Του Ευανθη Xατζηβασιλειου, Αναπληρωτή καθηγητή στο Τμήμα Ιστορίας – Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Υστερα από είκοσι και πλέον χρόνια έρευνας για το Κυπριακό, είμαι σε θέση να διαβεβαιώσω τους αναγνώστες ότι –βάσει των διεθνών συνθηκών– δεν υπάρχει κανένας απολύτως τρόπος να εισβάλει η Τουρκία στην Κύπρο. Ασκηση βίας στις διεθνείς σχέσεις επιτρέπεται να γίνει μόνο για αυτοάμυνα ή στο πλαίσιο μιας ευρύτερης διεθνούς επιχείρησης, εγκεκριμένης υπό το σχετικό κεφάλαιο του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ. Δεν υπάρχει κανένας τρόπος για άσκηση βίας σε άλλο πλαίσιο.
Επομένως, μην ανησυχείτε: η Τουρκία δεν μπορεί να εισβάλει στην Κύπρο. Πουθενά δεν προβλέπεται κάτι τέτοιο.
Αλλά και εάν ακόμη μπορούσε ποτέ να συμβεί το απίθανο (βάσει του διεθνούς δικαίου) ενδεχόμενο μιας τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, είμαι επίσης σε θέση να διαβεβαιώσω τον αναγνώστη ότι σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσε η Τουρκία να διατηρήσει την κατοχή της επί της νήσου. Οι διεθνείς συνθήκες και οι προβλέψεις του συστήματος συλλογικής ασφαλείας είναι επ’ αυτού σαφείς. Π.χ., όταν, το 1990, το Ιράκ του Σαντάμ Χουσεΐν εισέβαλε στο Κουβέιτ, η διεθνής κοινότητα, βασισμένη σε αποφάσεις του ΟΗΕ, εξαπέλυσε έναν ολόκληρο πόλεμο και εξεδίωξε τον εισβολέα. Δεν είναι δυνατόν να κατακτήσεις και να διατηρήσεις εδάφη άλλου κράτους. Πουθενά δεν προβλέπεται κάτι τέτοιο.
Τέλος, διαβεβαιώνω τον αναγνώστη ότι θα ήταν, σε κάθε περίπτωση, εντελώς αδύνατον για την Τουρκία να εκδιώξει τον ελληνικό πληθυσμό από οποιοδήποτε κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου. Η εθνοκάθαρση είναι κάτι το εντελώς αδιανόητο βάσει του διεθνούς δικαίου. Υπενθυμίζω μάλιστα ότι απαγορεύεται σε ένα κράτος να διενεργήσει εθνοκάθαρση ακόμη και στο δικό του έδαφος: όταν, το 1999, υπήρξε υπόνοια ότι η Σερβία θα επιχειρούσε κάτι τέτοιο στο Κοσσυφοπέδιο, η διεθνής κοινότητα –μέσω του ΟΗΕ– έκανε έναν δίμηνο πόλεμο εναντίον του Βελιγραδίου και απέτρεψε αυτό το ενδεχόμενο. Δεν μπορεί η Τουρκία να κάνει εθνοκάθαρση στην Κύπρο. Πουθενά δεν προβλέπεται κάτι τέτοιο.
Επομένως, όποιος νομίζει ότι η Τουρκία εισέβαλε στην Κύπρο, ότι κατάφερε να διατηρήσει την κατοχή της επί 38 ήδη έτη, ότι εξεδίωξε από τα κατεχόμενα εδάφη τον ελληνικό πληθυσμό κάνει προφανώς ένα τραγικό λάθος. Και τούτο, επειδή αυτά τα πράγματα δεν «προβλέπονται» από τη διεθνή τάξη.
Αν όμως πιστεύει κάποιος –αντίθετα– ότι οι σχέσεις μεταξύ κρατών (και γενικότερα, μεταξύ πολιτικών και κοινωνικών οργανισμών) είναι, τελικά, σχέσεις ισχύος· αν αντιλαμβάνεται την κοινωνική δράση ως απόρροια των ρεαλιστικών δυνατοτήτων των κοινωνικών συλλογικοτήτων· αν βλέπει τη ζωή όπως είναι και όχι όπως θα ήθελε να είναι… Τότε, μπορεί να αντιληφθεί την αξία του επιχειρήματος ότι «δεν προβλέπεται» η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ. Εχει την ίδια αξία με το επιχείρημα ότι η Τουρκία δεν μπορεί να εισβάλει στην Κύπρο…
Το μέγα εγχείρημα της ευρωπαϊκής ενοποίησης είναι, πράγματι, μια απόπειρα να κινηθεί ο ευρωπαϊκός κόσμος –σε κάποιον βαθμό τουλάχιστον– πέραν των ακατέργαστων εννοιολογικών πλαισίων της realpolitik και σε αρμονία με ορισμένες μεγάλες ιδεολογικές και πολιτισμικές αξίες.
Είναι μεταξύ άλλων και για τούτο, που η επιδίωξη της συμμετοχής στην Ευρώπη αποτέλεσε για τον Ελληνισμό, αιώνες τώρα, οργανικό τμήμα της εθνικής του υπόστασης, μια προϋπόθεση της εθνικής επιβίωσης. Και, παρά τις πρόσφατες εκπτώσεις και τα λάθη της ίδιας της Ευρώπης (τα οποία έχουμε το δικαίωμα, ως μέλη, να επισημαίνουμε και να ζητούμε τη θεραπεία τους), η αρχή της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης παραμένει ένα βασικό επιχείρημα, το οποίο μπορούμε να επικαλεστούμε.
Αλλά ακόμη και ο ιδεαλισμός της ευρωπαϊκής ενοποίησης δεν αναιρεί τους βασικούς κανόνες της ζωής. Για να μπορούμε να τον επικαλεστούμε με στοιχειώδη πειστικότητα (για να μπορούμε δηλαδή να αγωνιστούμε με προϋποθέσεις επιτυχίας), πρέπει πάνω από όλα να είμαστε ρεαλιστές. Και πρέπει να είμαστε σε θέση να καταλάβουμε ποιες είναι οι πραγματικότητες της ζωής – τουλάχιστον στον πλανήτη Γη, γιατί το τι συμβαίνει σε άλλους πλανήτες δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω.
