Του Σταυρου Λυγερου
Σπάνια επίσκεψη υπουργού Εξωτερικών προσλαμβάνει τέτοιες πολιτικές διαστάσεις. Ο Νταβούτογλου, όμως, δεν ήλθε στην Ελλάδα μόνο για συνομιλίες. Η επίσκεψή του ήταν μία επιχείρηση αλλαγής της εικόνας που έχει ο μέσος Ελληνας για τις προθέσεις της Τουρκίας. Ο θεωρητικός του νεοοθωμανισμού δεν μπερδεύει την εξωτερική πολιτική με τις δημόσιες σχέσεις, όπως πολλοί Ελληνες ομόλογοί του. Χρησιμοποιεί, όμως, τη δημόσια διπλωματία, τα ρητορικά ανοίγματα και τακτικές ήπιας ισχύος για να υπηρετήσει τη στρατηγική του. Σε αντίθεση με τους κεμαλιστές, οι Ερντογάν και Νταβούτογλου αποφεύγουν τις απειλές χρήσης στρατιωτικής βίας, χωρίς, βεβαίως, να αποδοκιμάζουν τις χρόνιες τουρκικές στρατιωτικές προκλήσεις. Εχουν συνείδηση, άλλωστε, ότι μία κρίση θα μετέφερε την μπάλα στο γήπεδο της στρατογραφειοκρατίας, γεγονός που θα της έδινε πλεονέκτημα στο εσωτερικό παιχνίδι εξουσίας στην Τουρκία. Στόχος τους είναι να ρυμουλκήσουν σταδιακά την Ελλάδα σε μία κατάσταση άτυπης δορυφοροποίησης.
Ο Νταβούτογλου προσπάθησε να πείσει ότι η νεοοθωμανική Τουρκία δεν συνιστά απειλή για την Ελλάδα και ότι αντιθέτως θέλει να απαλλάξει τις διμερείς σχέσεις από τις προκαταλήψεις του παρελθόντος. Δήλωσε ότι η Αγκυρα είναι έτοιμη να βρει λύσεις σε όλα τα προβλήματα και έριξε στο τραπέζι το δέλεαρ ενός κοινού ρόλου των δύο χωρών στην ευρύτερη περιοχή. Δεν είναι τυχαίο, βεβαίως, ότι όλες οι αναφορές του καταδεικνύουν πως επιχειρεί να θεμελιώσει τη νέα ελληνοτουρκική σχέση στη βάση του οθωμανικού παρελθόντος. Η επίσκεψή του στην Καβάλα είχε τέτοιο συμβολικό χαρακτήρα.
Ολα αυτά, όμως, είναι η μία όψη του νομίσματος, είναι η εικόνα που ο Τούρκος υπουργός θέλησε να προβάλει. Η άλλη όψη είναι οι απαντήσεις του για τις πτυχές της ελληνοτουρκικής διένεξης. Μπορεί ο Νταβούτογλου να καλλιεργεί κλίμα διευθέτησης των διμερών προβλημάτων, αλλά δεν κάνει βήμα πίσω από τις μονομερείς επεκτατικές διεκδικήσεις. Πιο συγκεκριμένα:
1. Ο Τούρκος υπουργός επιβεβαίωσε ότι η τουρκική διπλωματία ζητάει την εξαίρεση του Καστελόριζου από τις διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών, με το επιχείρημα ότι το Καστελόριζο είναι στη Μεσόγειο και όχι στο Αιγαίο. Η Αγκυρα επιδιώκει να εμφανίσει το Καστελόριζο σαν απομονωμένη ελληνική νησίδα στις νότιες τουρκικές ακτές, η οποία δεν πρέπει να συνυπολογισθεί στην οριοθέτηση. Εάν το Καστελόριζο συνυπολογισθεί, η μεγάλη θαλάσσια περιοχή που βρίσκεται νότιά του θα καταστεί ελληνική θαλάσσια ζώνη. Εάν όχι, θα καταστεί τουρκική. Ας σημειωθεί ότι υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις πως στον βυθό αυτής της θαλάσσιας περιοχής κρύβονται μεγάλα ενεργειακά κοιτάσματα.
2. Αν και η Αθήνα έχει απορρίψει την ιδέα συνεκμετάλλευσης των κοιτασμάτων στο Αιγαίο, ο Νταβούτογλου την επανέφερε. Χωρίς οριοθετημένες τις θαλάσσιες ζώνες στο Αιγαίο, όμως, δεν μπορεί να υπάρξει συνεκμετάλλευση. Οπως αποδεικνύεται και από τη σχετική δήλωση του Τούρκου υπουργού ευρωπαϊκών υποθέσεων Εγκεμέν Μπαγίς, για την Αγκυρα συνεκμετάλλευση σημαίνει μοιρασιά περίπου στη μέση. Λόγω της ύπαρξης των ελληνικών νησιών, όμως, η Τουρκία δικαιούται σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο ένα πολύ μικρό ποσοστό των θαλάσσιων ζωνών του Αιγαίου.
3. Ο Νταβούτογλου έθεσε ως όρο για την κατάργηση της απειλής πολέμου την παραίτηση της Ελλάδας από το νόμιμο δικαίωμά της να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα μέχρι τα 12 μίλια. Επιχειρεί, δηλαδή, να πάρει αυτό που θέλει, χωρίς να εκτίθεται διεθνώς από την ύπαρξη του casus belli.
4. Ο Τούρκος υπουργός δήλωσε ότι οι σκόπιμες διελεύσεις τουρκικών πολεμικών πλοίων ανοικτά του Σουνίου θα συνεχιστούν για να καταδειχθεί ότι το Αιγαίο δεν είναι ελληνική θάλασσα! Ουσιαστικά, επιβεβαίωσε ότι η Αγκυρα κάνει επίδειξη σημαίας και ναυτικής ισχύος στην καρδιά της Ελλάδας. Ο ίδιος, άλλωστε, θεωρεί ότι η μετατροπή της Τουρκίας σε μεγάλη ναυτική δύναμη της Μεσογείου αποτελεί κεντρική συνιστώσα της νεοοθωμανικής στρατηγικής.
5. Ο Νταβούτογλου δικαιολόγησε εμμέσως τις πτήσεις τουρκικών μαχητικών πάνω από ελληνικά νησιά με το επιχείρημα ότι δεν έχουν καθορισθεί τα θαλάσσια σύνορα! Ηταν μία έμμεση αναφορά στις «γκρίζες ζώνες». Πρότεινε έναν κώδικα συμπεριφοράς για τις πτήσεις μαχητικών στο Αιγαίο. Στην πραγματικότητα, επανέφερε την πρόταση τα τουρκικά να δίνουν σχέδια πτήσης στην Αθήνα και τα ελληνικά στην Αγκυρα. Η πρόταση αποσκοπεί να υποκαταστήσει το FIR Αθηνών από ένα σύστημα ελληνοτουρκικής συνδιαχείρισης και συνελέγχου.
Οπως προκύπτει από τα ανωτέρω, πίσω από την καθησυχαστική δημόσια διπλωματία του Νταβούτογλου παραμένει ο ίδιος σκληρός πυρήνας του τουρκικού επεκτατισμού, έστω και αν έχουν αλλάξει οι τακτικές και τα πολιτικά εργαλεία
