Στις 19 Μαρτίου, ο υπουργός Οικονομικών της Κύπρου Μιχάλης Σαρρής μετέβη στη Μόσχα σε μια προσπάθεια να διασώσει τον τραπεζικό τομέα της χώρας του από την κατάρρευση. Ο υπουργός ζήτησε νέα οικονομική βοήθεια, με αντάλλαγμα δικαιώματα στην εξόρυξη φυσικού αερίου, μερίδια σε κυπριακές τράπεζες και εμπορικά προνόμια στον ενεργειακό τομέα. Δύο ημέρες αργότερα έφυγε άπρακτος. Ακολούθησε η συμφωνία με την ΕΕ, που «κουρεύει» δισεκατομμύρια ευρώ από τους λογαριασμούς πλουσίων Ρώσων και «παγώνει» μερικά ακόμη δισεκατομμύρια στις κυπριακές τράπεζες.
Για πολλούς δυτικούς παρατηρητές, η άρνηση της Μόσχας να δεχθεί την πρόταση της Λευκωσίας ήταν ένα στρατηγικό λάθος. Η Ρωσία θα μπορούσε να εδραιώσει το στρατηγικό της «πάτημα» σε μια χώρα με στρατηγική θέση στην ανατολική Μεσόγειο.
Γιατί δεν το έκανε; Ο καθηγητής στο Χάρβαρντ Γιούρι Ζούκοφ δίνει με άρθρο του στο περιοδικό Foreign Affairs τρεις εξηγήσεις. Πρώτον, δεν είναι σαφές κατά πόσον υπήρξε ποτέ μια αξιόπιστη πρόταση στο τραπέζι. Δεύτερον, η Ρωσία δεν πίστευε ότι μια συμφωνία της τελευταίας στιγμής θα μπορούσε να αλλάξει τη μοίρα της Κύπρου. Τρίτον, εκτιμήθηκε ότι οι απώλειες της Ρωσίας από την κατάρρευση του κυπριακού τραπεζικού τομέα δεν θα ήταν καταστροφικές. Με άλλα λόγια, η απόφαση της Μόσχας να απορρίψει μια συμφωνία με την Κύπρο υπηρετούσε τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα της Ρωσίας.
Πηγές που γνωρίζουν το περιεχόμενο των συνομιλιών ανέφεραν στον ρωσικό Τύπο ότι ο Σαρρής πήγε στη Μόσχα απροετοίμαστος. Επιπλέον, οποιαδήποτε συμφωνία θα χρειαζόταν διαπραγματεύσεις πολλών εβδομάδων και η Κύπρος δεν είχε χρόνο. Οι δύο ρωσικοί γίγαντες του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, η Gazprom και η Rosneft, δεν ήθελαν να συζητήσουν επενδύσεις στον ενεργειακό τομέα προτού ολοκληρωθούν οι σχετικές έρευνες.
Η γενική πεποίθηση στη Ρωσία, σημειώνει ο Ζούκοφ, είναι ότι η απόφαση να αλλάξει το τραπεζικό σύστημα της Κύπρου είχε ληφθεί στην Ευρώπη εδώ και χρόνια. Το ουσιαστικό δίλημμα της Μόσχας ήταν ανάμεσα στο να χάσει ένα φορολογικό παράδεισο και στο να ρίξει χρήματα σε ένα βαρέλι χωρίς πάτο. Επέλεξε λοιπόν τη στρατηγική με την οποία θεωρεί ότι θα ελαχιστοποιήσει τις απώλειές της. Οι τελευταίες εκτιμήσεις ανεβάζουν τις απώλειες της Ρωσίας σε 4 με 6 δισεκατομμύρια ευρώ. Πρόκειται ασφαλώς για ένα σημαντικό ποσό, που αποτελεί όμως ένα πολύ μικρότερο πρόβλημα από αυτά που αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή. Η φυγή κεφαλαίων κόστισε το 2012 στην οικονομία 44,5 δισεκατομμύρια ευρώ και το 2011 άλλα 63 δισεκατομμύρια.
Η «εισβολή» της Ρωσίας στην Κύπρο ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του '90, όταν στο χρηματοπιστωτικό σύστημα της χώρας επικρατούσε αναταραχή, οι πληρωμές σε ξένο νόμισμα ήταν σχεδόν αδύνατες και πολλοί Ρώσοι άνοιξαν εξωχώριους λογαριασμούς. Εκτοτε, το σύστημα σταθεροποιήθηκε, αλλά η χρησιμοποίηση εξωχώριων λογαριασμών δεν σταμάτησε. Τον Δεκέμβριο του 2012, ο πρόεδρος Πούτιν αποφάσισε να ασχοληθεί με αυτό το ζήτημα και πρότεινε «εξωχώριες» ζώνες σε ανατολικές περιοχές της Ρωσίας.
Η ιδέα αυτή δεν είναι καινούργια: η Ρωσία έχει ήδη περισσότερες από 20 ειδικές οικονομικές ζώνες, που προσφέρουν φορολογικά οφέλη στους επενδυτές. Ως τώρα, αυτές οι ζώνες δεν ήταν ιδιαίτερα ελκυστικές. Με τον πρόεδρο του Eurogroup, όμως, να προειδοποιεί ότι το προηγούμενο της Κύπρου μπορεί να εφαρμοστεί και σε άλλες περιπτώσεις και αξιωματούχους της ΕΚΤ να προειδοποιούν τις λετονικές τράπεζες να μη δέχονται μεγάλα ποσά ρωσικού κεφαλαίου προερχόμενα από την Κύπρο, οι ρώσοι επενδυτές συνειδητοποιούν ότι είναι όλο και πιο δύσκολο και επικίνδυνο να καταθέτουν τα χρήματά τους στη Δύση.
Όλα αυτά δεν σημαίνουν ότι η παρουσία της Ρωσίας στην Κύπρο τελείωσε, καταλήγει ο Ζούκοφ. Οσο η Κύπρος αντιμετωπίζει δύσκολες ημέρες, η ανάγκη για εξωτερική πολιτική στήριξη και τεχνικές συμβουλές θα την αναγκάσει να οικοδομήσει εκ νέου τη σχέση της με τον πρώην προστάτη της.
Η έξοδος της Ρωσίας από το νησί της Αφροδίτης ίσως λοιπόν να αποδειχθεί βραχύβια.
Πηγή Foreign Affairs
