Ο ρόλος της Goldman Sachs βαραίνει με την σκιά της την περίπτωση της Ελλάδος

Του νομικού Δημήτρη Ιωαννίδη

Στις 16 Απριλίου του 2010, η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των Η.Π.Α. (SecuritiesandExchangeCommission- εφεξής "SEC") κατέθεσε μια πολυσέλιδη αγωγή στο ομοσπονδιακό δικαστήριο της Νέας Υόρκης κατά της εταιρίας GoldmanSachs και κατά του 31χρόνου αντιπροέδρου της εταιρίας, FabriceTourre^{^[1]}.

Εν ολίγοις, το SECκατηγορεί την GoldmanSachsκαι τον Tourreότι το 2007 έκαναν ψευδείς δηλώσεις και ουσιαστικές παραλείψεις στον τρόπο που δημιούργησαν, προώθησαν και πούλησαν ένα δομημένο χρεωστικό ομόλογο (CollateralizedDebtObligation- εφεξής "CDO") σε επενδυτές. Αυτό το CDOείχε την ονομασία ABACUS107ACIκαι ήταν συνδεδεμένο με την απόδοση των λεγόμενων SubprimeMortgage-BackedSecurities(εφεξής "RMBS"), ένα προϊόν που είχε σαν εγγύηση διάφορα στεγαστικά δάνεια στις ΗΠΑ με σκοπό να πετύχει καλύτερη διασπορά του κινδύνου.

Αν και το SEC κατέθεσε την αγωγή μόνο εναντίον της GoldmanSachsκαι του Tourre, σημαντικό ρόλο στην όλη ιστορία είχε και oJohnPaulsonιδιοκτήτης της εταιρίας κερδοσκοπικών κεφαλαίων (hedgefund) Paulson& Co. Inc. Ο Paulsonδημιούργησε το 2006 δύο fundsπου έκαναν αρκετά ριψοκίνδυνες επενδύσεις σε στεγαστικά δάνεια αγοράζοντας στη συνέχεια προστασία μέσα από ασφάλιστρα αντιστάθμισης κινδύνου χρεοκοπίας – τα λεγόμενα "CDS" (CreditDefaultSwaps). Προώθησε έτσι μια στρατηγική επενδύσεων στα αξιολογημένα ως BBBκεφάλαια RMBS, δηλαδή στα κεφάλαια που οι διεθνείς οίκοι αξιολόγησης έδιναν υψηλούς βαθμούς επισφάλειας, με την προσδοκία ότι αυτά είχαν πολλές πιθανότητες να εμφανίσουν πιστωτικά προβλήματα.

Στο τέλος του 2006 με τις αρχές του 2007, ο Paulsonπραγματοποίησε ξανά μια ανάλυση επενδυτικών κεφαλαίων και 100 ομολόγων που προσδοκούσε πάλι να έχουν πιστωτικά γεγονότα στο προσεχές μέλλον αφού διάλεξε έναν μεγάλο αριθμό στεγαστικών δανείων με κυμαινόμενο επιτόκιο, από δανειολήπτες με πολύ χαμηλή πιστοληπτική ικανότητα και στεγαστικά δάνεια σε πολιτείες όπως η Αριζόνα, η Καλιφόρνια, η Φλόριδα και η Νεβάδα – περιοχές που είχαν ραγδαίες αυξήσεις στις τιμές των ακινήτων την εποχή που η αγορά ακινήτων και άλλων επενδυτικών προϊόντων στις Η.Π.Α. είχε αρχίσει να δείχνει σημάδια κατάρρευσης.

Από την πλευρά της η GoldmanSachsείχε και στο παρελθόν προσφέρει στους πελάτες της παρόμοια επενδυτικά προϊόντα, αφού το 2004 είχε οργανώσει ειδικό τμήμα της εταιρίας που προωθούσε αυτού του είδους τα κεφάλαια με στόχο την αύξηση των κερδών της σε μια πολύ ανταγωνιστική αγορά δομημένων επενδυτικών προϊόντων. Ο Paulsonπρότεινε στην GoldmanSachsτο συγκεκριμένο πακέτο και στη συνέχεια της ζήτησε βοήθεια για την αγορά CDSγια τα RMBSπου επέλεξε ώστε να επωφεληθεί οικονομικά σε περίπτωση μείωσης της αξίας του ίδιου του χαρτοφυλακίου.

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η GoldmanSachsκαι ο Paulsonγνώριζαν την αδυναμία να προωθήσουν ένα τέτοιο πακέτο σε επενδυτές που είχαν ενημερωθεί πως ένας θεσμικός επενδυτής, όπως η εταιρία Paulson, είχε σημαντικό ρόλο στην επιλογή του χαρτοφυλακίου την ίδια στιγμή που είχε ποντάρει στην αποτυχία του μέσω των CDS. Έπρεπε λοιπόν να βρουν έναν έμπειρο και ουδέτερο σύμβουλο – μεσολαβητή που θα εξυπηρετούσε στην συγκάλυψη του κινδύνου που προέκυπτε από την διαδικασία επιλογής του χαρτοφυλακίου από την Paulsonώστε να μπορούν να το προωθήσουν στο κοινό σε μια εποχή που οι αγορές έδειχναν σημάδια κάμψης.

Η GoldmanSachsεπίσης είχε την πληροφορία ότι η IKEDeutscheIndustriebankAG(εφεξής "IKE") είχε δείξει ενδιαφέρον, αλλά δεν θα επένδυε σε ένα πακέτο CDOχωρίς την συμμετοχή ενός ενδιάμεσου διαχειριστή ενεχύρων που θα είχε κάνει τις απαραίτητες αναλύσεις και θα είχε επιλέξει να στηρίξει το εν λόγω πακέτο. Μετά από εκτενείς διαβουλεύσεις, οι δύο εταιρίες έπεισαν την ACAManagementLLC(εφεξής “ACA”), να λειτουργήσει ως ο διαχειριστής του ABACUS107ACI, γεγονός που θα ενίσχυε την εμπιστοσύνη προς το προϊόν, καθώς μέχρι το τέλος του 2006 η ACAείχε δημιουργήσει και διαχειριστεί 22 πακέτα CDOπου συνολικά αφορούσαν ενεργητικό που ξεπερνούσε τα $15,7 δισεκατομμύρια. Σημαντικό στοιχείο στην όλη διαδικασία είναι το γεγονός ότι η ACAδεν είχε γνώση για τις κινήσεις του Paulson, και η GoldmanSachsτης έδωσε πληροφορίες που έδειχναν μια πλήρως παραποιημένη εικόνα για την συμμετοχή του Paulsonστην υπόθεση. Κάτω από αυτές τις προϋποθέσεις η GoldmanSachsετοίμασε προσπέκτους και προωθητικό υλικό για τους πελάτες που περιείχε αυτά τα παραπλανητικά και ψευδή στοιχεία για το ABACUS2007-ACI.

Το SECεπίσης καταγγέλλει ότι η GoldmanSachsπαραπλάνησε την ACAδημοσιεύοντας πληροφορίες ότι ο Paulsonσυμμετείχε ως θεσμικός επενδυτής (με $200 εκατομμύρια συμμετοχή) ώστε να πείσει πιθανούς επενδυτές ότι και ο Paulsonείχε συμφέρον στην επιτυχία του πακέτου. Με αυτό τον τρόπο, η GoldmanSachsκαι η Paulsonκατάφεραν να πάρουν την έγκριση της ACAγια συμμετοχή της στην επιλογή του επενδυτικού πακέτου.

Το διοικητικό συμβούλιο της GoldmanSachsενέκρινε το ABACUS2007-ACIτον Μάρτιο του 2007 υπολογίζοντας ότι τα κέρδη της εταιρίας από την πώλησή του θα κυμαίνονταν μεταξύ 15-20 εκατομμύρια δολάρια. Τον Απρίλιο του 2007, η γερμανική τράπεζα ΙΚΕ αγόρασε συνολικά $150 εκατομμύρια ενώ μέσα σε λίγους μήνες το ABACUS2007-ACIείχε σχεδόν μηδενική αξία. Η μητρική εταιρία της ACA, η ACACapitalHoldings, Inc. προσέφερε την ασφαλιστική κάλυψη του ABACUS2007-ACIμε συνολικό ποσό 909 εκατομμύρια δολάρια χωρίς να γνωρίζει την αγορά CDSαπό την Paulson. Μετά την καταστροφική πορεία του ABACUS2007-ACI, η GoldmanSachsπληρώθηκε τον Αύγουστο του 2008 την ασφαλιστική κάλυψη που ανερχόταν σε 840.909.000 εκατομμύρια δολάρια, ποσό που κυριολεκτικά μεταβίβασε στον Paulson, ενώ οι επενδυτές και οι ασφαλιστικές εταιρίες υπέστησαν ζημιές που υπερέβαιναν το 1 δισεκατομμύριο δολάρια.

Σε λιγότερο από 3 μήνες, η GoldmanSachsσυμφώνησε σε εξωδικαστικό συμβιβασμό με το SECδέχοντας να καταβάλει το ποσό των $550 εκατομμυρίων δολαρίων. ^{^[2]}

ΙΙ. Οι Διαχειριστές των HedgeFunds

Ενώ η παγκόσμια αγορά έχει πέσει αισθητά, οι 25 πιο επιτυχημένοι διαχειριστές hedgefundsείχαν σημαντικά κέρδη το 2008 ξεπερνώντας συνολικά τα $11,6 δισεκατομμύρια ενώ το 2007 κέρδισαν περισσότερα από $22,5 δισεκατομμύρια.

Ενδεικτικά, σύμφωνα με δημοσίευμα του περιοδικού Alpha:

Fund Manager	2008	2007
James H. Simons, Renaissance Technologies	$2.5 billion	$2.8 billion
John Α*. Paulson, Paulson* & Co.**	$2.0 billion	$3.7 billion
John D. Arnold, Centaurus Advisors, LLC.	$1.5 billion	$480 million
George Soros, Soros Fund Management	$1.1 billion	$2.9 billion

Ένα ακόμα πολύ σημαντικό γεγονός που πέρασε σχεδόν απαρατήρητο στα ΜΜΕ ήταν μια είδηση στην εφημερίδα WallStreetJournalτον Φεβρουάριο του 2010, ότι αρκετοί διαχειριστές hedgefundsμετά από μια συνάντηση – δείπνο που είχαν, απεφάσισαν να στοιχηματίσουν εναντίον του Ευρώ. Η επίλεκτη αυτή ομάδα, μεταξύ των οποίων ήταν οι εταιρίες, SACCapitalAdvisors, SorosFundManagementκαι GreenlightCapital, διατύπωσε την άποψη ότι το ευρώ θα έπεφτε και θα είχε την ίδια ισοτιμία με το δολάριο. Όπως αναφέρει η WallStreetJournal, ο διαχειριστής της SACCapitalAdvisors, AaronCowen, που αρχικά προώθησε αυτήν την επίθεση κατά του ευρώ, είπε μεταξύ άλλων ότι κανένα σενάριο που είχε σχέση με την κρίση της Ελλάδας δεν μπορούσε να έχει θετικό αποτέλεσμα για το ευρώ. Ο Sorosεπίσης ανέφερε ότι: “το ίδιο ισχύει και για το ευρώ. Η πτώση του 2008 απέδειξε τα μειονεκτήματα στην δόμησή του όταν τα κράτη-μέλη έπρεπε να σπεύσουν σε βοήθεια των τραπεζικών τους συστημάτων ανεξάρτητα το ένα από το άλλο. Η εκτίναξη του χρέους της Ελλάδας έφερε το πρόβλημα στην κορύφωσή του. Αν οι οικονομίες της Ευρωζώνης δεν είναι σε θέση να πάρουν τα απαραίτητα μέτρα, το ευρώ μπορεί να καταρρεύσει.”

Επιπλέον, σύμφωνα με την WallStreetJournalοι διαχειριστές hedgefundsθα έχουν σημαντικά κέρδη σε περίπτωση που το ευρώ φτάσει σε ισοτιμία με το δολάριο. Σε άρθρο των NewYorkTimesτον Φεβρουάριο του 2010, αναφέρεται ότι αρκετά hedgefundsαύξησαν τα στοιχήματα εναντίον της Ελλάδας, ενώ κάποια άλλα που δεν είχαν άμεση σχέση με την κρίση της χώρας μας άρχισαν να παίρνουν μέτρα ώστε να αποφύγουν τυχόν απώλειες που θα προκαλούνταν από την αστάθεια των αγορών. Σε ένα άρθρο του στην BostonGlobeο οικονομολόγος RichardParkerαναφέρει: “Σημείο αναφοράς στο κατρακύλισμα της WallStreetτο 2008 ήταν τα δισεκατομμύρια σε CDS- τα φθηνά στοιχήματα στα παράγωγα, με απολαβές που μπορούσαν να παρομοιαστούν με κέρδη από τυχερά παιχνίδια που οι κερδοσκόποι τοποθέτησαν εναντίον ιδιοκτητών ακινήτων στις Η.Π.Α. Σήμερα ανάλογα στοιχήματα είναι αυτά που η WallStreetέχει τοποθετήσει εναντίον της Ελλάδας στο πλαίσιο του κερδοσκοπικού της παιχνιδιού – και τώρα παρακολουθούμε ίσως μια επανάληψη που θα έχει τις ίδιες καταστροφικές συνέπειες.”

ΙΙΙ. Συμπεράσματα

Η αγωγή εναντίον της GoldmanSachsδίνει κάποια στοιχεία για το πως οι Η.Π.Α. οδηγήθηκαν στην τελευταία κρίση σε σημείο που το αμερικανικό κράτος να αναγκαστεί να χρηματοδοτήσει τις τράπεζες και τις μεγάλες χρηματιστηριακές εταιρίες, την περίοδο που η κατάσταση στις αγορές συγκλόνιζε την οικονομία της χώρας. Βασικός λόγος για αυτήν την ξέφρενη πτώση των αγορών το 2007 ήταν η αλλαγή στο νομοθετικό πλαίσιο των Η.Π.Α. την εποχή της προεδρίας Κλίντον που απελευθέρωσε το τραπεζικό σύστημα και τους μηχανισμούς ελέγχου της χρηματαγοράς. Μέχρι τότε, η νομοθεσία απαγόρευε την τοποθέτηση στοιχημάτων σε στεγαστικά δάνεια ή σε κρατικά ομόλογα ενώ ο Πρόεδρος Κλίντον παρασύρθηκε από τους υποστηριχτές της απελευθερωμένης αγοράς, όπως ο TimGeithner, oLarrySummersκαι oBenBernankeκαι καθιέρωσε ένα καθεστώς ελεύθερου ανταγωνισμού^{^[3]}.

Οι συνέπειες δυστυχώς εμφανίστηκαν αρκετά χρόνια μετά όταν η φούσκα στα στεγαστικά δάνεια έσκασε και προκάλεσε τις απώλειες που καλά γνωρίζουμε, ενώ τα στοιχήματα σε κρατικά ομόλογα και στεγαστικά δάνεια πλέον δεν είναι αντίθετα με την αμερικανική νομοθεσία. Δηλαδή, οι διαχειριστές hedgefundsμπορούν ελεύθερα να ποντάρουν σε πιστωτικές κρίσεις και να παίζουν με κρατικά ομόλογα στο όνομα της απελευθέρωσης των αγορών. Αν και είναι σε εξέλιξη στο Κογκρέσο μια προσπάθεια της κυβέρνησης Obamaνα ψηφίσει κάποιες νομοθετικές μεταρρυθμίσεις σε θέματα κερδοσκοπικών παιχνιδιών, δεν φαίνεται να είναι διατεθειμένη να προχωρήσει σε ριζικές αλλαγές που να δίνουν λύσεις στα προβλήματα της ανεξέλεγκτης αγοράς. Από την πλευρά της η Γερμανία προσπαθεί να πολεμήσει το βρώμικο παιχνίδι των εταιριών και πιθανολογείται ότι αυτό θα είναι ένα θέμα αντιπαράθεσης μεταξύ της Ε.Ε. και των Η.Π.Α. στο επόμενα χρόνια.

Ωστόσο, το πρόβλημα με την Ελλάδα έγκειται στο γεγονός ότι είναι αρκετά απομακρυσμένη από το πολιτικό και οικονομικό γίγνεσθαι των Η.Π.Α. αφού δεν υπάρχει ομάδα ανατροπής της αμερικανικής κοινής γνώμης ή ομάδα αντιμετώπισης κρίσεων με αξιόλογες διασυνδέσεις στο αμερικανικό πολιτικό και οικονομικό σύστημα. ‘Όπως και με τα μεγάλα πολιτικά θέματα που αφορούν τις σχέσεις μας με τους γείτονες μας, έτσι και τα οικονομικά θέματα δεν τα χειρίζονται οι ελληνικές κυβερνήσεις με μακροχρόνια στρατηγική και σύγχρονες μεθόδους δημοσίων σχέσεων – λόμπι. Η εικόνα που παρουσιάζουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης στις Η.Π.Α. για την κατάσταση στην Ελλάδα είναι καταστροφική ενώ στην πραγματικότητα η κρίση αυτή είναι αποτέλεσμα κερδοσκοπικών εταιριών που χρησιμοποιούν κάθε μέσο ώστε να εξασφαλίσουν τεράστια οφέλη ακόμα και σε στιγμές κατάρρευσης του ελληνικού κοινωνικού κράτους.

Αν και είναι πια εύκολο να κάνουνε την αυτοκριτική μας για τους λόγους που οδηγηθήκαμε στη σημείο αυτό, μεγάλο μέρος της αποτυχίας αυτής έχει σχέση με την έλλειψη κατανόησης από το ίδιο το κράτος ότι σήμερα τα οικονομικά και πολιτικά γεγονότα ανά τον κόσμο αρχίζουν και τελειώνουν στην WallStreetκαι την Ουάσινγκτον. Χωρίς ομάδα ειδικών συμβούλων – λομπίστες – για την αντιμετώπιση κρίσεων, που να υπάγεται στο γραφείο του πρωθυπουργού (και όχι σε υπουργεία) και να ασχολείται επαγγελματικά και σε μακροχρόνιο ορίζοντα με θέματα δημοσίων σχέσεων (λόμπι) δεν υπάρχει περίπτωση να επηρεάσουμε τις οικονομικές και πολιτικές αποφάσεις στις Η.Π.Α. όσο αρνητικές κι αν είναι για τον τόπο μας.

Ο Δημήτρης Ιωαννίδης είναι συνέταιρος του δικηγορικού γραφείου, Roach, Ioannidis& MegaloudisLLC., και νομικός σύμβουλος του Γενικού Προξενείου Βοστόνης.