Του Δρ. Ανδρεστίνου Ν. Παπαδόπουλου, Πρέσβη ε.τ.
Γύρισε σελίδα η Τουρκία την επομένη των εκλογών της 12ης Ιουνίου, με νέα δεδομένα την περίτρανη νίκη του Πρωθυπουργού Ταγίπ Ερντογάν, που εξασφάλισε το 50% των ψήφων και της τρέχουσες εξελίξεις της «Αραβικής Άνοιξης». Τα θέματα όμως του παρελθόντος συνεχίζουν να υπάρχουν και οι προκλήσεις που θέτουν απαιτούν ένα νέο καθορισμό προτεραιοτήτων στο πλαίσιο των σχεδιασμών της κυβέρνησης του κ. Ερντογάν, που βγήκε ενισχυμένος από την λαϊκή ετυμηγορία.
Ας δούμε λοιπόν αυτά τα θέματα μέσα σε τρία πλαίσια, το τοπικό, το περιφερειακό και το διεθνές, για την καλύτερη εκτίμηση της αλληλεπίδρασης τους και αποτίμηση της σημασίας τους.
Στο τοπικό, προέχουν οι συνταγματικές αλλαγές που περιέχουν στοιχεία μη καθολικής αποδοχής, όπως είναι ο περιορισμός των αρμοδιοτήτων του ανώτατου δικαστηρίου, το ισχυρό προεδρικό σύστημα και η αποδυνάμωση των στρατιωτικών. Ακολουθεί το Κουρδικό, που απαιτεί βαθιές αλλαγές για την λύση του και διάφορες άλλες βελτιώσεις για την περαιτέρω εκδημοκρατικοποίηση της χώρας.
Στο περιφερειακό, υπάρχει μια πλειάδα θεμάτων που η πολιτική Νταβούτογλου των μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες δεν κατόρθωσε να επιλύσει. Το Κυπριακό παραμένει άλυτο, γιατί όσο κι αν το βρίσκει πάντα μπροστά της η Τουρκία δεν αποφασίζει να κάνει παραχωρήσεις για σύντομη λύση, αφού το χρησιμοποιεί για τις σχέσεις της με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα Ελλαδοτουρκικά θα περνούν κρίσεις όσο η Τουρκία θα διεκδικεί το μισό Αιγαίο και θα παραβιάζει τον εναέριο χώρο της Ελλάδας με τα μαχητικά της. Στη Μέση Ανατολή, μετά την ρήξη με το Ισραήλ, η Τουρκία έπαυσε να ενεργεί δίκην έντιμου μεσολαβητή (honest broker), αφού και αυτές οι φιλικές της σχέσεις με την Συρία έχουν διασαλευτεί. Η «Αραβική Άνοιξη» έκανε το έδαφος ολισθηρό και απαιτεί επανεκτίμηση. Αλλά από όλες τις άλλες εξεγέρσεις του Αραβικού χώρου είναι εκείνη της Συρίας που προβάλλει τις μεγαλύτερες προκλήσεις. Με την εχθρική της στάση έναντι του Σύρου Προέδρου και την φιλοξενία διάσκεψης Σύρων αντικαθεστωτικών στην Άγκυρα η επιρροή της Τουρκίας πάνω στην Δαμασκό περιορίζεται, ενώ αυξάνεται εκείνη του Ιράν που την ανταγωνίζεται, όπως και στο Ιράκ, όπου θα υπάρξει πολιτικό κενό μετά την αποχώρηση των Αμερικανικών στρατευμάτων.
Οι εξελίξεις αυτές ίσως δημιουργήσουν ψυχρότητα στις σχέσεις Τουρκίας – Ιράν που ήταν θερμότατες, αν λάβει κανείς υπόψη ότι η Τουρκία, σαν μη μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ ψήφισε εναντίον των ΗΠΑ για την επιβολή αυστηρότερων κυρώσεων στο Ιράν σχετικά με το πυρηνικό του πρόγραμμα. Τέλος, εκκρεμής θα παραμείνει και η εφαρμογή των δύο πρωτοκόλλων που υπέγραψε η Τουρκία με την Αρμενία για το άνοιγμα των συνόρων και την εγκαθίδρυση διπλωματικών σχέσεων, εφόσον η Τουρκία θα επιμένει να θέτει σαν όρο την αποχώρηση της Αρμενίας από το Ναγκόρνο Καραμπάχ.
Στο διεθνές πεδίο, οι σχέσεις Τουρκίας – Ευρωπαϊκής Ένωσης βρίσκονται ακόμα ψηλά στις προτεραιότητες του Ερντογάν. Αυτό τουλάχιστον αποδεικνύει η πρόθεση του να ιδρύσει Υπουργείο Ευρωπαϊκών Υποθέσεων. Υπάρχουν, όμως, αρκετά εμπόδια στο δρόμο της Τουρκίας προς την Ευρώπη, στην οποία πιστεύει ότι ανήκει, αφού συμμετέχει στο Συμβούλιο της Ευρώπης, το ΝΑΤΟ και άλλους οργανισμούς. Αυτά, πρωτίστως, είναι η εχθρική στάση ορισμένων χωρών που δεν επιθυμούν την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε., η άρνηση της Τουρκίας να εφαρμόσει το Επιπρόσθετο Πρωτόκολλο της Άγκυρας και η μη λύση του Κυπριακού. Σαν αντιστάθμισμα, προβάλλεται η διαβίωση αρκετών εκατομμυρίων Τούρκων στην Ευρώπη και τα εκατέρωθεν οικονομικά συμφέροντα. Δεν πρέπει, σχετικά, να παραβλέπεται το γεγονός ότι η Τουρκία είναι η 6η οικονομική δύναμη στην Ευρώπη και η 16η στον κόσμο, γεγονός που της επιτρέπει να συμμετέχει στους G20.
Αναβαθμισμένη καθώς είναι η Τουρκία οικονομικά και στρατιωτικά άρχισε να απομακρύνεται από την Δύση και να κάνει στροφή προς το πολιτικό Ισλάμ, έχοντας σαν στόχο να καταστεί περιφερειακή δύναμη, υπερσκελίζοντας, τον ανταγωνισμό της Αιγύπτου. Άλλος παράγοντας που ασφαλώς θα έχει αντίκτυπο στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας των μηδενικών προβλημάτων είναι ο εσωτερικός συσχετισμός δυνάμεων για την επίλυση των συνταγματικών και άλλων προβλημάτων. Ο χρόνος θα δείξει αν θα το επιτύχει, για να χειριστεί τις προκλήσεις που αναφέραμε.
Αντιμέτωπη, λοιπόν, με αυτή την αναβαθμισμένη Τουρκία βρίσκεται σήμερα η Κύπρος, που παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις. Όπως δήλωσε ο ΥΠΕΞ Μάρκος Κυπριανού, αποτιμώντας την πρώτη ομιλία του Τούρκου Πρωθυπουργού μετά τις εκλογές, η Τουρκία φαίνεται να δίνει περισσότερο βάρος στον ηγετικό της ρόλο μέσα στο Ισλαμικό κόσμο παρά στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Απώλεια ενδιαφέροντος για την Ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας, τόνισε, αποτελεί ανησυχητικό παράγοντα για τις εξελίξεις στο Κυπριακό. Δυστυχώς, τα πράγματα δείχνουν ότι το Κυπριακό σήμερα δεν αποτελεί προτεραιότητα για την Τουρκία, αφού ούτε καν την απασχόλησε κατά την προεκλογική εκστρατεία.
Η ιστορικής σημασίας επιτυχία μας να ενταχθούμε στην Ευρώπη μας διδάσκει ότι με τους κατάλληλους χειρισμούς μπορούμε να επιτύχουμε συγκλίσεις συμφερόντων που θα οδηγήσουν στην λύση. Η Ευρώπη μας δέχτηκε στους κόλπους της, η Ευρώπη θα μας βοηθήσει να επιτύχουμε μια δίκαιη και διαρκή λύση, που όλοι επιθυμούμε. Αρκεί να ακολουθήσουμε την ίδια συνετή πολιτική.
