Μόνο ένα(ς) «Λαός» θα μας σώσει

Γράφει ο Μίμης Α. Σοφοκλέους

Μια από τις πιο επικίνδυνες-πολιτικά και όχι πολιτισμικά φράσεις- που ακούγονται από τους πολιτικούς εδώ και δεκαετίες στην Κύπρο είναι η φράση: «Ο Κυπριακός Ελληνισμός», αντί «Ο Κυπριακός Λαός»[1], ιδίως όταν μιλούν για τη λύση του κυπριακού προβλήματος και απευθύνονται στο σύνολο του λαού και όχι μερικώς.

Το ίδιο ακούει κάποιος στις προσφωνήσεις που ακούγονται στις κατεχόμενες περιοχές από τους Τούρκους ταγούς. Είναι στο ίδιο μήκος κύματος λάθους με την έννοια «κυπριακή συνείδηση», των Νεοκυπρίων, καθώς και όλων των άλλων ανελλήνιστων Κυπρίων του χθες και του σήμερα, που συγχέουν τις πολιτισμικές αξίες, με τις πολιτικές, συνταγματικές, νομικές, πολιτειακές κλπ., έννοιες, δηλαδή, εντελώς διαφορετικές. Άλλωστε, το τι είμαστε, δεν το έλυσαν οι πολιτικοί, αλλά οι άνθρωποι του Πολιτισμού, με προεξάρχοντα τον Κ.Π. Kαβάφη όταν στο ποίημά του «Επάνοδος από την Ελλάδα», λέει και τους εξής στίχους:

Aς την παραδεχθούμε την αλήθεια πια·
είμεθα Έλληνες κ’ εμείς — τι άλλο είμεθα; —
αλλά με αγάπες και με συγκινήσεις της Aσίας,
αλλά με αγάπες και με συγκινήσεις
που κάποτε ξενίζουν τον Ελληνισμό.

(Από τα Κρυμμένα Ποιήματα 1877;-1923, Ίκαρος 1993)

Το έλυσε, άπαξ και διά παντός, ο Βασίλης Μιχαηλίδης στο δικό του «Πολιτικό Μανιφέστο», απευθυνόμενος στη Μαμά Αγγλία στο ποίημα «Η Κύπρος προς τους λέγοντας ότι δεν είναι ελληνική». Διαβάζουμε ένα απόσπασμα:

Aπού ‘σαι κοσμογύριστη τζιαι πολλοδκιαβασμένη,
τζι απού του κόσμον την ξεβκάν είσαι ξησκολισμένη,
ξέρεις τζι εμέν’ την μάναν μου, τζιαι ξέρεις την γενιάν μου
αγκάθκια τα μισίδκια μου τζιαι ‘δε την συντυχιάν μου. (στ. 43-46)

Εάν υπάρχει «Κυπριακός Ελληνισμός», θα υπάρχει διά των γνωστών μεθόδων της Λογικής και η έννοια «Κυπριακός Τουρκισμός». Και τα δύο είναι άδικα ως προς τη δύναμη που περιέχει ο «Κυπριακός Λαός» και όχι «Κυπριακοί Λαοί» – «Cypriot peoples», που είναι, επίσης καταδικαστέος και ύποπτος όρος γιατί μόνο οι Τούρκοι της Τουρκίας τον χρησιμοποιούν, γιατί τους συμφέρει να υπάρχουν στην Κύπρο. Oι Συνταγματολόγοι που έχουν υπό την δικαιοδοσία τους τα ζητήματα του ορισμού του λαού με την ευρεία ή την στενή του έννοια, δίνουν διάφορες εκδοχές. Επί παραδείγματι:

Λαός, υπό ευρεία έννοια, είναι το σύνολο των πολιτών ενός Κράτους, ανεξάρτητα από το φύλο, την ηλικία, τη θρησκεία και την εθνική προέλευση, στους οποίους αναγνωρίζεται κρατική ιθαγένεια, ο δεσμός δηλ. που συνδέει ένα άτομο με ένα Κράτος. Η κτήση και η απώλεια της ιθαγένειας καθορίζονται, κατά κανόνα, από το Σύνταγμα και από την ειδική νομοθεσία κάθε Κράτους. Λαός, υπό στενή έννοια, είναι το σύνολο εκείνων των πολιτών του Κράτους, οι οποίοι φέροντας ιδιότητες, που η έννομη τάξη καθορίζει, ασκούν εκλογική αρμοδιότητα. Με αυτήν την έννοια ο Λαός αποτελεί το εκλογικό σώμα, το οποίο θεωρείται κρατικό όργανο. Βασική προϋπόθεση, προκειμένου ένας πληθυσμός ανθρώπων να θεωρηθεί ότι αποτελεί Λαό, είναι η μόνιμη εγκατάστασή του σε ορισμένη γεωγραφική περιοχή.[2]

Η Κυπριακή Δημοκρατία υπάρχει. Διαφυλάχθηκε μόνη της αν και ήταν το «δέντρο που όλοι πληγώσαμε». Είναι μια πραγματικότητα με όλες της τις εκφάνσεις και μορφές. Στην Κυπριακή Δημοκρατία υπάρχει ένας Λαός, ο «Κυπριακός». Οι Τουρκοκύπριοι όταν λένε στους Ευρωπαίους, κυρίως, ότι στην Κύπρο υπάρχουν δύο γλώσσες, δύο θρησκείες, δύο Κοινότητες κλπ., δεν ενοχλούνται ούτε ιδρώνει το διεθνές τους αυτί.[3] Μόλις πουν ότι στην Κύπρο υπάρχουν δύο λαοί, τότε τα αυτιά των Ευρωπαίων, κυρίως, αποκτούν τοίχους. Απευθύνονται σε ώτα μη ακουόντων όταν μιλούν για δύο λαούς. Γιατί; Πόσοι θα υπάρχουν αναπόφευκτα στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην Ισπανία, την Γερμανία, την Ολλανδία, το Λουξεμβούργο κλπ;  Το ίδιο συμβαίνει όταν ζητούν δύο Κεντρικές Τράπεζες. Μια Κεντρική Τράπεζα υπάρχει σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα, διαφορετικά τι «κεντρική» θα ήταν! Το επιχείρησαν κι αυτό οι Τουρκοκύπριοι συστήνοντας τη δημιουργία παραρτήματος στη «συνιστώσα πολιτεία», πονηρά σκεπτόμενοι, αλλά δεν βρήκαν ευήκοα ώτα, για τους ίδιους λόγους που δεν υπάρχει περίπτωση να δεχθούν οι Ευρωπαίοι εταίροι μας, δύο λαούς στην Κύπρο ή αλλαχού εν Εσπερία.

Θα σύστηνα ανεπιφύλακτα να διαβάσουν οι πολιτικοί μας ένα παλιό βιβλίο, που έγραψε ένας καθαρόαιομος Ευρωπαίος, ο  Spinoza (Baruch  de Spinoza 1632-1677). Το βιβλίο έχει τίτλο Tractatus Politicus, και στην ελληνική του έκδοση φέρει τον τίτλο  Μ. Σπινόζα, Πολιτική Πραγματεία, μετφ. Άρη Στυλιανού, Πατάκης,Aθήνα, 2000. (Άλλωστε ‘ανάπτυξη’ δεν σημαίνει growth/development, αλλά σημαίνει «ανοίγω ένα παλιό βιβλίο για να ανα-γνώσω», διαφορετικά υπάρχει ‘σύμπτυξη’). Στο βιβλίο αυτό ο Σπινόζα κάνει διακρίσεις στους όρους: «πλήθος», «λαός», όχλος», «δήμος» κλπ. Δηλώνει, στην ουσία ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά των ανθρώπων όταν σκέφτονται τους εαυτούς τους ως μέρος είτε μιας ανοργάνωτης είτε μιας οργανωμένης δομής μέσα στο Κράτος. Είτε ακόμα ατομικά είτε οργανωμένα. Εισάγει, μάλιστα τους όρους populous/plebs/vulgus καθώς και to multitudo που θεωρείται εκείνη η  μάζα ανθρώπων που διαφυλάσσει την Δημοκρατία ως θεσμό. [4] Aπό τον Σπινόζα μάθαμε ότι: «Αυτός που θέλει να διακρίνει την αλήθεια από το ψέμα πρέπει να ξέρει αρκετά καλά τι είναι αλήθεια και τι είναι ψέμα».

Ένα ιστορικό λάθος (και όχι πολιτισμικό) ήταν η χρήση της ελληνικής σημαίας μετά το 1964, όταν οι Τουρκοκύπριοι παράτησαν το Κράτος ως separatists[5], για να κλειστούν στους τομείς (enclaves). Τότε τους ονομάζαμε, πολύ σωστά, «Στασιαστές». Στασίασαν ενάντια στο Κυπριακό Κράτος. Για να θυμηθούμε και λίγο την σύγχρονη κυπριακή ιστορία, όταν τον Φεβρουάριο τ ου 1967 συνελήφθηκε στη Λιθράκωμη ρακένδυτος και ταλαιπωρημένος ο Ραούφ Ντεκτάς, που μπήκε παράνομα στη χώρα, δεν θα έπρεπε να τον ανακρίνει η Εθνική Φρουρά, αλλά η Αστυνομία, το Κράτος, δηλαδή.[6] Ορθώς σύμφωνα με τα διπλωματικά ειωθότα κινητοποιήθηκαν οι Βρετανοί και οι Αμερικανοί ζητώντας την απόλυσή του. Ορθά ποιούμενος ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχιεπίσκοπος Μακάριος τον έστειλε στις Κεντρικές Φυλακές (του Κράτους) και μέσα σε 48 ώρες, που προβλεπόταν από τους νόμους (του Κράτους) απελάθηκε. Όμως, πριν απελαθεί έκανε δήλωση την οποία υπέγραψε και έστειλε στον Γενικό Εισαγγελέα (του Κράτους) όπου πέρα από την μεταμέλεια και τη μετάνοιά του δήλωσε τον σεβασμό του στους Νόμους της Κυπριακής Δημοκρατίας η οποία υπάρχει ως Κράτος από τις 16 Αυγούστου 1960, με τη δική της σημαία και τα άλλα της σύμβολα και θεσμούς.. Μόνο στα σχολεία, λοιπόν, θα έπρεπε να χρησιμοποιούμε την ελληνική μας σημαία, επειδή τα σχολεία ανήκαν στην Ελληνική Κοινοτική Συνέλευση.[7] Τότε, θα έπρεπε την κυπριακή σημαία, ως το ορατό σύμβολο του Κυπριακού Κράτους, να την διαφυλάγαμε ως κόρην οφθαλμού. Η θέση της έχει άλλες προσλαμβάνουσες παραστάσεις στον ψυχισμό μας. Δέστε τι έκαναν οι Γερμανοί της «Ομόσπονδης Γερμανικής Δημοκρατίας» με τη σημαία τους όταν δημιουργήθηκε η «Λαϊκή (λαοκρατική) Δημοκρατία της Γερμανίας» στις 7 Οκτωβρίου 1949, οι οποίοι άλλαξαν τη σημαία τους προσθέτοντας σύμβολα σοσιαλιστικής εκδοχής. Τι έγινε όταν στις  3 Οκτωβρίου 1990 πραγματοποιήθηκε η προσχώρηση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας.  Οι Τουρκοκύπριοι άλλαξαν σημαία ενώ εμείς – ευτυχώς- την κρατήσαμε γιατί δεν φύγαμε από το κράτος, το οποίο από τις Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου υπήρχε η πρόνοια ότι κανείς δεν μπορεί να πάρει το κομμάτι του και να το κάνει ό,τι θέλει.

Σήμερα, βρισκόμαστε και πάλι μπροστά σε διλήμματα. Η γνώμη μου είναι πως θα πρέπει να υπερισχύσει ο ρόλος των επιστημόνων σε ζητήματα που δεν είναι πολιτικά, αλλά εξόχως επιστημονικά, πρώτα προτού τα αναλάβουν οι πολιτικοί, που έχουν την ευθύνη, ιδιαίτερα αν θα πάμε κάποια στιγμή σε Διεθνή Διάσκεψη για την εξωτερική πτυχή του Κυπριακού. Πριν λίγα χρόνια ο Δημήτρης Τσάτσος (1933-2010), εκφώνησε στη Λευκωσία έναν σημαντικό για τον επιστημονικό και τον πολιτικό λόγο, προσκαλεσμένος, μάλιστα, από την Βουλή των Αντιπροσώπων (του Λαού). Ευτυχώς, εκδόθηκε σε μορφή βιβλίου (Γαβριηλίδης, 2005) και θα σύστηνα σ’ όλους να το διαβάσουν. Θα βρουν σημαντικά πράγματα για το τι και πώς θα πρέπει να σκεφτόμαστε σήμερα, σε μια εποχή ακραίων φαινομένων κάθε είδους.

Το βιβλίο έχει τίτλο: «Πολιτικός και επιστημονικός λόγος. Στοχασμοί για μια Διαλεκτική Αντίθεση που Θέτει σε Δοκιμασία τη Σύγχρονη Δημοκρατία και τον Συγγραφέα».

ΥΓ. Αν είχα την ευθύνη της συγγραφής ενός «Κοινού Ανακοινωθέντος» θα απαιτούσα να γραφτεί ότι, η πρώτη πράξη που θα έπρεπε να γίνει για να ξεκινήσουν οι συνομιλίες, θα ήταν να σβήσουν από τον Πενταδάκτυλο εκείνη την σημαία (425 μέτρα πλάτος και 250 μέτρα ύψος[8]) μ’ εκείνα τα ανεπίτρεπτα λόγια για τον Κυπριακό λαό, στο σύνολό του, εκείνο το σύνθημα του Κεμάλ Ατατούρκ  «Ne mutlu turkum diyene» (Τι ευτυχία να λες είμαι Τούρκος).

[1] Yπάρχει και το «Ελληνικέ Κυπριακέ Λαέ», το οποίο έχει μια ιστορική σημασία στην διαδρομή της Κύπρου, ιδιαίτερα πριν από τη δημιουργία του Κυπριακού Κράτους το 1960.