Του Παναγιώτη Ήφαιστου*
H Σύνοδος Κορυφής της ΕΕ προχθές θύμισε τεχνοκρατική σύναξη ανθρώπων που δεν βλέπουν αυτό που βλέπει “ο απλός πολίτης με την τρύπια τσέπη”.H Σύνοδος Κορυφής της ΕΕ προχθές θύμισε τεχνοκρατική σύναξη ανθρώπων που δεν βλέπουν αυτό που βλέπει “ο απλός πολίτης με την τρύπια τσέπη”. Οτι δηλαδή η ευημερία εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων και η επιβίωση της ΕΕ, απαιτούν αποφάσεις που ανασυγκροτούν θεμελιωδώς και αναπροσανατολίζουν την ΕΕ.
Μίλησαν για “οικονομική διακυβέρνηση”, “μακροοικονομικές ισορροπίες”, “ανταγωνιστικότητα” και τα λοιπά, πλην τίποτα για την ουσία. Πώς δηλαδή αυτά προσαρμόζονται και εφαρμόζονται στην κοινωνικά διαφοροποιημένη ΕΕ. “Πώς συγκροτούμε τα κράτη, την Ευρώπη και τον κόσμο;” θα ερωτούσε σαρδόνια ο Παναγιώτης Κονδύλης; Αναμφίβολα δεν υπάρχουν χρυσές απαντήσεις που αφορούν τη διασφάλιση οικονομικής ανάπτυξης, ανταγωνιστικότητας και κοινωνικών ισορροπιών.
Τι συγκροτεί και συγκρατεί; Η προσδοκία υλικών κερδών, η οικονομική αλληλεξάρτηση, οι κοινοί θεσμοί και ποια είναι η κινητήριος δύναμη της προόδου; Η δυναμική προγραμματικά αταξικών κοινωνικοπολιτικών δομών ή η κοινωνικοοικονομική ανισότητα και το αόρατο χέρι των κερδοσκοπικών αποφάσεων; Ποιος μεριμνά για όσους συνθλίβονται στις συμπληγάδες των προσαρμογών της “ανταγωνιστικότητας” και πώς οικονομική αποτελεσματικότητα, οικονομική ανταγωνιστικότητα, αλληλεγγύη και κοινωνική δικαιοσύνη ισορροπούν;
Συγκροτεί και συγκρατεί πολιτικά και θεσμικά η συγκόλληση ωφελιμιστών και ατομιστών ή αντίστροφα μια ζωντανή ολοκληρωμένη εθνική ανθρωπολογία που αξιώνει ρόλο εντολέα; Αφήνοντας κατά μέρος τον ανέφικτο σκοπό πολιτικής κα ανθρωπολογικής ενοποίησης του πλανήτη, στο επίπεδο κάθε βιώσιμου εθνοκράτους, αυτά και πολλά άλλα ερωτήματα, αν και όχι πάντοτε ανεπίστροφα, είναι σταθερά ηθικοκανονιστικά απαντημένα.
Στο επίπεδο της ΕΕ, τώρα, θα παραμένουν ανοικτά όσο δεν κατανοείται ότι δεν έχουμε μια ευρωπαϊκή κοινωνία, αλλά πολλές ιστορικά διαμορφωμένες εθνικές κοινωνίες, τις οποίες η διαδικασία ολοκλήρωσης όχι μόνο δεν έσβησε, αλλά παραδόξως ενδυνάμωσε. Η υπερεθνική ανθρωπολογία ήταν και συνεχίζει να είναι μηδενική. Μετά από πολλές δεκαετίες συγκολλητικών διεθνιστικών ωφελιμιστικών πειραμάτων οι άνθρωποι αντιστάθηκαν στη δημιουργία ανθρωπολογικών αχταρμάδων. Εξ αντικειμένου η ΕΕ είναι θεμελιωδώς προικισμένη με διακριτά εθνοκράτη που εδράζονται πάνω σε διακριτά συστήματα διανεμητικής δικαιοσύνης, των οποίων η κοινωνικοπολιτική νομιμοποίηση συναρτάται με τις εθνικές κοσμοθεωρίες ενός έκαστου μέλους. Και αυτό είναι ο πλούτος και η δύναμη της Ευρώπης.
Η ανασυγκρότηση και ο αναπροσανατολισμός της ΕΕ, λοιπόν, επιτάσσονται από τις ίδιες τις ανθρωπολογικές προϋποθέσεις της εθνοκρατοκεντρικής ΕΕ. Πολιτικός ορθολογισμός μπορεί να σημαίνει α) βάθεμα της δημοκρατικής συγκρότησης στο εθνοκρατικό επίπεδο, β) δημοκρατική συγκρότηση στο διακυβερνητικό επίπεδο της ΕΕ με ομόφωνες ή συναινετικές αποφάσεις, που έτσι και μόνο μπορεί να είναι στέρεες και βιώσιμες, και γ) απόλυτος διακυβερνητικός έλεγχος επί των εντολοδόχων τεχνοκρατικών υπερεθνικών θεσμών.
Προικισμένα με μια εξορθολογισμένη εθνοκρατοκεντρική πολιτικοθεσμική δομή, όριο ο ουρανός στο πεδίο των κοινών εθνικών συμφερόντων των μελών της ΕΕ. Φαίνεται όμως ότι σπανίζουν η βαθιά πολιτική σκέψη και η καθαρή κοσμοθεωρητική θέαση, που αποτελούν τις κινητήριες δυνάμεις αποφάσεων πρωταρχικής σημασίας.
**Καθηγητής διεθνών σχέσεων-Στρατηγικών Σπουδών Πανεπιστήμιο Πειραιώς
