Putin, αυτός ο πανούργος πολιτικός

European Council of Foreign relations

Του Stefan Meister

Με την πρώτη ματιά, το 2013 φαίνεται να ήταν ένα ιδιαίτερα επιτυχημένο έτος για τη ρωσική εξωτερική πολιτική. Μόνο ένας χρόνος αφότου οι ΗΠΑ χαρακτήρισαν τη Ρωσία ως «δευτερεύουσα δύναμη», ο Vladimir Putin κατόρθωσε να δικαιώσει τον ισχυρισμό του ότι είναι ένας βασικός παίκτης στην παγκόσμια πολιτική, όπως μπορεί να δει κανείς τόσο στις διαπραγματεύσεις για τη Συρία όσο και στις συνομιλίες με το νέο Ιρανό πρόεδρο Hassan Rohani.

Στον αγώνα με την ΕΕ για την κοινή γειτονία, η στρατηγική του Putin για την προσεκτική εφαρμογή πίεσης, πέτυχε να ενσωματώσει την Αρμενία στην υπό ρωσική ηγεσία Τελωνειακή Ένωση. Επίσης έπαιξε ένα σημαντικό ρόλο στο να αποτρέψει την υπογραφή της Συμφωνία Σύνδεσης μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ουκρανίας. Ακόμη, ο Putin έχει καταφέρει να πλαισιώσει το παιχνίδι εξουσίας στην περιοχή με ένα τρόπο που η ΕΕ τώρα το ερμηνεύει ως μια γεωπολιτική σύγκρουση, και έχει ήδη αρχίσει να μιλά αναλόγως. Αυτό στέκεται πολύ καλά στα χέρια του Putin: ο ίδιος γνωρίζει πολύ καλά ότι, ως αποτέλεσμα της θέσης και της δομής της, η ΕΕ δεν μπορεί να κερδίσει έναν τέτοιο αγώνα εναντίον των συμφερόντων με γνώμονα την ρωσική εξωτερική πολιτική.

Σε μια προσεκτικότερη παρατήρηση ωστόσο, είναι προφανές ότι αυτές οι νίκες είναι το αποτέλεσμα των αποτυχιών της Δύσης, όχι μια αντανάκλαση της αυξημένης ρωσικής δύναμης. Η μεγάλη ισχύς του Putin είναι η τωρινή αδυναμία των ΗΠΑ και της ΕΕ στις διεθνείς υποθέσεις. Αυτό εκδηλώθηκε πιο σοβαρά όταν ο Obama υπερεκτίμησε τη στήριξη μεταξύ των δυτικών του συμμάχων για στρατιωτική επέμβαση εναντίον του προέδρου Assad αφότου έγινε ξεκάθαρο ότι είχαν χρησιμοποιηθεί χημικά όπλα εναντίον αμάχων. Τη συνεπακόλουθη απομόνωση του Obama στη Σύνοδο Κορυφής της G20 στην Αγία Πετρούπολη, την εκμεταλλεύτηκε έξυπνα ο Putin, ο οποίος απροσδόκητα βοήθησε τον Obama ν σώσει το προφίλ του, με το να βοηθήσει στον σχεδιασμό μιας πρότασης για την καταστροφή των χημικών όπλων. Η ίδια η Ρωσία δεν χρειάστηκε να κάνει καμία παραχώρηση ή να παρεκκλίνει από τις θέσεις της: ο σύμμαχός της Assad αναγνωρίστηκε ως μέρος της επίσημης πολιτικής διαδικασίας και η κατάρρευση της Συρίας έχει αποφευχθεί για την ώρα. Ένα επιπλέον δώρο για τον Putin ήταν η άφιξη του πρώην στελέχους των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών Edward Snowden, του οποίου οι αποκαλύψεις για τις ανησυχητικές δραστηριότητες της NSA κλόνισαν την εμπιστοσύνη μεταξύ των ΗΠΑ και ορισμένων εκ των πιο κοντινών συμμάχων τους. Το γεγονός ότι ο Putin προσέφερε άσυλο στον Snowden, ήταν μια ηθική νίκη για τον πρώην άντρα της KGB.

Οι λανθασμένοι υπολογισμοί πριν από τη σύνοδο κορυφής της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης στο Βίλνιους στο τέλος Νοεμβρίου, έκαναν ακόμη πιο εύκολο για το Κρεμλίνο να ασκήσει επιρροή στην περιοχή, με την οικονομική του ισχύ. Αλλά είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι είναι πάνω από όλη την έλλειψη μεταρρυθμίσεων και τους υπολογισμούς δύναμης των ελίτ στις χώρες της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης, οι οποίες καθιστούν πιθανό η Ρωσία να συνεχίσει ανελέητα τη δική της ατζέντα στην περιοχή. Ο πρόεδρος Yanukovitch χρειάζεται δάνεια και χαμηλές τιμές αερίου προκειμένου να σταθεροποιήσει τη θέση του βραχυπρόθεσμα. Είναι η Μόσχα και όχι οι Βρυξέλλες που είναι σε θέση να υποστηρίξουν και α δύο. αλλά αυτή η βραχυπρόθεσμη προσέγγιση είναι ακριβώς εκεί που έγκεινται οι αδυναμίες της ρωσικής πολιτικής: το Κρεμλίνο δεν έχει μακροπρόθεσμο αναπτυξιακό όραμα για τα κράτη και τους πολίτες της μετασοβιετικής ένωσης. Οι βραχυπρόθεσμες επιτυχίες θα μπορούσαν να αποδειχθούν πολύ δαπανηρές για τη Ρωσία, και στην πραγματικότητα να αποδειχθούν λανθασμένες. Οι μάλλον ήπιοι όροι που χρησιμοποίησε ο Putin για να περιγράψει τις προτεραιότητες της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής στην ομιλία του στην ομοσπονδιακή συνέλευση στα μέσα Δεκεμβρίου, μας άφησε να ελπίζουμε ότι έχει επίγνωση των ορίων της εξουσίας του.

Η αμνηστία για τις Pussy Riot, τους ακτιβιστές της Greenpeace και τον Michail Chodorkovski, υπογραμμίζει ότι το Κρεμλίνο δεν επιθυμεί κάτι πιο σοβαρό από μια συμβολική και ελεγχόμενη αντιπαλότητα με τη Δύση. Ενώ η κριτική της Δύσης βοηθάει το καθεστώς του Putin στο εσωτερικό, μια σοβαρή επιδείνωση των σχέσεων θα μπορούσε να είναι καταστροφική για τη ρωσική οικονομία, η οποία με ρυθμό ανάπτυξης 1,4% και ανησυχητική μείωση των άμεσων ξένων επενδύσεων και εκροή κεφαλαίων, ήδη φαίνεται εύθραυστη. Η Ρωσία εξαρτάται πολύ από την παγκόσμια οικονομία και ιδιαίτερα από τις εξαγωγές φυσικών πόρων. Επομένως δεν μπορεί να αντέξει να έχει κακές σχέσεις με την ΕΕ, που είναι ο πιο σημαντικός εμπορικός εταίρος της Ρωσίας.

Αλλά η αμνηστία στέλνει επίσης ένα σαφές μήνυμα: ούτε το ρωσικό δικαστικό σύστημα ούτε η δυτική πίεση ήταν αυτή που έφερε την απελευθέρωση του Chodorkowski ή των ακτιβιστών, αλλά η προσωπική «χάρη» του Putin, που σκόπευε σαφώς να δώσει έμφαση στην μοναδική του ισχύ. Η χρονική συγκυρία είναι σίγουρα σημαντική: την παραμονή των Ολυμπιακών Αγώνων στο Σότσι, ο Putin προσπαθεί να αποφύγει πιθανά μποϋκοτάζ που θα μπορούσαν να χαλάσουν την επιτυχία του στις εγχώριες και διεθνείς PR σχέσεις.

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ