Τoυ Moisés Naím / Bloomberg Businessweek

Ακόμη και πριν από τον θάνατό του, ο Ούγκο Τσάβες είχε περάσει μαζί με τους Φιντέλ Κάστρο και Ερνέστο Τσε Γκεβάρα στο πάνθεον των ηγετών της Λατινικής Αμερικής που απολαμβάνουν τεράστια διεθνή αναγνώριση. Και, όπως ο Κάστρο και ο Γκεβάρα, έτσι και ο Τσάβες ήταν μια από τις πλέον αμφιλεγόμενες προσωπικότητες. Αποτελεί το αντικείμενο πηγαίου θαυμασμού που εύκολα μετατρέπεται σε ένθερμη λατρεία, αλλά και ανταγωνισμού που εξίσου εύκολα μεταλλάσσεται σε έντονο μίσος. Ο Τσάβες απεβίωσε την Τρίτη σε ηλικία 58 ετών έπειτα από διετή μάχη με την επάρατο νόσο, όπως ανακοίνωσε ο αντιπρόεδρος της Βενεζουέλας, Nicolás Maduro.

Αναπόφευκτα η κληρονομιά του θα είναι δύσκολο να εκτιμηθεί αντικειμενικά, όπως συνέβη άλλωστε με όλους τους ηγέτες που δημιούργησαν βαθιά πόλωση– από τον Μάο έως και τον Περόν.  Σε κάθε περίπτωση όμως, ακόμη και αν το έργο του Τσάβες  αποτελέσει τροφή για ατέρμονες συζητήσεις, υπάρχουν ορισμένες αδιαμφισβήτητες πτυχές της κληρονομιάς του.

Τα καλά

Το πιο σημαντικό θετικό «κληροδότημα» του Τσάβες είναι ότι διατάραξε τη γαλήνια συνύπαρξη της Βενεζουέλας με τη φτώχεια, την ανισότητα και τον κοινωνικό αποκλεισμό.Δεν ήταν ο πρώτος πολιτικός ηγέτης που έβαλε τους φτωχούς στο επίκεντρο της εθνικής συζήτησης. Ούτε ήταν ο πρώτος που αξιοποίησε την αύξηση των εσόδων από το πετρέλαιο για να βοηθήσει τους φτωχούς. Κανένας όμως από τους προκατόχους του δεν το έκανε τόσο επιθετικά και τόσο επιτακτικά, όσο ο Τσάβες. Και κανένας δεν κατάφερε καλύτερα να «φυτέψει» αυτήν την προτεραιότητα στην ψυχή του λαού και ακόμα περισσότερο να την εξάγει στις γειτονικές χώρες ή και πιο μακριά. Επιπλέον, η ικανότητά του να κάνει τους φτωχούς να αισθάνονται πως ένας εξ’ αυτών βρίσκεται στην ηγεσία, ήταν μοναδική.

Μια άλλη θετική πτυχή της κληρονομιάς του Τσάβες είναι πως έδωσε τέλος στην εκτεταμένη πολιτική αδιαφορία και απάθεια που καλλιεργούνταν επί δεκαετίες από ένα σύστημα που κυριαρχείτο από «σάπια» και εκτός πραγματικότητας κόμματα.Η πολιτική αφύπνιση του έθνους που πυροδότησε ο Τσάβες συνεπήρε ανθρώπους της γειτονιάς, φοιτητές, εργαζόμενους, τη μεσαία τάξη και δυστυχώς, ακόμα και τον στρατό.

 
Και εδώ ξεκινά η «κακή» κληρονομιά του Τσάβες.

Τα κακά

Μετά από 14 χρόνια στην εξουσία, ο Τσάβες δεν κληροδότησε στο έθνος του μια ισχυρότερη δημοκρατία ή μια πιο ευημερούσα οικονομία. Και αυτό παρά τις συνεχείς υπενθυμίσεις πως είχε τελικά ενδυναμώσει τους μακροχρόνια αποκλεισμένους φτωχούς και το γεγονός ότι βρισκόταν στο «τιμόνι» κατά τη μακροβιότερη και πιο έντονη αύξηση των πετρελαϊκών εσόδων στην ιστορία της Βενεζουέλας.

Ο Τσάβες και οι υποστηρικτές του ισχυρίζονται ωστόσο, πως κατά την διάρκεια της θητείας του, έγιναν 15 φορές εθνικές εκλογές και δημοψηφίσματα και πως τα κοινωνικά του προγράμματα προήγαν τη συμμετοχή του λαού και την «άμεση» ή «ριζοσπαστική δημοκρατία». Ωστόσο, όπως έχει πει ο Scott Mainwaring, διακεκριμένος ακαδημαϊκός των ΗΠΑ, η δημοκρατία  απαιτεί «ελεύθερες και δίκαιες εκλογές για την εκτελεστική και νομοθετική εξουσία, σχεδόν καθολική χειραφέτηση των ενηλίκων στη σύγχρονη περίοδο, την προστασία των πολιτικών δικαιωμάτων και των ατομικών ελευθεριών, και τον έλεγχο του στρατού από τους πολίτες. Το καθεστώς Τσάβες υπολείπεται κατά πολύ όσον αφορά το πρώτο και το τρίτο από αυτά τα καθοριστικά χαρακτηριστικά της δημοκρατίας. Ο εκλογικός αγωνιστικός χώρος είναι πολύ στρεβλός, και ο σεβασμός των δικαιωμάτων της αντιπολίτευσης έχει διαβρωθεί σημαντικά. Ο στρατός είναι πολύ πιο πολιτικοποιημένος και ενεργά εμπλεκόμενος στην πολιτική  από ότι την εποχή πριν τον Τσάβες».

Στην πραγματικότητα, ο πρόεδρος Τσάβες ήταν πρωτοπόρος και ένας από τους πιο επιδέξιους  εφαρμοστές μιας πολιτικής στρατηγικής, η οποία μετά τον Ψυχρό Πόλεμο έγινε κοινή στρατηγική πολλών χωρών και χαρακτηρίστηκε από τους πολιτικούς επιστήμονες ως «ανταγωνιστικό αυταρχικό καθεστώς».

 
Αυτά είναι τα καθεστώτα όπου οι ηγέτες αποκτούν δύναμη μέσω δημοκρατικών εκλογών και στη συνέχεια αλλάζουν τους θεσμούς και τους νόμους ώστε να αποδυναμώσουν τους ελέγχους και τις ισορροπίες της εκτελεστικής εξουσίας, και να διασφαλίσουν με αυτό τον τρόπο τη συνέχεια του καθεστώτος και την σχεδόν απόλυτη αυτονομία του, ενώ εξακολουθούν να διατηρούν μια πατίνα δημοκρατικής νομιμότητας. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Τσάβες ήταν ο μακροβιότερος αρχηγός κράτους στην Αμερική (εκτός των ΗΠΑ).

Το άλλο παράδοξο -και κακό στοιχείο της κληρονομιάς του Ούγκο Τσάβες είναι, το χάος της οικονομίας. Είναι παράδοξο επειδή η θητεία του συνέπεσε με μία έκρηξη στις τιμές των εμπορευμάτων και την παρουσία ενός διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος με άφθονη ρευστότητα, πρόθυμου να δανείσει σε χώρες όπως η Βενεζουέλα. Επίσης, ο πρόεδρος ήταν ελεύθερος να ακολουθήσει οποιαδήποτε οικονομική πολιτική επέλεγε χωρίς εγχώριους ή διεθνείς περιορισμούς ή θεσμικά όρια. Ωστόσο, μέχρι και σήμερα λίγες άλλες χώρες παρουσιάζουν τις οικονομικές στρεβλώσεις που εμφανίζει η Βενεζουέλα.

Η χώρα μφανίζει ένα από τα υψηλότερα δημοσιονομικά ελλείμματα στον κόσμο, τα υψηλότερα ποσοστά πληθωρισμού, τη χειρότερη απόκλιση ισοτιμίας, το ταχύτερα διογκούμενο χρέος και μια από τις πιο απότομες πτώσεις της παραγωγικής ικανότητας – περιλαμβανομένου και του κρίσιμου πετρελαϊκού τομέα. Επιπλέον, επί προεδρίας Τσάβες η Βενεζουέλα έπεσε στις τελευταίες θέσεις της κατάταξης της διεθνούς ανταγωνιστικότητας, της ευκολίας του «επιχειρείν» ή της επενδυτικής ελκυστικότητας για τους ξένους, ενώ αντίθετα εκτοξεύτηκε στις πρώτες θέσεις της λίστας των χωρών με τον υψηλότερο δείκτη διαφθοράς.  

 
Το τελευταίο αποτελεί ένα άλλο παράδοξο του ηγέτη, του οποίου η άνοδος στην εξουσία στηριζόταν στην υπόσχεση πάταξης της διαφθοράς και συντριβής της ολιγαρχίας. Η Μπολιβαριανή αστική τάξη -οι «μπολιβαρι -αστοί» όπως αποκαλούν οι Βενεζουελιανοί την ολιγαρχία που σχηματίζεται από τους στενούς συμμάχους των ηγετών του καθεστώτος, τις οικογένειές τους και τους φίλους- έχει συσσωρεύσει τεράστιο πλούτο μέσω διεφθαρμένων συμφωνιών με την κυβέρνηση. Αυτό αποτελεί επίσης μέρος της ατυχούς κληρονομιάς που άφησε ο Τσάβες.

Τα άσχημα

Ο πρόεδρος Τσάβες αφήνει πίσω του μια έντονα πολωμένη κοινωνία. Ενώ οι κοινωνικές διαιρέσεις υπήρχαν πάντα, η πολιτική του Τσάβες εξαρτάτο σε μεγάλο βαθμό από το να τροφοδοτεί τη δυσαρέσκεια, την οργή και την εκδίκηση  σε πρωτόγνωρα επίπεδα. Θα χρειαστεί πολύς χρόνος και τεράστια προσπάθεια για να επουλωθούν οι πληγές που άφησαν οι μαζικές δόσεις κοινωνικών συγκρούσεων που προώθησε ο πρόεδρος και μέσα από τις οποίες αναδείχθηκε ο ίδιος.

Μία άλλη άσχημη πτυχή της θητείας του Τσάβες είναι και ότι επί των ημερών του η Βενεζουέλα αναδείχθηκε σε μια από τις χώρες με την μεγαλύτερη εγκληματικότητα στον κόσμο. Το Καμπούλ και η Βαγδάτη είναι ασφαλέστερα μέρη σε σχέση με το Καράκας, όπου οι ανθρωποκτονίες και οι απαγωγές έχουν γίνει μέρος της καθημερινότητας. Η χώρα θεωρείται επίσης από τις Διεθνείς Υπηρεσίες Επιβολής του Νόμου ως ένα καταφύγιο για τους παραχαράκτες, το ξέπλυμα χρήματος, καθώς και τους εμπόρους λευκής σαρκός, όπλων, και, φυσικά, ναρκωτικών.

Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, η Βενεζουέλα έχει αναχθεί στον βασικό προμηθευτή ναρκωτικών της Ευρώπης. Το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ έχει ανακοινώσει τα ονόματα οκτώ υψηλόβαθμων στελεχών της κυβέρνησης Τσάβες, συμπεριλαμβανομένου και του πρώην επικεφαλής των υπηρεσιών πληροφοριών και του υπουργού άμυνας, ως βαρώνους ναρκωτικών.

Απέναντι σε όλα αυτά ο Τσάβες παρέμενε σιωπηλός και παθητικός. Ο εφησυχασμός του ενώ έβλεπε το λαό του να βυθίζεται στη δίνη του φόνου και της εγκληματικότητας θα είναι μια από τις πιο άσχημες και ασυγχώρητες πτυχές της παραμονής του στην εξουσία.
 
Η χαμένη ευκαιρία

Ο λαός της Βενεζουέλας έδωσε στον Τσάβες μια πολιτική λευκή επιταγή και χάρη στην παρατεταμένη έκρηξη των τιμών του πετρελαίου, ο ηγέτης πήρε και μια οικονομική λευκή επιταγή. Λίγοι άλλοι ηγέτες κρατών είχαν τον συνδυασμό της τεράστιας λαϊκής υποστήριξης και των τεράστιων οικονομικών πόρων που απολάμβανε επί 14 συναπτά έτη ο Chavez. Ο απόλυτος έλεγχος όλων των μοχλών της εξουσίας διασφάλισε ότι μπορούσε να κάνει ό, τι ήθελε. Και το έκανε. Από την αλλαγή της ονομασίας και της σημαίας του έθνους έως και την επιβολή μιας μοναδικής ζώνης χρόνου για την χώρα του. Και πολλά άλλα. 

Αυτό όμως που δεν έκανε ήταν… να αφήσει  την χώρα σε καλύτερη θέση από ό, τι όταν ανέλαβε την προεδρία. 

Ο  Ούγκο Τσάβες αξίζει να μείνει στην ιστορία ως μια «χαμένη ευκαιρία».

Οι μεγάλες μεταρρυθμίσεις των δεκατεσσάρων χρόνων ηγεσίας του

 
Ο αέρας των μεταρρυθμίσεων που φύσηξε στη Βενεζουέλα από την πρώτη εκλογή του Ούγκο Τσάβες και την ανάληψη της προεδρίας, το 1999, μπορεί να ξεσήκωσε σφοδρότατες αντιδράσεις από τους επικριτές της πολιτικής του εντός της χώρας του και, φυσικά, από την κυβέρνηση Μπους, άλλαξε όμως ριζικά τη ζωή των φτωχών της Βενεζουέλας, που του χάρισαν μια σειρά από συντριπτικές εκλογικές νίκες.
 
Η εκστρατεία του για αύξηση των κοινωφελών δαπανών, επέκταση της δωρεάν παιδείας και υγείας, ανάκτηση του ελέγχου του πετρελαϊκού πλούτου και αναβάθμιση των θεσμών (ξεκινώντας από τη δικαστική εξουσία) ανέδειξε τον Ούγκο Τσάβες σε μεγάλο ηγέτη.
 
Κοινωνικές παροχές
 
Οι μεγάλες αλλαγές αφορούν κυρίως προγράμματα κοινωνικών παροχών και μεταρρυθμίσεις στον τομέα της υγείας, της εκπαίδευσης και της στέγασης. Είχαν τη βάση τους στο λεγόμενο «Σχέδιο Μπολίβαρ 2000».
 
 Σταθμός θεωρήθηκε η κρατικοποίηση της πετρελαϊκής εταιρείας της Βενεζουέλας, με την ανάκτηση του ελέγχου σε τέσσερα έργα άντλησης αργού, αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων.
 
Στην εκπαίδευση, υλοποιήθηκε ένα τεράστιο έργο για την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού, με τη συνεργασία 250.000 δασκάλων και φοιτητών, που πέτυχε σε διάστημα ενός χρόνου να διδάξει γραφή και ανάγνωση σε ενάμισι εκατομμύριο άτομα. Αλλά γενικότερη είναι η συνολική αναμόρφωση του εκπαιδευτικού συστήματος, και μάλιστα της βασικής εκπαίδευσης, με τη δημιουργία παιδικών σταθμών και δημοτικών σχολείων στα οποία τα παιδιά παραμένουν ώς το απόγευμα και τους παρέχονται τρία γεύματα την ημέρα, γεγονός που ώθησε τις φτωχές λαϊκές οικογένειες να στείλουν μαζικά τα παιδιά τους. Εκτός από τη διάθεση κρατικών κονδυλίων, καθοριστική ήταν και η βοήθεια με την αποστολή εθελοντών από την Κούβα.
 
Υγεία
 
* Οι πρωτοβουλίες στον τομέα της υγείας εξασφάλισαν για πρώτη φορά δωρεάν πρόσβαση φτωχών εργατών και αγροτών σε υπηρεσίες υγείας. Πολλοί από τους ανθρώπους αυτούς δεν είχαν ποτέ στο παρελθόν δει γιατρό. Αναλόγως θεαματικά ήταν τα αποτελέσματα του προγράμματος στέγασης, ιδιαιτέρως στην πρωτεύουσα Καράκας, όπου το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού ζούσε σε άθλιες παραγκουπόλεις. 
 
* Οσον αφορά την ιδιοκτησία, επιχειρήθηκαν μεταρρυθμίσεις και τέθηκε από την πρώτη στιγμή ζήτημα απαλλοτριώσεων της μεγάλης γαιοκτησίας, όμως τα αποτελέσματα ήταν μικρότερα των αρχικών προσδοκιών, γιατί υπήρξε μεγάλη αντίδραση από την πλευρά των γαιοκτημόνων.
 
  Τον Απρίλιο του 2002, η κυβέρνηση ήρθε αντιμέτωπη με τη μεγάλη απεργία που κήρυξαν τα συνδικάτα. Περνώντας τον ύφαλο της αυτοανακήρυξης στην προεδρία του Πέδρο Καρμόνα και με την αποκατάσταση της κυβέρνησης Τσάβες, ξεκίνησε νέο μεγάλο κύμα απεργιών, που διήρκεσε δύο μήνες. 
 
Εξωτερική πολιτική
 

Η εξωτερική πολιτική είναι επίσης ένας τομέας όπου η διακυβέρνηση Τσάβες άνοιξε μια νέα σελίδα στη Λατινική Αμερική. Ο Ούγκο Τσάβες όχι μόνο αντιστάθηκε στη δημιουργία της Αμερικανικής Ζώνης Ελεύθερου Εμπορίου, αλλά και ανέπτυξε ένα ισχυρό μέτωπο διπλωματίας απέναντι στις Ηνωμένες Πολιτείες, ισχυροποιώντας τους δεσμούς με την απομονωμένη Κούβα. Επίσης, εκμεταλλευόμενη τον πετρελαϊκό πλούτο της, η Βενεζουέλα συνέστησε συμμαχίες στο πλαίσιο της «Εναλλακτικής Μπολιβαριανής Λύσης για τη Λατινική Αμερική».

 
Η επανεκλογή του για τρίτη φορά ερμηνεύτηκε από τον ίδιο ως ψήφος υπέρ του σοσιαλιστικού του σχεδίου. «Ο λαός της Βενεζουέλας δεν ψήφισε εμένα. Ψήφισε για ένα σοσιαλιστικό σχέδιο», έλεγε.     
 

Ο «πρόεδρος των φτωχών» που άλλαξε τη Νότιο Αμερική

 
Πέρασε στην Ιστορία ο Ούγκο Τσάβες. Ο πρόεδρος της Βενεζουέλας θα κατοικεί από εδώ και πέρα στον κόσμο των θρύλων. Για γενιές και γενιές στις φτωχές λαϊκές οικογένειες οι μεγαλύτεροι θα διηγούνται στους νεότερους πώς ήταν η χώρα όταν κυβερνούσε ο «πρόεδρος των φτωχών».

Τότε που εκατομμύρια φτωχοί εργάτες και αγρότες της Βενεζουέλας απόκτησαν για πρώτη φορά στη ζωή τους τη δυνατότητα να επισκεφθούν γιατρό, τότε που εκατοντάδες χιλιάδες Βενεζουελάνοι μπήκαν σε διαμέρισμα φεύγοντας από τις καλύβες και τις παράγκες, τότε που εκατομμύρια φτωχοί έμαθαν να γράφουν και να διαβάζουν καθώς ο Τσάβες έστειλε 250.000 (!) δασκάλους και φοιτητές να μάθουν γράμματα στους απόκληρους της κοινωνίας… 

Τον Τσάβες δεν τον κλαίνε όμως μόνο εκατομμύρια κάτοικοι της Βενεζουέλας. Τον κλαίνε και πολλές πολλές δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι πρώτα πρώτα σε ολόκληρη τη Νότιο Αμερική, σε όλη τη Λατινική Αμερική. Ο λόγος του λατινοαμερικάνικου θρήνου είναι ότι ο Ούγκο Τσάβες επέδρασε καταλυτικά με την πολιτική που άσκησε στην αλλαγή του πολιτικού προσανατολισμού σχεδόν όλων των χωρών της Νοτίου Αμερικής σε προοδευτική κατεύθυνση. Οπως ο Φιντέλ Κάστρο και η κουβανική επανάσταση σφράγισαν τις συνειδήσεις των Λατινοαμερικανών τις δεκαετίες του 1960 και του 1970, έτσι και ο Ούγκο Τσάβες άφησε βαριά τη σφραγίδα του στη Νότιο ιδίως Αμερική κατά τη δεκαετία και πλέον από το έτος 2000 μέχρι σήμερα. 

Η Βενεζουέλα δεν είναι ούτε μια πολύ μικρή χώρα, καθώς ο πληθυσμός της ανέρχεται σε περίπου 28 εκατομμύρια, ούτε μια χώρα χωρίς οικονομικές δυνατότητες, καθώς τα πετρέλαιά της αποφέρουν έσοδα πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων κάθε χρόνο. Εθνικοποιώντας τα πετρέλαια και αξιοποιώντας τα έσοδα από την πώλησή τους πρωτίστως για τη μαζική βελτίωση του επιπέδου ζωής των Βενεζουελάνων και δη των φτωχότερων κοινωνικών στρωμάτων και δευτερευόντως για να βοηθήσει προοδευτικά καθεστώτα φτωχών λατινοαμερικανικών χωρών, ο Τσάβες αναδείχθηκε στην αδιαφιλονίκητη ηγετική φυσιογνωμία της Λατινικής Αμερικής αυτή την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα.

Ο Τσάβες είναι αυτός που έσωσε οικονομικά την Κούβα. Χωρίς τον Τσάβες είναι άκρως αμφίβολο αν θα μπορούσαν να νικήσουν στις εκλογές ο Μοράλες στη Βολιβία και ο Κορέα στον Ισημερινό. Δεν εννοούμε ότι ο Τσάβες τους στήριξε οικονομικά και επικράτησαν. Πέραν του ότι και αυτή η παράμετρος σίγουρα υπήρξε, το καθοριστικό στοιχείο της επιρροής του Τσάβες στη Λατινική Αμερική ήταν το ιδεολογικό και πολιτικό παράδειγμά του: ένας φτωχός μιγάς όχι μόνο έγινε πρόεδρος, αλλά και έγινε πρόεδρος συντρίβοντας τη λυσσώδη αντίσταση της απίστευτα διεφθαρμένης αλλά και ισχυρότατης αστικής τάξης της Βενεζουέλας, αρπάζοντάς της τα πετρέλαια και μοιράζοντας τα κέρδη από την εκμετάλλευσή τους στον λαό.

Σαν να μην έφτανε αυτό, ο Τσάβες τόλμησε να σηκώσει κεφάλι εναντίον των ΗΠΑ, να αποκρούσει το πραξικόπημα που οργάνωσε η Ουάσιγκτον από κοινού με το κατεστημένο της Βενεζουέλας στις 12 Απριλίου 2002, να αποκαλεί δημοσίως «Χίτλερ» τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους και «φασίστα» τον δεξιό Ισπανό πρωθυπουργό Χοσέ Μαρία Αθνάρ. 

 

Αυτό είναι που έδωσε κουράγιο και αυτοπεποίθηση στους λαούς της Νοτίου Αμερικής. Υπό το πρίσμα αυτό ο Τσάβες και η πολιτική του επέδρασαν στη μετατόπιση προς τα κεντροαριστερά και των δύο «γιγάντων» του νότιου τμήματος της αμερικανικής ηπείρου – της Βραζιλίας των 200 εκατομμυρίων ανθρώπων και της κατεξοχήν «ευρωπαϊκής» Αργεντινής με τα 42 εκατομμύρια κατοίκους.

Ο χαμός του Τσάβες συνιστά σοβαρότατο πλήγμα για τις προοδευτικές κυβερνήσεις της Λατινικής Αμερικής. Το κενό που αφήνει είναι άκρως δυσαναπλήρωτο.  

Ο θάνατός του θα σημάνει την έναρξη μιας τεράστιας αντεπίθεσης των ΗΠΑ να εξανδραποδίσουν εκ νέου σε απόλυτο βαθμό τα κράτη της Νοτίου Αμερικής και να εξαλείψουν από προσώπου γης κάθε προοδευτική ή ακόμη και ψευτοπροοδευτική κυβέρνηση του δυτικού ημισφαιρίου.
Οι μηχανισμοί εξουσίας της Ουάσιγκτον θα κινητοποιήσουν στο έπακρο τις αστικές τάξεις όλων των λατινοαμερικανικών χωρών, οι οποίες, άλλωστε έχουν πρωτίστως και ίδιον συμφέρον, προκειμένου να σαρώσουν κάθε κοινωνική ή οικονομική κατάκτηση που αμφισβητεί εμπράκτως έστω και κατ' ελάχιστον την κρατούσα «τάξη πραγμάτων».
 
Η πρώτη μάχη για την αντιδραστικοποίηση θα δοθεί βεβαίως στη Βενεζουέλα, αλλά δεν θα περιοριστεί μόνο εκεί. Θα γενικευθεί σε όλη την ήπειρο. Μπορεί εμείς στην Ευρώπη να υποφέρουμε από την πολιτική του Βερολίνου και ως εκ τούτου να έχουμε στο στόχαστρο τη Γερμανία, αλλά μόνο οι αφελείς ή οι υπηρετούντες ιδιοτελείς σκοπούς ξεχνούν πόσο εχθρική προς τους λαούς είναι η πολιτική των ΗΠΑ
 
"Ζει ανάμεσά μας" 
 

 
Τώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, ο Ούγκο Τσάβες δεν είναι πια ανάμεσά μας. Οι πράκτορες του σατανά κατάφεραν να τον νικήσουν. Τον πόνο μας, βέβαια, τον απαλύνει κάπως η σκέψη ότι ο διάδοχός του και αντιπρόεδρός του θα κάνει ό,τι είναι ανθρωπίνως δυνατόν για να αποκαλύψει τους αδίστακτους συνωμότες που δηλητηρίασαν τον άδολο οργανισμό του με ουσίες εντελώς σατανικές και καρκινογόνους.
 
Αν και το «ανθρωπίνως» δεν αρκεί για περιπτώσεις σαν του Τσάβες.
 
Προκειμένου να αποκαλυφθούν οι δολοφόνοι του, απαιτείται και η συνδρομή άλλων δεξιοτήτων, από αυτές που ενεργοποιούν τη φαντασία και ξεπερνούν τη λογική. Τον δρόμο που θα πρέπει να ακολουθήσουν οι έρευνες τον είχε ανοίξει ο ίδιος ο μακαρίτης όταν, πριν από καιρό, είχε αποφανθεί πως στον Αρη υπήρχε ζωή, αλλά την κατέστρεψε ο καπιταλισμός.
 
Οφείλω βέβαια να ομολογήσω πως η αποκάλυψη ότι ο Ούγκο Τσάβες έπεσε θύμα συνωμοσίας κάπως με καθησύχασε. Διότι, προς στιγμήν, η πίστη μου κλονίστηκε. Ταραγμένος από τα δυσμενή ιατρικά ανακοινωθέντα και τις διαρκείς μετακινήσεις του στην Κούβα, έφτασα να πιστέψω πώς είναι δυνατόν κάποιος σαν τον Τσάβες να τελειώσει τη ζωή του απλώς επειδή αρρώστησε. Θύμα της θλιβερής προπαγάνδας των ΜΜΕ κι εγώ. Ομως, τι κόσμος είναι αυτός που ζούμε. Δεν ξέρεις πια τι να πιστέψεις και, προκειμένου να μην πιστέψεις τίποτε, πιστεύεις ό,τι σου κατέβει.
 
Ως τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές δεν έχει μιλήσει ακόμη ο κ. Λαφαζάνης. Υποθέτω, συντετριμμένος από την είδηση, γνωρίζοντας ότι ο πρόεδρος είναι θύμα συνωμοσίας, περιμένει τα πορίσματα των ερευνών ακονίζοντας τα θεωρητικά του όπλα. Δεν είμαι σε θέση να ξέρω αν το τραγικό γεγονός οδηγήσει το επαναστατικό κίνημα, εδώ και στον κόσμο όλον, στην οργάνωση νέας θεωρίας συνωμοσίας. Ή, αν κρίνουν πως δεν πρόκειται παρά για μια εξέλιξη της ήδη υπαρχούσης συνωμοσίας, κάτι σαν τον ιμπεριαλισμό, που είναι το τελευταίο στάδιο του καπιταλισμού.
 

Πάντως, μιας που το ’φερε η κουβέντα, όταν αναλογίζομαι τον κ. Λαφαζάνη ή τον πρόεδρο και τον κ. Στρατούλη, λέω, βρε παιδί μου, αυτή η χώρα ακόμη και στον τσαβισμό έρχεται δεύτερη και τρίτη. Ούτε έναν επαναστάτη επιπέδου Τσάβες δεν μπορούμε να παραγάγουμε. Θα μου πείτε, βέβαια, εμείς καθόμαστε πάνω σε υδατάνθρακες, όπως μας διαβεβαίωσε ο κ. Καμμένος, ενώ η Βενεζουέλα διαθέτει υδρογονάνθρακες. Και όπως και να το κάνουμε, άλλο το ένα και άλλο το άλλο.

 
Μήπως είναι τυχαίο ότι ο Ούγκο Τσάβες αποφάσισε να εγκαταλείψει τα εγκόσμια ενώ η ανθρωπότητα θρηνούσε για εξηκοστή φορά την αποχώρηση του θρυλικού Κόμπα, του Ιωσήφ, του Βισαριόνιοβιτς και Τζουγκασβίλι, που χάριν συντομίας τον αποκαλούμε Στάλιν; Πρέπει να είναι κάποιος αφελής για να το πιστεύει.
 
Οι ιστορικοί νόμοι είναι αμείλικτοι, το αποδεικνύει επιστημονικά ο ιστορικός υλισμός, και ως εκ τούτου αποδεικνύεται περίτρανα πως κάθε εξήντα χρόνια, αρχές Μαρτίου, πότε πεθαίνει ένας Στάλιν και πότε ένας Τσάβες. Αν δε το επαναστατικό κίνημα στη χώρα μας δεν ήταν τόσο διασπασμένο, θα τους θρηνούσαμε από κοινού. Οψόμεθα. Οπως είπε ο κ. Αχμεντινετζάντ, ο Τσάβες πρόκειται να επιστρέψει, ως εκ τούτου, λίγη υπομονή.
 
Το καλό είναι, από την άλλη, πως ο Φιντέλ Κάστρο, εξακολουθεί να αντιστέκεται σθεναρά στη συνωμοσία του γήρατος και όλων των δεινών που σέρνει το άτιμο πίσω του. Θα πρέπει όμως να προσέχει κι αυτός, διότι δεν ξέρεις ποτέ τι γίνεται. Τη μια μέρα είσαι μια χαρά και την άλλη, άσε τι γίνεται την άλλη. Οχι τίποτε άλλο, θα διαψεύσει, αν ο μη γένοιτο μας φύγει, και τη θεωρία των εξήντα ετών.