, στη νομοθετική και στη δικαστική εξουσία. Διορίζει τον επικεφαλής των Φρουρών της Επανάστασης και πολλά κυβερνητικά συμβούλια και όργανα οικονομικής πολιτικής. Τέλος διατυπώνει και εκπροσωπεί κατ' αποκλειστικότητα την επίσημη θεοκρατική ιδεολογία.
•5) Ο αγιατολάχ Χομεϊνί οικοδόμησε πάνω σε δύο διαφορετικές και συχνά αντικρουόμενες αρχές, τη δημόσια ευθύνη και τη θρησκευτική εξουσία. Από την αρχή, υπήρχαν έντονες διαφωνίες για το πώς θα μπορούσε να λειτουργήσει αυτή η ιδέα. Ωστόσο, οι διαφωνίες αμβλύνθηκαν από την προσωπικότητα του Χομεϊνί και από την ενότητα που σφυρηλάτησε ο οκταετής πόλεμος με το Ιράκ. Όταν ο πόλεμος τελείωσε και ο Χομεϊνί πέθανε, οι διαφωνίες ξέσπασαν.
Αν ανατρέξουμε στα χρόνια μετά την ιρανική επανάσταση του 1979 θα διαπιστώσουμε (μάλλον) με έκπληξη ένα όχι και τόσο ισλαμιστικό πρίσμα για τον τρόπο διακυβέρνησης του Ιράν ακόμα και από τον ίδιο τον Ayatollah Khomeini, ο οποίος μέσα από τα γραπτά κείμενα του έδινε στο κράτος (βλ. ηγέτη) και στα όποια συμφέροντά του τα πρωτεία σε σχέση με τις απαιτήσεις της sharia. Πρόκειται για υιοθέτηση μίας "σουλτανικού τύπου" αντίληψης του Ισλάμ η οποία συνδυάζοντας θεολογικά, απολυταρχικά και υπερπατριωτικά στοιχεία συνεχίζεται μέχρι σήμερα και από τον Ayatollah Ali Khamenei. Παρόλο ότι το Ιράν κυριαρχείται επίσημα από ένα θεοκρατικό ισλαμικό καθεστώς, κρίνοντας από τα κοινωνικά δεδομένα δεν φαίνεται να υπάρχει στην ιρανική κοινωνία μία κυρίαρχη ιδεολογία, όπως λ.χ. ο μαρξισμός/μπολσεβικισμός στο σοβιετικό καθεστώς. Υπάρχουν ανοικτές εκφράσεις συντηρητισμού, φιλελευθερισμού, σοσιαλισμού, φεμινισμού, ενώ στο σημερινό Ιράν δεν υπάρχει το ασφυκτικό μονοπώλιο ενός κόμματος. Αντίθετα υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός κομμάτων όπως το μεταρρυθμιστικό ένα κόμμα Mosharekat και το συντηρητικό αλλά πραγματιστικό κόμμα Kargozaran-e Sazandegi, τα οποία παρά τη μερική εξάρτηση τους από το καθεστώς διατυπώνουν θέσεις που διαφέρουν ριζικά από αυτές της κυβέρνησης. Τους παράγοντες αυτούς είναι αδύνατο να τους αγνοήσει το καθεστώς δεδομένου ότι αποτελούν μία μόνιμη πηγή αμφισβήτησης και κριτικής. Η απόλυτη εξουσία που δίνεται στον ανώτατο θρησκευτικό ηγέτη από το ισχύον ιρανικό σύνταγμα (βλ. άρθρο 57) στη νομοθετική, τη δικαστική και την εκτελεστική εξουσία χρησιμοποιήθηκε εξαντλητικά από τον Ayatollah Ali Khamenei με την υποστήριξη του Συμβουλίου των Φρουρών. Μία απόλυτη εξουσία τέτοιου βαθμού ακόμα και αν προβλέπεται από το σύνταγμα οδηγεί αργά ή γρήγορα σε σύγκρουση.
•6) Σήμερα οι δύο αντίθετοι πόλοι του ιρανικού συστήματος έχουν εμπλακεί στη λογική της μάχης μέχρι θανάτου. Ο συμβιβασμός δεν είναι μόνο αδιόρατος, αλλά θεωρείται και ένδειξη αδυναμίας.
Το Ιράν πρόκειται μάλλον για μία τυπική περίπτωση βεμπεριανής εξέλιξης μίας κοινωνίας από μία επαναστατική και χαρισματική εξουσία η οποία συγκέντρωνε στο πρόσωπο του ηγέτη την αυθεντία και τη θεϊκή υπόσταση προς μία γραφειοκρατική μορφή εξουσίας μετά την απώλεια του ηγέτη-συμβόλου. Όπως προανέφερα το σημερινό Ιράν δεν φαίνεται να συγκεντρώνει τα χαρακτηριστικά ούτε ενός καθαρά ισλαμικού θεοκρατικού καθεστώτος ούτε ενός καθαρά απολυταρχικού καθεστώτος. Συγκεντρώνει -για να χρησιμοποιήσω (και πάλι) τον Max Weber- τα χαρακτηριστικά ενός καθεστώτος που λειτουργεί κυρίως με μυστικότητα και αδιαφάνεια, ενός "σουλτανικού" καθεστώτος το οποίο εκφράζεται κυρίως με την άσκηση στρατιωτικής και αστυνομικής εξουσίας και μέσω μίας διοικητικής μηχανής που εξυπηρετεί τα στενά συμφέροντα του ηγέτη και της αυλής του. Οι εκλογές εξυπηρετούν την ανανέωση της νομιμοποίησης του ηγέτη αλλά ποτέ δεν κρίνουν την τύχη της εξουσίας, η άσκηση της οποίας αποτελεί αποκλειστικό προνόμιο του "σουλτανάτου".
•7) Πριν από τις εκλογές της 12ης Ιουνίου, αρκετοί Αμερικανοί αξιωματούχοι υποστήριζαν πως η Τεχεράνη είχε ήδη στείλει το μήνυμα στον Λευκό Οίκο ότι είναι έτοιμη για διάλογο. Οι ΗΠΑ κινούνται ήδη στην κατεύθυνση της ομαλοποίησης των σχέσεων με τη Συρία και φημολογείται ότι συνεργάζονται με τους Σαουδάραβες, προκειμένου να απομακρύνουν τη Χαμάς από την αγκαλιά της Τεχεράνης, δημιουργώντας τις συνθήκες για την ένταξη της ισλαμικής οργάνωσης σε μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας που θα είναι διατεθειμένη να διαπραγματευτεί με το Ισραήλ.
Ο συντηρούμενος αντί-αμερικανισμός δεν νομίζω ότι αποτελεί ανυπέρβλητο εμπόδιο στη βελτίωση των ιρανό-αμερικανικών σχέσεων. Αφενός λόγω των διαφοροποιήσεων μέσα στις ελίτ της ιρανικής κοινωνίας οι οποίες για διαφορετικούς λόγους συγκλίνουν στην αναγκαιότητα ομαλοποίησης των σχέσεων με τις ΗΠΑ πάνω στη λογική κόστους-ωφέλειας. Την αναγκαιότητα αυτή συμμερίζεται και μεγάλο μέρος του ιρανικού πληθυσμού και κυρίως της ιρανικής νεολαίας. Άλλωστε η Τεχεράνη έχει επανειλημμένα επιλέξει, για διάφορους λόγους, την συνεργασία ή την ανοχή στις επιλογές της Ουάσιγκτον: βλ. τις μυστικές συμφωνίες που αποκαλύφθηκαν με το σκάνδαλο Ιράν-Κόντρας, την ουδετερότητα του Ιράν στον πρώτο πόλεμο του Κόλπου, την υποστήριξη στη Βόρεια Συμμαχία κατά τον πόλεμο εναντίον των Ταλιμπάν κοκ. Δεδομένης της παντοδυναμίας του υπέρτατου θρησκευτικού ηγέτη Ayatollah Ali Khamenei το οποιοδήποτε αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών της 12ης Ιουνίου θα είχε ούτως ή άλλως περιορισμένο αντίκτυπο στην εξωτερική πολιτική του Ιράν και πάντως περισσότερο σε επίπεδο τακτικής παρά ουσίας. Άλλωστε ακολουθώντας μία κοινά αποδεκτή γραμμή όλοι οι υποψήφιοι, ο Πρόεδρος Mahmoud Ahmadinejad και οι μεταρρυθμιστές αντίπαλοί του, Mir Hossein Mousavi και Mehdi Karroubi υποστήριξαν εν πολλοίς την έναρξη συνομιλιών με τις ΗΠΑ κάτι που ως πρόσφατα θεωρείτο ταμπού. Κεντρικός πυλώνας της στρατηγικής του Ιράν για την εξουδετέρωση της πολιτικής των ΗΠΑ είναι η δημιουργία σφαιρών επιρροής στη Συρία, στον Λίβανο, μεταξύ των Παλαιστινίων καθώς και στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν υποστηρίζοντας φιλικές προς το Ιράν οργανώσεις καθώς και η στρατηγική χρησιμοποίηση των τεράστιων αποθεμάτων πετρελαίου και (κυρίως) αερίου που διαθέτει. Μάλιστα η υποστήριξη του Ιράν στα μέλη του "σκληροπυρηνικού" αντί-ισραηλινού μετώπου όπως στη Συρία, στην Hezbollah, στην παλαιστινιακή Ισλαμική Jihad, και στην Hamas αποτελούν μία από τις πλέον αμφιλεγόμενες πλευρές της ιρανικής εξωτερικής πολιτικής. Δεν νομίζω ότι η Συρία πρόκειται να προχωρήσει σε μία μονομερή εξομάλυνση των σχέσεων της με τις ΗΠΑ εγκαταλείποντας μία συμμαχική σχέση (με το Ιράν) σχεδόν τριάντα ετών, η οποία της πρόσφερε και της προσφέρει τόσα, ιδιαίτερα στο μέτωπο του Λιβάνου. Όσον αφορά την σχέση Ιράν και Hezbollah και Παλαιστινίων, αυτή δεν αφορά πλέον ιδεολογικό πλαίσιο αλλά μία στρατηγική επιλογή. Και αυτό διότι δίνει στην Τεχεράνη στρατηγικό βάθος στο Σουνιτικό μουσουλμανικό κόσμο φθάνοντας στα όρια του Ισραήλ. Διακρίνεται επίσης και μία τάση δογματικής υπέρβασης της υποστήριξης του Ιράν, πέρα από τους Σιίτες, σε ομάδες Σουνιτών όπως η Hamas και η Παλαιστινιακή Ισλαμική Jihad. Κάτι τέτοιο καθιστά τη δυνατότητα καταλυτικής παρέμβασης στο Λίβανο Σουνιτικών χωρών όπως η Σαουδική Αραβία αλλά και η Αίγυπτος ιδιαίτερα προβληματική. Συνολικά η ομαλοποίηση των Συρο-αμερικανικών σχέσεων σε συνδυασμό με την ουδετεροποίηση του Λιβάνου θα σήμαινε τη δημιουργία ενός νέου συμμαχικού μετώπου από τις ΗΠΑ στην περιοχή που θα αποτελούσε για την σημερινή ιρανική καθεστωτική αντίληψη έναν ζωτικό και άμεσο κίνδυνο.
•8) Δυσοίωνες προοπτικές για Μέση Ανατολή. Κάποιοι αναλυτές επισημαίνουν ότι σε περίπτωση που υπάρξουν κυρώσεις για το Ιράν τότε ενδέχεται να επισπεύσει το πρόγραμμα εμπλουτισμού του ουρανίου κάτι που θα σημαίνει ότι θα υπολείπεται μερικούς μήνες για την κατασκευή πυρηνικής βόμβας. Σύμφωνα με αυτό ενδεχόμενο εντός της Άνοιξης, οι εξελίξεις θα οδηγήσουν το Ισραήλ να πλήξει τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, χωρίς την έγκριση της Ουάσιγκτον. Είναι αναπόφευκτος ένας πόλεμος Ιράν-Ισραήλ; Ή ενδεχόμενα ένας πυρηνικός πόλεμος;
Πιστεύω ότι η Τεχεράνη έχει τη δική της στρατηγική λογική η οποία στηρίζεται αφενός στις φιλοδοξίες ανάληψης συγκεκριμένου περιφερειακού ρόλου και αφετέρου στην αντίληψη περί των απειλών που αντιμετωπίζουν. Σε κάθε περίπτωση το Ιράν στην προσπάθεια αποτροπής πιθανών στρατιωτικών ενεργειών των ΗΠΑ και των συμμάχων τους βελτιώνει τις δυνατότητες ανταπόδοσης σε τρία επίπεδα: (α) αναπτύσσει τα μέσα για μία ασύμμετρη, χαμηλής έντασης, πολεμική σύγκρουση τόσο στο εξωτερικό (με την μορφή τρομοκρατικών χτυπημάτων) όσο και στο εσωτερικό (με την μορφή ενός αποκεντρωμένου και ευέλικτου ανταρτοπόλεμου), (β) εκσυγχρονίζει, στο μέτρο των τεχνικών δυνατοτήτων του ενόψει του συνεχιζόμενου εμπάργκο όπλων, το οπλοστάσιο του μέσω της εγκατάστασης πυραύλων και αντιπυραυλικών συστημάτων (συμπεριλαμβάνει στο βεληνεκές το Ισραήλ και τις πετρελαϊκές εγκαταστάσεις και διόδους) και τέλος (γ) αναπτύσσει ένα πυρηνικό πρόγραμμα για τις πραγματικές δυνατότητες του οποίου σκόπιμα συστηματικά συντηρεί ένα πέπλο αμφιβολιών. Η τελευταία αυτή παράμετρος της στρατηγικής αποτροπής της Τεχεράνης είναι βέβαιο ότι θα αποτελέσει ένα δυνατό διαπραγματευτικό χαρτί στις συνομιλίες με τις ΗΠΑ. Νομίζω ότι οι φόβοι κλιμάκωσης μίας κρίσης πυρηνικού χαρακτήρα είναι για την ώρα αβάσιμοι. Χωρίς να μπορούμε φυσικά να αποφανθούμε εν προκειμένω για τις ειρηνικές προθέσεις του Ιράν, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι ακόμα και σύμφωνα με την Διεθνή Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας δεν υπάρχουν απτές αποδείξεις για τις κατηγορίες περί μυστικού προγράμματος κατασκευής πυρηνικών όπλων. Γεγονός παραμένει ότι το Ιράν είναι πλέον σε θέση να εμπλουτίσει έστω και σε περιορισμένη καθαρότητα ουράνιο. Πάντως το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα φαίνεται να εξυπηρετεί σήμερα περισσότερο καθεστωτικές ανάγκες εσωτερικής κατανάλωσης παρά σχέδια εξωτερικής επιβολής. Η εντύπωση που έχει δημιουργηθεί είναι ότι η Τεχεράνη είναι αποφασισμένη να εξασφαλίσει τις υποδομές για την κατασκευή της βόμβας αλλά όχι την βόμβα αυτή καθ' αυτή. Κλείνοντας, επιτρέψτε μου να επισημάνω ότι, παρά τον δραματικό τόνο που προσλαμβάνουν τέτοιου τύπου αναμετρήσεις "θέλησης" και παρά την επιτυχία του αντι-δυτικού μοντέλου που λάνσαρε στις μουσουλμανικές μάζες, η Τεχεράνη παραμένει ένας περιφερειακός παράγοντας στην αραβο-ισραηλινή διένεξη ο οποίος προσβλέπει σε κέρδη περισσότερο από τα λάθη των άλλων παρά από τις δικές του πρωτοβουλίες υπολογίζοντας πάντα στη σχέση κόστους-ωφέλειας. Σε αυτό το πλαίσιο, το Ιράν δεν έχει κανένα στρατηγικό λόγο να εμπλακεί σε μία άμεση στρατιωτική αναμέτρηση με το Ισραήλ και κατ' επέκταση με τις ΗΠΑ.
