Την τελευταία δεκαετία, η Τουρκία υλοποιεί μια πολυδιάστατη και πολυπεριφερειακή εξωτερική πολιτική. Με τις προοπτικές της ένταξής της στην ΕΕ να βρίσκονται στο χρονοντούλαπο, η χώρα στράφηκε προς ανατολάς αλλά και προς το “εγγύς εξωτερικό” στα Βαλκάνια.
Τα αυξανόμενα οικονομικά προβλήματα της Ελλάδας, περιφερειακού παράγοντα της ΕΕ, παρέχουν αρκετό χώρο στην Τουρκία — η οικονομία της οποίας σήμερα καταλαμβάνει τη 12η θέση παγκοσμίως, με κατά κεφαλή ΑΕΠ της τάξης των $10.000 — για να αναλάβει τον έλεγχο του πηδαλίου στην περιοχή.
“Μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, τα στρατηγικά συμφέροντα της Τουρκίας στράφηκαν προς τα Βαλκάνια, την πρώην οθωμανική περιφέρεια. Αυτή τη φορά, η ασκούμενη επιρροή είναι οικονομική και πολιτιστική, σύντομα ωστόσο θα καταστεί γεωπολιτική” είπε στους SETimes ο στρατιωτικο-πολιτικός αναλυτής Πέταρ Σκρίμπινα. “Ο Ερντογάν γνωρίζει ότι η Ευρώπη χρειάζεται την Τουρκία και όχι η Τουρκία την Ευρώπη. Τα σημαντικότερα δίκτυα φυσικού αερίου και οι αγωγοί πετρελαίου θα διέρχονται μέσω Τουρκίας”.
Οι βαλκανικές χώρες, πρωτίστως η πΓΔΜ και η Βοσνία & Ερζεγοβίνη (Β&Ε), και ολοένα περισσότερο και η Σερβία, έχουν επιτύχει σημαντική πολιτική συνεργασία με την Άγκυρα. Τα τελευταία χρόνια, ενισχύθηκαν οι οκιονομικοί δεσμοί καθώς οι Τούρκοι επενδυτές προσβλέπουν στην ευκαιρία να διασφαλίσουν μια βάση εξόρμησης στην αγορά των Βαλκανίων.
Οι αναλυτές είναι σε απόλυτη συμφωνία ότι ο πανευρωπαϊκός διάδρομος 10, που θα ενώνει τις χώρες των βαλκανίων με την υπόλοιπη Ευρώπη, θα τραβήξει το οικονομικό ενδιαφέρον της Τουρκίας. Η αριστερή πτέρυγα του διαδρόμου θα εξασφαλίσει τη μεταφορική σύνδεση Τουρκίας και Βαλκανίων καθώς και Τουρκίας και ΕΕ.
Αν και πρόθυμη να αναπτύξει δεσμούς με τις μουσουλμανικές κοινότητητες στα Βαλκάνια, η Τουρκία λέει ότι αποσκοπεί στη συμμετοχή όλων των εθνικοτήτων και θρησκειών στην προσπάθεια ενίσχυσης της σταθερότητας στην περιοχή της.
“Η Τουρκία δεν έχει ιμπεριαλιστικές φιλοδοξίες, απεναντίας προσπαθεί να βοηθήσει τις γείτονες χώρες όσο μπορεί” δήλωσε ο Τούρκος πρέσβης στη Σερβία Αλί Ριζά Κολάκ, απαντώντας σε κατηγορίες ότι η Άγκυρα επεμβαίνει στις εσωτερικές υποθέσεις της Σερβίας μετά την επίσκεψη στο Νόβι Παζάρ ανώτατης στρατιωτικής αποστολής στην κατά κύριο λόγο μουσουλμανική περιοχή Ράσκα (ή Σαντζάκ) της Σερβίας.
Η Ράσκα εξακολουθεί να αποτελεί πηγή εντάσεων στις σχέσεις Άγκυρας-Βελιγραδίου καθόσον οι Σέρβοι πιστεύουν ευρέως ότι οι ντόπιοι μουσουλμάνοι ηγέτες προσπαθούν να αποκτήσουν αυτονομία με τη συνδρομή της Τουρκίας, ενώ πολλοί μουσουλμάνοι εκεί ταυτίζονται με τη Β&Ε.
Σε απάντηση, ο πρέσβης Ριζά Κολάκ λέει “Το Σάντζακ είναι η γέφυρα συνεργασίας ανάμεσα στις δύο χώρες και το Βελιγράδι πρέπει να κατανοήσει την ευαισθησία των ανθρώπων της περιοχής αυτής”.
Οι σχέσεις Τουρκίας-Β&Ε είναι ιδιαίτερα σημαντικές για την περιοχή. Η δήλωση Ερντογάν μετά τη νίκη του στις εκλογές, τον περασμένο μήνα, στην οποία ανέφερε ότι η νίκη του ΑΚΡ θα ωφελούσε το Σεράγεβο όσο και την Ιστανμπούλ, πυροδότησε σκληρές αντιδράσεις στη Δημοκρατία της Σέρπσκα.
Ο Σέρβος Νεμπόισα Ραντμάνοβιτς, μέλος της τριμερούς προεδρίας της Β&Ε, είπε ότι οι δηλώσεις αυτές θα προκαλούσαν πολιτικά προβλήματα ανάμεσα στις δύο οντότητες της Β&Ε και θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε νέες έριδες ανάμεσα στις τρεις συστατικές κοινότητες.
“Ενώ οι βοσνιακές αρχές στο Σεράγεβο βλέπουν θετικά αποτελέσματα από το ρόλο της Τουρκίας στη Β&Ε, οι εκεί Σέρβοι πολιτικοί επιφυλάσσονται και δεν αποδέχονται κανένα πολιτικό ρόλο της Άγκυρας στα βαλκάνια” αναφέρει ο Σκρίμπινα στους SETimes.
“Οι ανοικτές φιλοδοξίες του Ερντογάν να διαδώσει την “Πράσινη Διαγώνιο” (εξάπλωση της ισλαμικής επιρροής μέσω αριθμού συνδεόμενων χωρών που έχουν μουσουλμανικό πληθυσμό) σε αυτό το χώρο έχουν τους δικούς τους περιορισμούς. Σε αυτό δεν θα τον βοηθήσει η παράνομη κυβέρνηση της μουσουλμανικής-κροατικής ομοσπονδίας ούτε και οι πολιτικές πιέσεις στους Κροάτες της κεντρικής Βοσνίας”, δήλωσε ο Εμίλ Βλάικι, αντιπρόεδρος της Δημοκρατίας της Σέρπσκα.
Παρά την έντονη σερβική εθνικιστική υποψία, η Τουρκία έχει παίξει εποικοδομητικό μεσολαβητικό ρόλο στο να φέρει κοντά τους προέδρους Β&Ε και Σερβίας προκειμένου να ενθαρρύνουν μια πολιτική διαλόγου και περιφερειακής ασφάλειας.
Το πλέον πρόσφατο παράδειγμα είναι η επίσκεψη, στις 6 Ιουλίου, του Σέρβου προέδρου Μπόρις Τάντιτς στο Σεράγεβο, η οποία “έκλεισε” σε συνάντηση κορυφής όλων των μερών στην Ιστανμπούλ τον περασμένο Απρίλιο. Η Σερβία σήμερα δεσμεύεται να εγγυηθεί την ακεραιότητα της Β&Ε και θέλει να κλείσει όλα τα ανοικτά ζητήματα.
Η Τουρκία έχει επίσης εκφράσει την επιθυμία εισχώρησης της Β&Ε και της Σερβίας στην ευρω-ατλαντική κοινότητα μέσω ένταξης στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ.
Παρόλο που αριθμός πολιτικών θεμάτων εξακολουθούν να αποτελούν εμπόδιο στη βελτίωση των σχέσεων, τόσο η Άγκυρα όσο και το Βελιγράδι έχουν ως στόχο την εξομάλυνση των πολιτικών διαφορών μέσω μεγαλύτερης οικονομικής συνεργασίας και αλληλεξάρτησης.
Για παράδειγμα, το Βελιγράδι πρότεινε στις τουρκικές αερογραμμές συνάντηση τον Ιούλιο για να καταστρώσουν σχέδιο στρατηγικής συνεργασίας προκειμένου να αντιμετωπιστούν μακροχρόνια προβλήματα της JAT Airways. Οι αναλυτές αναμένουν ότι η τελική, θετική έκβαση θα είναι η δημιουργία ενός κοινού εθνικού αερομεταφορέα.
Οι τουρκικές οικονομικές δραστηριότητες εκτείνονται σε ολόκληρη την περιοχή. Η τουρκική εταιρεία TAV έχει ήδη επενδύσει 200 εκατ. ευρώ στην ανακατασκευή των αεροδρομίων της πΓΔΜ. Από την 1η Μαρτίου, τα αεροδρόμια των Σκοπίων και της Οχρίδας θα είναι υπό τον έλεγχο της TAV για τα επόμενα 20 έτη. Ανώτερα στελέχη της TAV θεωρούν την πΓΔΜ ως κόμβο στη ΝΑ Ευρώπη και έχουν ανακοινώσει ότι θα κατασκευάσουν ένα νέο αεροδρόμιο στην ανατολική πΓΔΜ.
Εκτός αυτού, η τουρκική εταιρεία Shishe Dzam ανακοίνωσε το ενδιαφέρον της για στρατηγική επένδυση 150 εκατ. ευρώ σε δύο εργοστάσια παραγωγής γυαλιού στην πΓΔΜ.
Από πολιτική σκοπιά, η Τουρκία θα συνεχίσει να αποτελεί σταθερό υποστηρικτή των Σκοπίων όσον αφορά την ένταξη στις ευρω-ατλαντικές δομές, υποστηρίζοντας την ένταξη με την ονομασία “Μακεδονία” παρά τη μακροχρόνια διαφωνία με την Ελλάδα.
Ωστόσο, στις σχέσεις προσδίδει βαθύτερη πολιτιστική και ιστορική σημασία ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, ιδρυτής της σύγχρονης Τουρκίας, ο οποίος έζησε τα παιδικά του χρόνια στην πΓΔΜ και εκπαιδεύτηκε σε οθωμανική στρατιωτική σχολή στο Μοναστήρι, γεγονός που προσδίδει και μια συναισθηματική διάσταση στον τρόπο με τον οποίο βλέπει η Άγκυρα — και ο τουρκικός λαός — την πΓΔΜ.
Κοινός εορτασμός για τη ζωή και τα επιτεύγματα του Ατατούρκ διοργανώνεται στις μέρες μας στο Μοναστήρι, κάθε χρόνο. Οι εκδηλώσεις αυτές συμβάλλουν στην αύξηση του τουρισμού και προς τις δύο κατευθύνσεις. Οι καλοκαιρινοί προορισμοί της Τουρκίας και το ορεινό και φυσικό δυναμικό της πΓΔΜ αποτελούν πόλο έλξης για τους δύο λαούς, ενώ τα τελευταία δέκα χρόνια υπήρξε μεγάλη αύξηση στη δραστηριότητα των τουριστικών πρακτορείων.
Ένα σημαντικό στοιχείο της τουρκικής “απαλής δύναμης” είναι ο αυξημένος αριθμός σαπουνόπερων και άλλων τηλεοπτικών σειρών που κατέκτησαν το κοινό σε όλες τις χώρες των βαλκανίων. Σχεδόν σε κάθε βαλκανική χώρα, τα τουρκικά σόου σπάζουν τα ρεκόρ και, μαζί με αυτά, τις πανάρχαιες προκαταλήψεις κατά του ισλάμ.
“Οι παραγωγές αυτές δείχνουν επαγγελματισμό και προάγουν όχι την πολυτέλεια και την αίγλη αλλά παραδοσιακά ισλαμικά ήθη σε γάμους και κηδείες. Οι σειρές είναι η φθηνότερη, αλλά και η αποτελεσματικότερη, προσέγγιση για την εξάπλωση της τουρκικής επιρροής στην περιοχή” είπε ο Σκρίμπινα.
Οι Southeast European Times χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Διοίκηση των ΗΠΑ, κοινή στρατιωτική διοίκηση, υπεύθυνη για επιχειρήσεις των ΗΠΑ σε 52 χώρες.
