Η κακή σχέση του Γ. Παπανδρέου με τον πολιτικό χρόνο φάνηκε καθαρά, όταν εν μέσω της επιδεινούμενης καταιγίδας συγκάλεσε υπό την προεδρία του την Κυβερνητική Επιτροπή για να συζητήσει θέματα μεσογειακής διατροφής και οδικής ασφάλειας. Ενίσχυσε την εντύπωση ότι βρίσκεται «αλλού» και γι’ αυτό η κυβέρνηση τρέχει πίσω από τις εξελίξεις, αντί να τις συνδιαμορφώνει.
Η απώλεια χρόνου δεν είναι χωρίς πολιτικό κόστος, ειδικά σε συνθήκες κρίσης. Παρ’ όλα αυτά, η ζημιά θα μπορούσε σε μεγάλο βαθμό να περιορισθεί εάν, όταν η ελληνική οικονομία δέχθηκε τα πρώτα πυρά, ο πρωθυπουργός είχε τα πολιτικά ανακλαστικά να αντιδράσει άμεσα και αποτελεσματικά. Αντί να παρουσιάσει μια συνεκτική δέσμη άμεσα εφαρμόσιμων μέτρων, όμως, η κυβέρνηση άρχισε να παλινδρομεί, στέλνοντας σ’ αρκετές περιπτώσεις αντιφατικά μηνύματα.
Στο Ζάππειο ο Γ. Παπανδρέου εξήγγειλε μια σειρά μέτρων με σκοπό το συμμάζεμα των δημοσίων οικονομικών. Το μείζον πρόβλημα με αυτές τις εξαγγελίες δεν ήταν ότι κρίθηκαν λανθασμένες, αλλά ότι δεν μετουσιώθηκαν γρήγορα σε πράξεις. Για μια ακόμα φορά ο πρωθυπουργός και το οικονομικό επιτελείο υποτίμησαν και τον παράγοντα του πολιτικού χρόνου και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της συγκυρίας.
Το χρόνιο έλλειμμα αξιοπιστίας του ελληνικού πολιτικού συστήματος παροξύνθηκε με τις αποκαλύψεις για τα ψεύτικα στατιστικά στοιχεία, που έδινε στην Κομισιόν η κυβέρνηση Καραμανλή. Με τον φόβο ότι η Ελλάδα «θα χαλάσει την πιάτσα», οι εταίροι την «έστησαν στον τοίχο» για να στείλουν το μήνυμα και στους άλλους αδύναμους κρίκους της Ευρωζώνης ότι δεν πρέπει να ποντάρουν σε ανώδυνη διάσωση.
Από ένα σημείο και πέρα, η δημοσιονομική κρίση της Ελλάδας έπαψε να είναι πρόβλημα της Ευρωζώνης με μία χώρα-μέλος της. Στο παιχνίδι μπήκαν δυναμικά οι Αγορές όχι μόνο για να δανείσουν την Ελλάδα με τοκογλυφικά επιτόκια, αλλά και για να κερδοσκοπήσουν με το ίδιο το ευρώ. Σ’ αυτό το κλίμα υπηρετήθηκαν και πολιτικο-οικονομικές σκοπιμότητες.
Η κυβέρνηση δεν συνειδητοποίησε εγκαίρως την τροπή που έπαιρναν οι εξελίξεις. Δεν συνειδητοποίησε ότι η Ελλάδα γινόταν με ταχύ ρυθμό ο κρίκος, γύρω από τον οποίον παίζονται ευρύτερα παιχνίδια. Ή τουλάχιστον δεν έσπευσε να αντιδράσει για να αποτρέψει μια τέτοια εξέλιξη. Συνέχισε να κινείται με τον δικό της βραδύ ρυθμό σε μια συγκυρία οξύτατης κρίσης, που απαιτούσε άμεσες και δραστικές παρεμβάσεις.
Ο Γιώργος Παπανδρέου συνεχίζει να υποκαθιστά την άσκηση πολιτικής με ρητορική. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι οι επανειλημμένες δηλώσεις του ότι η κατανομή των βαρών για την υπέρβαση της δημοσιονομικής κρίσης πρέπει να πληρώσουν το αναλογούν μερίδιο τα ανώτερα εισοδηματικά στρώματα.
Οι δηλώσεις του αυτές δεν έχουν μεταφρασθεί σε πράξεις. Αρκεσαν, όμως, για να προκαλέσουν εκροή πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ από τη χώρα. Με άλλα λόγια, προκλήθηκε ζημιά, χωρίς να υπάρξει ούτε έσοδα, ούτε η αξία που έχει στο επίπεδο του πολιτικού συμβολισμού η έμπρακτη κατανομή των βαρών με κοινωνικά δίκαιους όρους.
Αναμφίβολα, οι Αγορές απαιτούν μέτρα άμεσης δημοσιονομικής απόδοσης. Αυτό δεν σημαίνει ότι υποτιμούν όσα μέτρα από τη φύση τους θα αποδώσουν αποτελέσματα από τον επόμενο χρόνο. Αυτό που απεχθάνονται είναι τα λόγια χωρίς αντίκρισμα, ειδικά όταν έχουν απέναντί τους ένα κατά γενική ομολογία αναξιόπιστο πολιτικό σύστημα.
Σ’ ό,τι αφορά δε το δημόσιο συμφέρον, το πραγματικό στοίχημα δεν είναι απλώς η τήρηση του Προγράμματος Σταθεροποίησης. Είναι η αξιοποίηση της κρίσης για να πραγματοποιηθεί μία σε βάθος εξυγίανση των δημοσίων οικονομικών και στο επίπεδο των εσόδων και στο επίπεδο των δαπανών, για να καλλιεργηθεί μια άλλη κουλτούρα, που θα εκτοπίσει το χρεωκοπημένο ανορθολογικό, κλεπτοκρατικό και σπάταλο μοντέλο.
Στο σημείο που έχουν φθάσει τα πράγματα, το κρίσιμο ζητούμενο είναι οι κυβερνητικές εξαγγελίες να πάρουν σάρκα και οστά. Είναι αξιοσημείωτο ότι στο στόχαστρο της κριτικής δεν είναι τόσο αυτά καθ’ αυτά τα μέτρα όσο το γεγονός ότι ο Γ. Παπανδρέου εμφανίζεται αδύναμος να «πιάσει τον ταύρο από τα κέρατα» και να στείλει ένα μήνυμα αποφασιστικότητας και αποτελεσματικότητας.
Η συνειδητοποίηση του κινδύνου μιας χρεοκοπίας, που θα επιφέρει μια επώδυνη οπισθοδρόμηση, έχει καταστήσει την κοινωνία περισσότερο εφεκτική παρά ποτέ στη λήψη επώδυνων μέτρων. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν θα εκδηλωθούν αντιδράσεις. Τα αγροτικά μπλόκα είναι το πρώτο δείγμα, αλλά και ένα κρίσιμο τεστ.
Εάν η κυβέρνηση ακολουθήσει την γνωστή τακτική της συναλλαγής θα ανοίξει ο ασκός του Αιόλου. Θα κυριαρχήσει το σύνδρομο «ο σώζων εαυτόν σωθήτω». Το αποτέλεσμα δεν θα είναι μόνο η ακύρωση στην πράξη του Προγράμματος Σταθερότητας. Θα είναι και η αναπόφευκτη γενίκευση της κοινωνικής αναταραχής με ό,τι αυτή συνεπάγεται σε όλα τα επίπεδα.
Για να υπάρξει συντεταγμένη πορεία εξόδου από την κρίση πρέπει η κυβέρνηση να πείσει αφενός ότι η κατανομή των βαρών θα είναι δίκαιη κι αφετέρου ότι η ίδια έχει και σχέδιο και αποφασιστικότητα. Προς το παρόν, όμως, καταθέτει καλές προθέσεις, αλλά και συμπεριφορές, που δυστυχώς παραπέμπουν σε «παιδική χαρά».
kathimerini.gr
