Ισως το πιο ενδιαφέρον στοιχείο από την πρόσφατη επίσκεψη του Τούρκου πρωθυπουργού Ταγίπ Ερντογάν στην Ουάσιγκτον είναι ο διαφορετικός τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίστηκε από τις πολιτικές δυνάμεις των ΗΠΑ.
Στο παρελθόν οι Ρεπουμπλικανοί ήταν οι κύριοι υποστηρικτές της Τουρκίας, ενώ αντίθετα μεταξύ των Δημοκρατικών έβρισκε κανείς τις περισσότερες επιφυλάξεις σχετικά με το τουρκικό καθεστώς.
Σήμερα η εικόνα αυτή έχει αντιστραφεί τελείως. Οι συντηρητικές δυνάμεις στις ΗΠΑ ασκούν την πιο αυστηρή κριτική στην κυβέρνηση Ερντογάν, ενώ αντίθετα οι προοδευτικοί την υποστηρίζουν.
Για τους Ρεπουμπλικανούς μια Τουρκία στην οποία έπαιζαν σημαντικό ρόλο οι στρατιωτικοί αποτελούσε τον ακρογωνιαίο λίθο της στρατηγικής του ΝΑΤΟ στη Μέση Ανατολή. Αντίθετα, τα θέματα που αφορούσαν τις παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων στην Τουρκία βρίσκονταν πάντοτε σε δεύτερη ή τρίτη μοίρα. Η πολιτική αυτή των Αμερικανών συντηρητικών επηρεαζόταν σημαντικά και από τη στενή σχέση και στρατιωτική συνεργασία μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας.
Για πολλά χρόνια το πανίσχυρο ισραηλινό λόμπι στην Ουάσιγκτον προωθούσε δραστήρια τις τουρκικές θέσεις: «Βοήθησε την υπόθεση της Τουρκίας στο αμερικανικό Κογκρέσο, αποδυναμώνοντας την κριτική εις βάρος της σε θέματα ανθρώπινων δικαιωμάτων (τη μεταχείριση των Κούρδων, την ελευθερία του λόγου) και ενισχύοντας την εκστρατεία της εναντίον της τοποθέτησης των σοβιετικών S-300 στην Κύπρο», όπως αναφέρει ο Ισραηλινός αναλυτής Αμικάμ Ναχμάν.
Ομως σήμερα η Τουρκία και ιδίως ο πρωθυπουργός Ταγίπ Ερντογάν δέχονται τη σφοδρή κριτική των Αμερικανών συντηρητικών. Η πιο πρόσφατη αφορμή για την αλλαγή πλεύσης δόθηκε στις αρχές Οκτωβρίου, όταν η Αγκυρα ζήτησε τον αποκλεισμό τού Τελ Αβίβ από την ετήσια άσκηση της τουρκικής αεροπορίας, στην οποία από τα μέσα του '90 συμμετείχαν δυνάμεις του ΝΑΤΟ και το Ισραήλ. Στον συντηρητικό «τουρκοσκεπτικισμό» πρωτοστατεί το γνωστό για τις στενές σχέσεις του με το ισραηλινό λόμπι νεοσυντηρητικό Institute for Near East Policy. Ετσι σε πρόσφατο άρθρο του στη μηνιαία επιθεώρηση «Foreign Affairs» ο διευθυντής του κέντρου Σ. Κάγαπταϊ υποστήριξε σαφώς πως «η Τουρκία εγκαταλείπει πλέον τη Δύση». Κι αυτό γιατί ο Τ. Ερντογάν, σύμφωνα με τον αρθρογράφο, συμμαχεί με όλα τα αντιδυτικά ισλαμικά καθεστώτα και δυνάμεις στον αραβικό κόσμο, όπως το Ιράν, το Σουδάν και η Χαμάς, «έχοντας ως πυξίδα την ισλαμική κοσμοθεώρηση». Συνεπώς «θα είναι ολοένα δυσκολότερο για την Τουρκία να υποστηρίζει την εξωτερική πολιτική της Δύσης, ακόμα και αν αυτό απαιτεί το εθνικό συμφέρον της» διαπιστώνει ο αρθρογράφος.
Θέμα εμπιστοσύνης
Στο ίδιο πνεύμα ένα άλλος ερευνητής του ινστιτούτου, ο Ντ. Σένκερ, υποστηρίζει με άρθρο του στη γνωστή συντηρητική εφημερίδα «Wall Street Journal» ότι οι αλλαγές που έχουν συντελεστεί στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας υπό την ηγεσία τού ΑΚΡ έρχονται σε αντίθεση με τις αρχές του ΝΑΤΟ.
«Το ερώτημα σήμερα δεν είναι αν η Τουρκία πρέπει να ενσωματωθεί στις πολιτικές και οικονομικές δομές της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αλλά αν πρέπει να παραμένει μέλος της αμυντικής δομής της Δύσης» τονίζει χαρακτηριστικά ο ερευνητής. Φτάνει μάλιστα στο ανήκουστο -πριν από μερικά χρόνια- σημείο να προτείνει να αποκλειστεί η Τουρκία από την παραλαβή της νέας γενιάς μαχητικών αεροσκαφών Joint Strike Fighter. «Με δεδομένη τη στροφή της τουρκικής πολιτικής πρέπει να τεθούν σοβαρά ερωτήματα κατά πόσον θα μπορούσε να εμπιστευτεί κανείς στην ισλαμική κυβέρνηση της Αγκυρας τέτοια αναπτυγμένη υψηλή τεχνολογία» σημειώνει.
Ισραηλινή «ανάγκη»
Στην ακριβώς αντίπερα πολιτική όχθη βρίσκει κανεις σήμερα προοδευτικά πολιτικοερευνητικά ιδρύματα, όπως το New American Foundation που υπερασπίζεται την σημερινή κυβέρνηση της Τουρκίας. Ετσι σε πρόσφατο άρθρο του στο Politico ο διευθυντής του κέντρου, Φλιντ Λέβερετ, αφού εξυμνεί τη «σοβαρή τουρκική διπλωματία», στη Μέση Ανατολή, γράφει: «Οταν ο Ερντογάν έρθει στην Ουάσιγκτον, ο Ομπάμα θα πρέπει να ακούσει προσεκτικά τον Τούρκο επισκέπτη του σχετικά με την κατάσταση που επικρατεί στον στρατηγικά σημαντικό χώρο της Μέσης Ανατολής». Και καταλήγει ο αρθογράφος:
«Το Ισραήλ και οι φίλοι του Ισραήλ στις ΗΠΑ θλίβονται για την ανάπτυξη των δεσμών της Τουρκίας με άλλες σημαντικές χώρες της Μέσης Ανατολής σε βάρος των ισραηλινών δεσμών με το Ισραήλ. Ομως η κριτική της Τουρκίας από τους φιλοϊσραηλινούς κύκλους παραγνωρίζει μια σημαντική πραγματικότητα: Οτι σήμερα το Ισραήλ χρειάζεται μια σχέση με την Τουρκία περισσότερο απ' ό,τι η Τουρκία χρειάζεται με το Ισραήλ».
Να σημειωθεί ότι ο Λέβερτ υπήρξε μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας επί κυβερνήσεως Κλίντον. *
