Σύσφιγξη των τουρκοϊρανικών στρατηγικών σχέσεων
Νέα πρόοδο σημείωσαν οι τουρκοϊρανικές σχέσεις μετά την πρόσφατη επίσκεψη του Ερντογάν στην Τεχεράνη. Η επιδιωκόμενη προσέγγιση μεταξύ Τουρκίας και Ιράν επιβεβαιώνει τις ηγεμονικές διαθέσεις της Άγκυρας στην ευρύτερη Μέση Ανατολή.
Η τουρκική ηγεσία εξακολουθεί να ασκεί μια δραστήρια εξωτερική πολιτική στην περιοχή, επιδιώκοντας την προώθηση των εθνικών της συμφερόντων. Λίγα μόλις εικοσιτετράωρα μετά την επίσημη επίσκεψη του τούρκου Προέδρου Αμπντουλάχ Γκιουλ στο Πακιστάν, ο ισλαμιστής πρωθυπουργός της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη στο Ιράν.
Κατά την πρώτη του επίσκεψη στην Τεχεράνη, μετά από τρία ολόκληρα χρόνια, ο Ερντογάν είχε μια σειρά από συναντήσεις με τους ιρανούς αξιωματούχους. Συνομίλησε με τον ιρανό Πρόεδρο Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, τον αντιπρόεδρο Μουχαμάντ Ριζά Ραχίμι, τον υπουργό Εξωτερικών Μανουτσέχρ Μουτακί και τον πρώην Πρόεδρο και θρησκευτικό ηγέτη του
Ιράν Αγιατολάχ Αλί Χαμανεΐ. Οι συναντήσεις διεξήχθησαν σε καλό κλίμα και τα δύο μέρη δεν ήταν καθόλου φειδωλά στις φιλοφρονήσεις τους. Ο τούρκος πρωθυπουργός αποκάλεσε το Ιράν «φίλη και αδελφή χώρα», ενώ ο Αγιατολάχ, απευθυνόμενος στον Ερντογάν, τόνισε ότι «πρέπει να θεωρεί ότι βρίσκεται μεταξύ αδελφών».
Η επίσημη επίσκεψη του Ερντογάν στο Ιράν έχει ενδιαφέρον από πολλές απόψεις, καθώς πραγματοποιήθηκε σε μια κρίσιμη χρονική στιγμή. Η Τεχεράνη εξακολουθεί να βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα όσον αφορά τα πυρηνικά προγράμματα που διεξάγει, ενώ η Άγκυρα επιδιώκει να αποκτήσει άμεσα πυρηνικούς αντιδραστήρες. Το γεγονός αυτό ευνοεί την ανάπτυξη ιδιαίτερων σχέσεων φιλίας μεταξύ Άγκυρας και Τεχεράνης, κι αυτό γιατί, απ' ό,τι φαίνεται, η Τουρκία, όπως και στην περίπτωση του Πακιστάν, επιδιώκει να εκμεταλλευτεί στο έπακρο όχι μόνο την τεχνογνωσία αυτών των χωρών, αλλά και τη διεθνή πολιτική συγκυρία που έχει προκύψει. Η δήλωση του Ερντογάν αναφορικά με την πυρηνική ενέργεια είναι ενδεικτική από αυτήν την άποψη. Ο ισλαμιστής πρωθυπουργός της Τουρκίας, κατά τη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε, παρείχε απόλυτη στήριξη στο Ιράν, δηλώνοντας ότι η κατοχή και η χρήση πυρηνικής ενέργειας για ειρηνικούς σκοπούς είναι θεμιτή και ότι θα πρέπει να επιτρέπεται για όλες τις χώρες, συγκαταλέγοντας προφανώς σε αυτές και τη δικιά του. Αλλά εκείνο που προκάλεσε εντύπωση είναι κυρίως η δήλωσή του με την οποία καταφέρεται εναντίον των μεγάλων δυνάμεων. Προσπαθώντας να αντικρούσει την επικριτική στάση της διεθνούς κοινότητας που θέτει στο στόχαστρο την Τεχεράνη, ο Ερντογάν δήλωσε ανοιχτά ότι εάν πρόκειται να απαγορευτεί η χρήση της πυρηνικής ενέργειας, «η απαγόρευση θα πρέπει να ισχύσει πρώτα απ' όλα για τις χώρες του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών», εννοώντας τα μόνιμα μέλη και κυρίαρχα κράτη του διεθνούς παιχνιδιού.
Είναι έκδηλη, δηλαδή, η πρόθεση της ισλαμικής κυβέρνησης ΑΚΡ να πάρει θέση στο εν λόγω ζήτημα υπέρ του Ιράν και εναντίον των δυτικών της «συμμάχων». Η κίνηση αυτή, πέρα από την εξόφθαλμη προσπάθεια εκ μέρους της Άγκυρας να εκμεταλλευτεί τη συγκυρία που προσφέρει μια σημαντική δικαιολογία για την κατοχή πυρηνικής ενέργειας προσεχώς, εμπεριέχει και το στοιχείο του περιφερειακού ανταγωνισμού. Στηρίζοντας η Τουρκία το Ιράν, ουσιαστικά στηρίζει τον εαυτό της, μια και επιδιώκοντας ενεργά το εθνικό της συμφέρον στο ζήτημα των πυρηνικών επιχειρεί να αναρριχηθεί στην περιφερειακή ιεραρχία, κατέχοντας θέση, γιατί όχι, δίπλα στις κατέχουσες πυρηνική ενέργεια χώρες.
Η συνεργασία στον τομέα της ενέργειας ήταν άλλο ένα θέμα που επικράτησε στην ημερήσια διάταξη κατά την επίσκεψη του τούρκου πρωθυπουργού στην Τεχεράνη. Υπό την παρουσία του Ερντογάν οι αρμόδιοι υπουργοί Ενέργειας υπέγραψαν Μνημόνιο Κατανόησης που προβλέπει: α) Νέες ρυθμίσεις αναφορικά με την εκμετάλλευση κοιτασμάτων φυσικού αερίου από τον ΤΡΑΟ (Κρατική Εταιρεία Πετρελαίων Τουρκίας) στο Ιράν, β) Τη μεταφορά ιρανικού φυσικού αερίου μέσω της Τουρκίας στην Ευρώπη και γ) Την παράταση του Μνημονίου μεταφοράς φυσικού αερίου από το Τουρκμενιστάν στην Τουρκία. Εξάλλου, τούρκοι και ιρανοί επιχειρηματίες συμφώνησαν στην κατασκευή έξι σταθμών ηλεκτρικής ενέργειας στην τουρκοϊρανική μεθόριο. Τα δύο μέρη διεξήγαγαν ακόμη συνομιλίες για περιφερειακά σχέδια δημιουργίας χερσαίων και θαλασσίων δικτύων μεταφοράς, βιομηχανικών ζωνών και χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Τέλος, δεν λησμόνησαν να αναφερθούν στα θέματα περιφερειακής ασφάλειας και καταπολέμησης της τρομοκρατίας, ζήτημα που απασχολεί ιδιαιτέρως αυτό το διάστημα την Τουρκία, μια και η ισλαμική κυβέρνηση ΑΚΡ ανακοίνωσε ότι προτίθεται να αναστείλει το «δημοκρατικό άνοιγμα» προς την κουρδική μειονότητα.
Η επίσκεψη του Ερντογάν στην Τεχεράνη προσέλκυσε το ενδιαφέρον όλου του κόσμου και πρόσφερε, όπως προκύπτει από τα παραπάνω, μια καλή ευκαιρία στην Τουρκία να αναπτύξει τις στρατηγικές της σχέσεις με το Ιράν. Η περαιτέρω βελτίωση των σχέσεων με τη χώρα αυτή, σε συνδυασμό με τη ρήξη που σημειώθηκε στις σχέσεις με το Ισραήλ, δίνει το στίγμα της πολιτικής που επιδιώκει να ακολουθήσει η Άγκυρα, πέρα από οποιαδήποτε ιδεολογική συγγένεια του κυβερνώντος κόμματος (ΑΚΡ) με το θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν, στη Μέση Ανατολή.
Κ. Βοσπορίτης, ο νεώτερος
Το Παρόν της Κυριακής – 1/11/2009
