Δημόσιο χρέος και ανάπτυξη, άλλη μια φορά

Των Ugo Panizza, Andrea F Presbitero

Είναι τα υψηλά επίπεδα του δημόσιου χρέους επιζήμια για την οικονομική ανάπτυξη; Η δημόσια διαμάχη για το κείμενο των Rogoff-Reinhart έχει επικεντρωθεί σε αυτό που δεν είναι αλήθεια. Το άρθρο αυτό εξετάζει τα στοιχεία για το τι είναι αλήθεια. Υποδηλώνει ότι η σχέση χρέους-ανάπτυξης είναι πιο σύνθετη από ό,τι συνήθως πιστεύεται. Ενώ υπάρχουν ενδείξεις ότι το δημόσιο χρέος συσχετίζεται αρνητικά με την οικονομική ανάπτυξη, δεν υπάρχει καμία μελέτη που να κάνει ισχυρή μια υπόθεση για μια αιτιώδη σχέση του χρέους προς την ανάπτυξη.

Τα υψηλά επίπεδα του δημόσιου χρέους είναι επιβλαβή για την οικονομική ανάπτυξη. Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι «κλειδί» για την κατανόηση του εάν οι επεκτατικές δημοσιονομικές πολιτικές που αυξάνουν το επίπεδο του χρέους, θα μειώσουν την μελλοντική ποιότητα της ζωής μας.

Σε σειρά άρθρων με μεγάλη επιρροή, οι Carmen Reinhart και Kenneth Rogoff εμφάνισαν ότι τα υψηλά επίπεδα δημοσίου χρέους συσχετίζονται αρνητικά με την οικονομική ανάπτυξη, αλλά ότι δεν υπάρχει καμία σύνδεση μεταξύ του χρέους και της ανάπτυξης όταν το δημόσιο χρέος είναι χαμηλότερα του 90% του ΑΕΠ (Reinhart, Reinhart και Rogoff 2012, Reinhart and Rogoff 2010). Οι Reinhart και Rogoff ήταν προσεκτικοί στο να δηλώσουν ότι τα αποτελέσματά τους δεν αποδεικνύουν την ύπαρξη μιας αιτιώδους σχέσης που να πηγαίνει από το χρέος στην ανάπτυξη. Ωστόσο, πολλοί σχολιαστές και φορείς χάραξης πολιτικής έδωσαν μια αιτιολογική ερμηνεία στα ευρήματά τους και χρησιμοποίησαν το σύνδεσμο χρέους-ανάπτυξης ως ένα επιχείρημα υπέρ της δημοσιονομικής εξυγίανσης.

Σε μια πρόσφατη έρευνα της εμπειρικής βιβλιογραφίας, παρουσιάζουμε συνοπτικά στοιχεία για τις σχέσεις μεταξύ του δημόσιου χρέους και της οικονομικής ανάπτυξης στις προηγμένες οικονομίες (Panizza και Presbitero 2013).

Το επιχείρημα για τη σύνδεση χρέους με ανάπτυξη
Τα ευρήματα των Reinhart και Rogoff πυροδότησαν μια νέα συζήτηση με στόχο να αξιολογηθεί κατά πόσο τα αποτελέσματά τους ήταν αρκετά ισχυρά ώστε να επιτρέπουν: τις μη αυθαίρετες υποστηρίξεις χρέους, τον έλεγχο των μεταβλητών σε μια πολλαπλή γραμμική παλινδρόμηση, αντίστροφη αιτιότητα και ετερογένεια μεταξύ των χωρών.

Η συζήτηση για τη σχέση μεταξύ του χρέους και του ΑΕΠ στις προηγμένες οικονομίες έχει γίνει ιδιαίτερα έντονη μετά από τη δημοσίευση του πρόσφατου άρθρου των Herndon, Ash και Pollin που αμφισβητεί ορισμένα ευρήματα των Reinhart και Rogoff. Καθώς η συζήτηση είναι σε εξέλιξη ακόμη, μένουμε έξω από αυτή την αντιπαράθεση και αξιολογούμε ό,τι ξέραμε για τη σχέση μεταξύ χρέους και ανάπτυξης πριν από το κείμενο των Herndon, Ash και Pollin.

Αντί να συγκρίνει την ανάπτυξη σε ένα σύνολο προκαθορισμένων υποστηριγμάτων, η μελέτη των Minea και Parent (2012) εξετάζει τη σχέση μεταξύ χρέους και ανάπτυξης χρησιμοποιώντας μια στατιστική τεχνική που επιτρέπει τη σταδιακή αλλαγή στην εκτιμώμενη σχέση μεταξύ χρέους και ανάπτυξης. Βρίσκουν σύνθετη μη γραμμικότητα η οποία ίσως να μην γίνει αντιληπτή από μοντέλα που χρησιμοποιούν ένα σύνολο εξωγενών ορίων. Ο Egert (2012) χρησιμοποιεί μια παραλλαγή των δεδομένων των R&R και ανακαλύπτει ότι η παρουσία και η θέση των ορίων χρέους δεν είναι ισχυρή σε μικρές αλλαγές στην κάλυψη μιας χώρας, στη συχνότητα των δεδομένων και στις οικονομετρικές προδιαγραφές. Χρησιμοποιώντας εύρωστες τεχνικές εξαγωγής συμπερασμάτων, οι Baglan και Yoldas (2013) ανακαλύπτουν μια αρνητική συσχέτιση μεταξύ του χρέους και της ανάπτυξης σε ένα υποσύνολο χωρών, αλλά κανένα στοιχείο ότι υπάρχει επίδραση του ορίου.

Τα έγγραφα που μελετούν τη σχέση μεταξύ του χρέους και της ανάπτυξης ελέγχοντας ένα μεγάλο σύνολο μεταβλητών σε μια γραμμική παλινδρόμηση, ανακαλύπτουν ότι υπάρχει ένας ισχυρός αρνητικός συσχετισμός μεταξύ του χρέους και της ανάπτυξης σε προηγμένες οικονομίες. Οι εκτιμήσεις είναι οικονομικά σημαντικές και υποδηλώνουν ότι μια αύξηση 10% στο ποσοστό του χρέους ως προς το ΑΕΠ, συνδέεται με μια μείωση κατά 18 μονάδων βάσης στην πραγματική ανάπτυξη του ΑΕΠ. Ωστόσο, μια ανάγνωση της υπάρχουσας βιβλιογραφίας, υποδηλώνει ότι αυτά τα κείμενα που ελέγχουν για συμμεταβλητές, δεν βρίσκουν επιδράσεις στο όριο. Η σχέση μεταξύ του χρέους και της ανάπτυξης είναι αρνητική αλλά αρκετά σταθερή στα διάφορα επίπεδα του χρέους.

Ανομοιογένεια
Η παρουσία της ετερογένειας από χώρα σε χώρα, ίσως οδηγήσει σε μεγάλες αποκλίσεις στην εκτίμηση της σχέσης μεταξύ χρέους και ανάπτυξης. Οι Kourtellos, Stengos και Tan χαλαρώνουν την εκτίμηση ότι η σχέση μεταξύ του χρέους και της ανάπτυξης είναι είτε σταθερή σε όλες τις χώρες, είτε ποικίλλει μόνο αναλόγως των επιπέδων χρέους. Ανακαλύπτουν ότι η εκτιμώμενη σχέση μεταξύ του δημόσιου χρέους και της οικονομικής ανάπτυξης εξαρτάται από τη θεσμική ποιότητα, αλλά δεν βρίσκουν στοιχεία για τα όρια του χρέους.

Οι Eberhardt και Presbitero (2013) εφαρμόζουν νέες οικονομετρικές τεχνικές που ασχολούνται ρητά με μια ποικιλία θεμάτων που σχετίζονται με την απαρατήρητη ετερογένεια και την ανεξαρτησία του κάθε κλάδου. Τα ευρήματά τους αμφισβητούν την προσέγγιση που χρησιμοποιείται από τα περισσότερα κείμενα που μελετούν την εμπειρική σχέση μεταξύ χρέους και ανάπτυξης.

Αιτιότητα
Ενώ υπάρχουν στοιχεία ότι το δημόσιο χρέος σχετίζεται αρνητικά με την οικονομική ανάπτυξη, ο συσχετισμός δεν συνεπάγεται απαραιτήτως υπαιτιότητα. Ο σύνδεσμος μεταξύ του δημόσιου χρέους και της οικονομικής ανάπτυξης θα μπορούσε να οφείλεται στο γεγονός ότι είναι η χαμηλή οικονομική ανάπτυξη που οδηγεί σε υψηλά επίπεδα χρέους. Εναλλακτικά, ο παρατηρούμενος συσχετισμός μεταξύ του χρέους και της ανάπτυξης θα μπορούσε να οφείλεται σε έναν τρίτο παράγοντα που έχει μια κοινή επίδραση επί αυτών των μεταβλητών.

Στο Panizza και Presbitero (2012a), ψάχνουμε την αιτιότητα και δεν βρίσκουμε στοιχεία που να υποστηρίζουν την υπόθεση ότι το χρέος προκαλεί οικονομική ανάπτυξη. Ενώ γνωρίζουμε ότι οι τεχνικές για την αξιολόγηση της αιτιότητας δεν αποτελούν στεγανά, είμαστε σίγουροι όταν δηλώνουμε ότι σε αυτό το σημείο, δεν υπάρχει ένα έγγραφο που να κάνει ισχυρό το επιχείρημα για αιτιώδη σχέση από το χρέος στην ανάπτυξη. Ελπίζουμε ότι η εργασία μας θα οδηγήσει σε περισσότερη έρευνα με στόχο την αποκάλυψη πιθανής υπαιτιότητας.

Τι είναι δημόσιο χρέος;
Ένα θέμα που σπανίως συζητείται στην εμπειρική βιβλιογραφία, σχετίζεται με τον ορισμό του δημοσίου χρέους.
Στο τέλος του 2012, το μέσο ακαθάριστο δημόσιο χρέος στις χώρες του ΟΟΣΑ διαμορφωνόταν κοντά στο 110% του ΑΕΠ, αλλά το καθαρό χρέος ήταν περίπου 40% χαμηλότερο (Panizza και Presbitero, 2013, πίνακας 1). Ενώ το καθαρό χρέος είναι συνήθως πολύ χαμηλότερο από το ακαθάριστο χρέος, οι μετρήσεις του χρέους που περιλαμβάνουν μελλοντικές σιωπηρές κυβερνητικές υποχρεώσεις, δίνουν πολύ υψηλότερες αναλογίες χρέους. Η μελέτη των Hagist, Moog, Raffelhuschen και Vatter (2009), εκτιμά την καθαρή παρούσα αξία των μελλοντικών κυβερνητικών υποχρεώσεων και εσόδων, και βρίσκει ότι «η αληθινή» σχέση του χρέους ως προς το ΑΕΠ είναι συνήθως διπλάσια του ακαθάριστου χρέους.

Οι ερευνητές θα πρέπει να επικεντρωθούν στο ακαθάριστο ή στο καθαρό χρέος; Θα πρέπει να επικεντρωθούν στο explicit debt ή επίσης να εξετάσουν και τις τεκμαρτές υποχρεώσεις της κυβέρνησης. Θα πρέπει στη συμβατική καταμέτρηση του δημόσιου χρέους να περιλαμβάνεται επίσης και η αναμενόμενη αξία των πιθανών υποχρεώσεων της κυβέρνησης (αναφορικά με την ξαφνική έκρηξη του χρέους στην Ισλανδία, την Ιρλανδία και την Ισπανία);

Επιπλέον, τώρα αναγνωρίζεται ότι οι μακροοικονομικές και οικονομικές αδυναμίες εξαρτώνται τόσο από τα επίπεδα χρέους και τη σύνθεση του χρέους (Inter-American Development Bank 2006). Δυστυχώς, είναι δύσκολο να βρούμε στοιχεία για όλες τις χώρες σχετικά με τη σύνθεση του δημόσιου χρέους στις προηγμένες και αναπτυσσόμενες οικονομίες.

Συνοψίζοντας
Ενώ υπάρχουν ενδείξεις ότι το δημόσιο χρέος σχετίζεται αρνητικά με την οικονομική ανάπτυξη, δεν υπάρχει μελέτη που ισχυροποιεί την αιτιώδη σχέση του χρέους με την ανάπτυξη. Επιπλέον, η παρουσία των ορίων χρέους και πιο γενικά, μιας μη μονοτονικής σχέσης μεταξύ του χρέους και της ανάπτυξης, δεν είναι ισχυρή σε μικρές αλλαγές στην κάλυψη των δεδομένων και σε εμπειρικές τεχνικές.

Τα ευρήματά μας δεν θα πρέπει να ερμηνευθούν υπό την έννοια ότι η συσσώρευση χρέους δεν είναι ένα σχετικό θέμα με τις πολιτικές που ακολουθούνται ή ότι τα υψηλά επίπεδα χρέους δεν αποτελούν πρόβλημα γενικότερα. Ωστόσο, θεωρούμε ότι η αξιολόγηση της πολύπλοκης σχέσης μεταξύ του χρέους και της ανάπτυξης, απαιτεί περισσότερη έρευνα. Κατά την άποψή μας, αυτή η έρευνα θα πρέπει να επικεντρωθεί στην ετερογένεια και στην αιτιότητα ανά χώρα.

*Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο VoxEU.org, ένα policy portal που ιδρύθηκε από το Center for Economic Policy Research (CEPR)