Σπανίως επαληθεύονται οι προβλέψεις για το μέλλον. Ας εξετάσουμε, για παράδειγμα, τι προέβλεπαν οι άνθρωποι το 1962 για τα 50 χρόνια που ακολούθησαν και τι έγινε τελικά.
Το μεγαλύτερο οικονομικό ζήτημα ήταν η μάχη ανάμεσα στον κομμουνισμό και τον καπιταλισμό. Οι προβλέψεις μιλούσαν για μια σκληρή αντιπαλότητα το 2012. Πριν από 50 χρόνια, πολλοί εμπειρογνώμονες της Δύσης πίστευαν πως η κοινωνική πολιτική και ο κεντρικός σχεδιασμός θα προσέφεραν στις φτωχές χώρες του σοβιετικού μπλοκ τις μεγαλύτερες πιθανότητες για ραγδαία οικονομική ανάπτυξη. Οι εξελίξεις, όμως, έφεραν στο προσκήνιο την αποτυχία του κομμουνισμού.
Η τότε κοινή λογική θα έβλεπε να επέρχονται καταστροφές από μια τρομακτική αύξηση του πληθυσμού. Ο κόσμος, όμως, επρόκειτο να γνωρίσει έναν άνευ προηγουμένου συνδυασμό αυξανόμενης ευημερίας και μείωσης του μεγέθους της οικογένειας. Το 2012, το μεγαλύτερο δημογραφικό πρόβλημα δεν είναι ο υπερπληθυσμός του πλανήτη, αλλά οι γηράσκοντες πληθυσμοί και η απόλυτη μείωσή του σε οικονομικές δυνάμεις όπως η Ιαπωνία και η Γερμανία.
Και τέλος το 1962 η Ευρώπη εθεωρείτο πρόβλημα. ΗΠΑ και Σοβιετική Ενωση μπορούσαν να αποφύγουν μια ολοκληρωτική σύγκρουση αλλά η απόφαση της Γαλλίας να απορρίψει την αίτηση της Βρετανίας για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (όπως συνέβη το 1963) προϊδέαζε για άσχημες εξελίξεις. Η Ευρώπη επρόκειτο, πάντως, να γνωρίσει την πλέον παρατεταμένη περίοδο ευημερίας, τις πλέον γαλήνιες πέντε δεκαετίες της ιστορίας της.
Η κοινή λογική του 1962 έπεφτε έξω.
Τι θα συμβεί τα επόμενα πενήντα χρόνια; Θα ήταν ωραία να προβλέπαμε μόνο καλά νέα, αλλά τόση αισιοδοξία μπορεί να προκαλέσει τη μοίρα. Και δεν θα μου άρεσε να έχω προβλέψει ευημερία και να επέλθει όλεθρος. Ωστόσο, θα τολμήσω μιατολμηρή πρόβλεψη:
Tο 2062, η χρηματοδότηση όπως τη γνωρίζουμε θα έχει εκλείψει σχεδόν ολοκληρωτικά. Ισως χρειαστούν μερικές δεκαετίες και ακόμη μερικές κρίσεις. Πιστεύω, όμως, πως οι πολιτικοί και οικονομολόγοι θα συνειδητοποιήσουν τελικά ότι το να επιτρέπει κανείς την απληστία στο χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι σαν να αφήνει αλεπούδες να μπουν στο κοτέτσι. Η απληστία για το κέρδος, όπως καταγράφεται στην επιθυμία για υψηλές αποδόσεις χωρίς εγγύηση από τοποθετήσεις σε μετοχές, ομόλογα ή ακίνητα, θα αντιμετωπιστεί ως εμπόδιο στην οικονομική πρόοδο.
Η σκέψη αυτή είναι τουλάχιστον εξίσου επαναστατική όσο και η ιδέα πως η Ευρώπη θα γνώριζε μια περίοδο ειρήνης. Θα εξωθήσει τους ιθύνοντες να αποφασίσουν ότι το τρέχον σύστημα είναι ελαττωματικό. Ενα κριτικό βλέμμα σε κάθε πλευρά της χρηματοδότησης, από τα χρέη που ωριμάζουν και τα σταθερά επιτόκια μέχρι τις, υποτίθεται, ανεξάρτητες κεντρικές τράπεζες, θα ανακαλύπτει πως πολλά εργαλεία υπόσχονται περισσότερη βεβαιότητα από όση είναι δυνατόν να υπάρξει σε έναν αβέβαιο κόσμο.
Από τη στιγμή που το παλιό σύστημα φαίνεται παρωχημένο, θα βρεθούν νέοι τρόποι. Ισως εξαφανιστεί η έκδοση χρέους και οι δελεαστικές του υποσχέσεις και αντικατασταθεί από χρηματοπιστωτικά εργαλεία σαν μετοχές που θα υπόκεινται σε ζημίες. Ισως οι κυβερνήσεις να σταματήσουν να δανείζονται από τις χρηματαγορές και αρχίσουν να τυπώνουν χρήμα για να καλύψουν άμεσα δαπάνες που δημιουργούν ελλείμματα. Και οι οικονομικές αρχές, που θα επιδιώκουν τη σταθερότητα, ίσως επινοήσουν πιο ισχυρά όπλα από τα επιτόκια και τις ρυθμίσεις στον τραπεζικό κλάδο.
Απίθανο;
Ναι, αλλά όχι τόσο όσο αυτά που συνέβησαν τα τελευταία 50 χρόνια.
