Του Σπύρου Γκουτζάνη
H τουρκική απάντηση προβληματίζει την ελληνική κυβέρνηση – Τα επόμενα βήματα της ελληνικής πλευράς και οι σχεδιασμοί για πιθανή πενταμερή με τη συμμετοχή Ιορδανίας και Λιβάνου
Η Διακήρυξη του Καΐρου μετά την τριμερή Σύνοδο Κορυφής σηματοδοτεί την εν δυνάμει αλλαγή των συσχετισμών στην ευρύρερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, ικανοποιεί πλήρως τις ελληνικές θέσεις και φέρνει σε δύσκολη θέση την Τουρκία.
Η ελληνική κυβέρνηση σε συνεργασία με την ηγεσία της Κύπρου απαντούν με γεωπολιτικές και οικονομικές συμφωνίες στην επιθετικότητα της Τουρκίας. Με την Διακήρυξη του Καΐρου οι τρεις χώρες συμφωνούν να επιταχύνουν τις διαδικασίες για την οριοθέτηση των μεταξύ τους ΑΟΖ όπου δεν υπάρχει. Αυτό αφορά στην Ελλάδα και την Αίγυπτο και προυποθέτει ότι η Αίγυπτος αναγνωρίζει ότι το Καστελόριζο διαθέτει υφαλοκρηπίδα. Είναι μία σημαντική αλλαγή στις σχέσεις Ελλάδας-Αιγύπρου-Τουρκίας. Μέχρι την ανάληψη της εξουσίας από τον Αλ Σίσι στις προτάσεις της Ελλάδας για οριοθέτηση της μεταξύ τους ΑΟΖ η Αίγυπτος απαντούσε ότι θα πρέπει πρώτα να τα βρει η Ελλάδα με την Τουρκία η οποία δεν αναγνωρίζει ότι το Καστελόριζο διαθέτει υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ. Παράλληλα οι τρεις χώρες αποδοκιμάζουν την Τουρκία για τις προκλητικές της ενέργειες και της ζητούν να αποσυρθεί από την ΑΟΖ της Κύπρου ενώ τάσσονται υπέρ της δίκαιης και βιώσιμης λύσης του κυπριακού μέσα από τον διάλογο των δύο κοινοτήτων. Με την διακήρυξη του Καΐρου η Αίγυπτος δείχνει να κάνει στροφή 180 μοιρών και να ευθυγραμμίζεται με τις ελληνικές θέσεις έναντι της Τουρκίας συμβάλλοντας στην αλλαγή των συσχετισμών στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου λόγω της σημαντικής θέσης που κατέχει στον αραβικό κόσμο, όπως υπογράμμισε επανειλημμένως ο κ. Αντώνης Σαμαράς στις δηλώσεις του.
Κυβερνητικοί παράγοντες έλεγαν ότι η εξέλιξη αυτή συνιστά ένα ακόμη βήμα στην απομόνωση της Τουρκίας που όσο συνεχίζει την επίδειξη στρατιωτικής ισχύος και συμπεριφέρεται με αλαζονεία χάνει ερείσματα και σχέσεις. Δεν είναι δίχως σημασία ότι την τριμερή συμφωνία ενθαρρύνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής οι οποίες θέλουν να στηρίξουν το καθεστώς Αλ Σίσι στην Αίγυπτο προκειμένου να σταθεροποιηθεί. Ενδεχόμενη κατάρρευσή του θα έχει απρόβλεπτες συνέπειες για την ευρύτερη περιοχή καθώς θα προκαλέσει αλλαγές και στον υπόλοιπο αραβικό κόσμο. Η ηγεσία της Αιγύπτου αντιμετωπίζει απειλές από το εσωτερικό και στα σύνορά της από δυνάμεις που θεωρείται ότι χρηματοδοτούνται από την Τουρκία και το Κατάρ. Η εχθρική συμπεριφορά της Τουρκίας ενάντι του καθεστώτος Αλ Σίσι εξηγεί και την συμπεριφορά της Αιγύπτου.
Η Ελλάδα όμως σχεδιάζει και άλλες κινήσεις και ενισχύει τους δεσμούς της με το Ισραήλ. Μέσα στο Νοέμβριο ξεκινούν οι διαδικασίες σε χαμηλό επίπεδο ώστε τον Ιανουάριο να υπάρξει αντίστοιχη τριμερής Σύνοδος Κορυφής Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ. Το Ισραήλ έχει επίσης κακές σχέσεις με την Τουρκία και έχει λόγους να επιθυμεί την αποδυνάμωσή της. Παράλληλα η Αίγυπτος είναι η λιγότερο εχθρική αραβική χώρα απέναντι στο Ισραήλ. Επιπλέον είναι πού πιθανό η τριμερής Ελλάδας-Αιγύπτου-Κύπρου να διευρυνθεί σε πενταμερή με την συμμετοχή και της Ιορδανίας και του Λιβάνου.
Η τουρκική αντίδραση
Το ερώτημα πλέον είναι πώς θα αντιδράσει η Τουρκία και αν θα υποχωρήσει αναζητώντας κάποια προσχήματα ή απαντήσει επιθετικά. Το πιο πιθανό σενάριο είναι η Τουρκία να απαντήσει στην Διακήρυξη του Καΐρου στέλνοντας το Μπαρμπαρός να κάνει έρευνες στην περιοχή δυτικά της Κύπρου και νότια του Καστελόριζου υποστηρίζοντας εμπράκτως και με την απειλή στρατιωτικής βίας την ελληνική θέση περί υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ. Στο θέμα των χειρισμών της τριμερούς αλλά και της ενδεχόμενης απάντησης της Τουρκίας υπάρχει διάσταση μεταξύ Μεγάρου Μαξίμου και υπουργείου Εξωτερικών. Το Μέγαρο Μαξίμου θεωρεί ότι η Τουρκία δεν έχει περιθώρια αντίδρασης και ότι δεν θα προκαλέσει ένα θερμό επεισόδιο όπως είχε κάνει στο παρελθόν. Πάντως το επιτελείο του Μεγάρου Μαξίμου λέει ότι έχει εξετάσει το σενάριο και έχει ήδη προετοιμάσει την δική του απάντηση σε περίπτωση που η Τουρκία επιμείνει. Έχει πάντως ξεκαθαρίσει ότι δεν θα παρασυρθεί από την τουρκική προκλητικότητα και ότι επιθυμεί την αποκλιμάκωση.
Αυτό είπε και ο πρωθυπουργός κ. Αντώνης Σαμαράς στον ομόλογό του Νταβούτογλου στο τηλεφώνημά που του έκανε την περασμένη εβδομάδα. Σύμφωνα με πληροφορίες ο κ. Σαμαράς φέρεται να του επισήμανε ότι ενδεχόμενη κλιμάκωση μπορεί να αποβεί σε βάρος και των δύο χωρών και να δημιουργήσει εσωτερικά προβλήματα στις κυβερνήσεις. Συνεργάτης του πρωθυπουργού έλεγε ότι σε κάθε περίπτωση το τηλεφώνημα ήταν χρήσιμο αφού βοήθησε να καταλάβει ο πρωθυπουργός τα όρια της Τουρκίας. Ανησυχητικές όμως είναι οι πληροφορίες ότι ο πρόεδρος της Τουρκίας που είναι και ο ισχυρός παράγων διεμήνυσε στην ελληνική κυβέρνηση ότι δεν σκοπεύει να αποσυρθεί από την κυπριακή ΑΟΖ.
Διπλωματικοί παρατηρητές πάντως επισημαίνουν ότι η Κύπρος και η ΑΟΖ με την Αίγυπτο αποτελούν μέρος της ευρύτερης διαφοράς Ελλάδας και Τουρκίας. Αν οι σχέσεις εκληφθούν στο σύνολό τους τότε η ενδεχόμενη απάντηση της Τουρκίας μπορεί να δωθεί σε άλλο πεδίο όπως το Αιγαίο ή η Θράκη. Στο τέρμα των κινήσεων που κάνει η ελληνική κυβέρνηση και οι οποίες θα πάρουν χρόνο υπάρχει η συνδιαλλαγή με την Τουρκία συμφωνούν Μαξίμου και υπουργείο Εξωτερικών που λένε ότι «δεν μπορεί η Τουρκία να μείνει εντελώς έξω από τις διευθετήσεις της ελληνικής ΑΟΖ με τις γειτονικές χώρες αλλά δεν μπορεί να υπάρξει και συμβιβασμός όσο ακολουθεί την επιθετική τακτική της».
Υπενθυμίζουν ότι στο παρελθόν η Τουρκία είχε επανειλημμένως εκτοξεύσει απειλές -ότι θα αντιδράσει δίχως όρια στην ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ και αργότερα ότι θα αντιδράσει στην εκμετάλλευση της ΑΟΖ- τις οποίες όμως ουδέποτε υλοποίησε. Τώρα τα πράγματα είναι πιο δύσκολα γι αυτήν καθώς έχει ανοικτά μέτωπα με όλους τους γείτονές της και επιπλέον με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ. Από την άλλη παραμένει πάντα περιφερειακή δύναμη.
