Κύπρος, διαφθορά, ξέπλυμα χρήματος και Ρωσία

Των Svetlana Ledyaeva, Paivi Karhunen, John Whalley

Η οικονομική σχέση μεταξύ Κύπρου και Ρωσίας έχει συγκεντρώσει πολύ προσοχή, ως αποτέλεσμα της πρόσφατης κρίσης στην Κύπρο. ένα μεγάλο μέρος των ρωσικών χρημάτων έχουν επενδυτή σε αυτή τη μικρή μεσογειακή οικονομία τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Έχει υπολογιστεί ότι περίπου οι μισές του ενός τρίτου όλων των τραπεζικών καταθέσεων στην Κύπρο, είναι ρωσικής καταγωγής. Σύμφωνα με τον οίκο αξιολόγησης Moody’s, υπάρχουν περίπου 31 δισ. δολάρια ρωσικά χρήματα σε κυπριακούς τραπεζικούς λογαριασμούς: 12 δισ. δολάρια από τράπεζες και 19 δισ. δολάρια επιχειρήσεις και ιδιώτες.

Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των μοντέλων ξένων επενδύσεων για τη Ρωσία είναι ο συσχετισμός μεταξύ των ενεργητικών και παθητικών επενδυτικών ροών μεταξύ της Ρωσίας και της Κύπρου. Η ρωσική κρατική στατιστική υπηρεσία, Rosstat, εκτιμά ότι η Κύπρος είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος προορισμός για τις ρωσικές επενδύσεις μετά από την Ολλανδία, με βάση τα συσσωρευμένα κεφάλαια μέχρι το τέλος του 2011. Από την άλλη πλευρά, σύμφωνα με τη Rosstat η Κύπρος είναι ο τρίτος μεγαλύτερος επενδυτής στη ρωσική οικονομία (μετά το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ελβετία), στην περίοδο 2005-2011.

Προφανώς, η κυριαρχία των ρωσικών χρημάτων στις κυπριακές τραπεζικές καταθέσεις και σε ξένες επενδύσεις από και στη Ρωσία, είναι απόδειξη για μια κυκλική κίνηση. Δηλαδή, τη μεταφορά κεφαλαίων στο εξωτερικό προκειμένου να φέρουν μέρος ή όλης της επένδυσης πίσω, ως ξένη επένδυση. Αλλά ποιοι είναι οι λόγοι για τις ρωσικές κυκλικές επενδύσεις, μέσω της Κύπρου;

Υποστηρίξαμε σε προηγούμενο έγγραφο ότι ένα μεγάλο μέρος αυτού είναι το ξέπλυμα χρήματος που συνδέονται με διαφθορά. Η διαφθορά έχει μια προφανή σχέση με το ξέπλυμα χρήματος και τα κλεμμένα περιουσιακά στοιχεία ενός διεφθαρμένου δημοσίου υπαλλήλου είναι άχρηστα αν δεν τοποθετηθούν και ενσωματωθούν στο παγκόσμιο οικονομικό δίκτυο με έναν τρόπο που δεν προκαλεί υποψίες. Τα έσοδα από τη διαφθορά μπορεί να ξεπλυθούν σε χώρες που δεν έχουν θεσπίσει αυστηρή νομοθεσία για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και σε χώρες που έχουν πολύ αυστηρούς κανόνες τραπεζικού απορρήτου. Τα υπεράκτια χρηματοοικονομικά κέντρα όπως η Κύπρος, αναγνωρίζεται ευρέως μεταξύ αυτών.

Στην έρευνά μας χρησιμοποιούμε μια μοναδική βάση δεδομένων, επιπέδου επιχείρησης, για να ελεγχθούν εμπειρικά η σχέση μεταξύ διαφθοράς και ρωσικών «κυκλικών» επενδύσεων μέσω offshore, συγκεκριμένα, την Κύπρο και τις Παρθένες Νήσους.

Κάνουμε χρήση της βάσης δεδομένων της Rosstat, η οποία παρέχει πληροφορίες σχετικά με την επιλογή του τόπου από τις 20.165 εταιρείες με ξένα κεφάλαια που είναι νηολογημένα στη Ρωσία την περίοδο 1997-2011. Από αυτή τη βάση δεδομένων εξάγουμε πληροφορίες  για δύο τύπους επιχειρήσεων. Η πρώτη ομάδα αποτελείται από εταιρείες για τις οποίες η ξένη ιδιοκτησία αντιπροσωπεύεται από offshore ιδιοκτήτες (ιδιαίτερα στην Κύπρο (το 38% του δείγματος) και τις Βρετανικές Παρθένες Νήσους (11% του δείγματος). Η δεύτερη ομάδα (ομάδα αναφοράς για σύγκριση στη μελέτη μας) αποτελείται από επιχειρήσεις για τις οποίες η ξένη ιδιοκτησία αντιπροσωπεύεται από γνήσιους ξένους ιδιοκτήτες  (51% του δείγματος, οι κύριοι επενδυτές είναι η Γερμανία, οι ΗΠΑ, η Φινλανδία, η Κίνα, η Τουρκία, η Γαλλία και η Σουηδία).

Βιομηχανική διανομή: Κυκλικοί έναντι πραγματικών ξένων επενδυτών.

Στο Σχήμα 1 παρουσιάζουμε την κατανομή των εταιρειών σε όλους τους βασικούς βιομηχανικούς κλάδους (που είναι περισσότερο δημοφιλείς στους ξένους επενδυτές, συμπεριλαμβανομένων και των κυκλικών) και με βάση την καταγωγή του ξένου επενδυτή.

Περίπου το 70% των εταιρειών στον μεταποιητικό κλάδο και περίπου το 67% στους κλάδους εμπορίου και επιδιόρθωσης, καθορίζονται από γνήσιους ξένους επενδυτές. Από την άλλη πλευρά, περίπου το 70% των εταιρειών από τον κλάδο του real estate και περίπου το 80% των εταιρειών του χρηματοπιστωτικού τομέα, καθορίζονται από κυκλικούς επενδυτές. Αυτά τα στοιχεία ήδη αποτυπώνουν ένα στοιχείο διαφθοράς των κυκλικών επενδύσεων, καθώς το real estate και ο χρηματοπιστωτικός κλάδος, που συνήθως συνδέονται με το ξέπλυμα χρήματος.

Υπολογίζουμε στη συνέχεια το μοντέλο γνώσης των κεφαλαίων των πολυεθνικών επιχειρήσεων που προτείνεται από τους Carr et al χρησιμοποιώντας αυτά τα στοιχεία, προσθέτοντας υπεράκτια «πρότυπα» σε αυτό. Ανακαλύπτουμε ότι ο συντελεστής της εικονικής μεταβλητής για την Κύπρο και τις Βρετανικές Παρθένες Νήσους είναι θετικός και υψηλά σημαντικός για τη στατιστική. Αυτό το αποτέλεσμα δείχνει ότι οι ξένες επενδύσεις στη Ρωσία από την Κύπρο και τις Βρετανικές Παρθένες Νήσους δεν μπορούν να εξηγηθούν από παραδοσιακές θεωρίες διεθνών επενδυτικών κινημάτων, και ως εκ τούτου, το ξέπλυμα βρώμικου χρήματος μπορεί να είναι μια από τις πιο σχετικές εξηγήσεις αυτού του φαινομένου.

Αναλύουμε στη συνέχεια τη διαφθορά στις ρωσικές περιφέρειες ως έναν παράγοντα πίσω από τη θέση των ξένων επενδυτών στη Ρωσία. Βρίσκουμε στοιχεία ότι οι επενδυτές από την Κύπρο και τις Βρετανικές Παρθένες Νήσους εντοπίζονται σε πιο διεφθαρμένες ρωσικές περιφέρειες, σε σύγκριση με το σημείο αναφοράς της ομάδας των γνήσιων ξένων επενδυτών.

Μελετούμε τους παράγοντες πίσω από τη σχέση (κλάσμα) των κυκλικών επενδύσεων επί του συνόλου των ξένων επενδύσεων (όπως μετράται από τα αθροιστικά ετήσια έσοδα των εταιρειών με ξένο ιδιοκτησιακό καθεστώς) στις ρωσικές περιφέρειες και ανακαλύπτουμε ότι η σχέση μεταξύ του επιπέδου της διαφθοράς και του κλάσματος των κυκλικών επενδύσεων σε όλες τις ρωσικές περιοχές είναι θετική και στατιστική σημαντική. Το αποτέλεσμα αυτό ισχύει όταν εκτιμούμε ξεχωριστά το μοντέλο μας για τη μεταποίηση, το εμπόριο και από κοινού τον χρηματοπιστωτικό και τον κλάδο του real estate. Η θετική και σημαντική στατιστικά σχέση μεταξύ του επιπέδου της διαφθοράς και του κλάσματος των κυκλικών επενδύσεων στο real estate και στις χρηματοπιστωτικές δραστηριότητες, οδηγεί στην υπόθεση του ξεπλύματος βρώμικου χρήματος από τις ρωσικές κυκλικές επενδύσεις.

Η μελέτη μας είναι η πρώτη που παρέχει εμπειρικά δεδομένα για το δεσμό μεταξύ του ξεπλύματος βρώμικου χρήματος και των ρωσικών κυκλικών επενδύσεων μέσω της Κύπρου και των Βρετανικών Παρθένων Νήσων, που μπορεί ευρέως να συζητήθηκε τους τελευταίους μήνες εξαιτίας της κρίσιμης οικονομικής κατάστασης στην Κύπρο και του μεγάλου ενδιαφέροντος της ρωσικής πολιτικής και οικονομικής ελίτ σε αυτή. Τα ευρήματά μας αναδεικνύουν τον αρνητικό ρόλο των offshore περιοχών στην εξέλιξη της παγκόσμιας οικονομίας από τη στιγμή που διευκολύνουν τη διαφθορά. Συγκεκριμένα, η ύπαρξη τέτοιων περιοχών καθιστά τη διαδικασία ξεπλύματος που αποκτήθηκαν σε ανέντιμες δραστηριότητες, πολύ πιο εύκολη.

*Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο VoxEU.org, ένα policy portal που ιδρύθηκε από το Center for Economic Policy Research (CEPR)