Αφιέρωμα: Βιοεξουσία

Ενότητα πρώτη: Περί μεταλλαγμένων…

Κείμενο: Φίλης Καϊτατζής 

 

"Unknown"…

Στην κινηματογραφική ταινία "Unknown" ενώ όλη η πλοκή του έργου βασίζεται στην ανακατάληψη της ταυτότητας του πρωταγωνιστή που υποδύεται ο Λίαν Νίσον, το… παράπλευρο μήνυμα που πλασάρεται προς το τέλος είναι ότι η ανθρωπότητα μπορεί να σωθεί από ένα στέλεχος καλαμποκιού, γενετικά τροποποιημένο(γ.τ)ώστε να αντέχει σε ιδιαίτερες κλιματολογικές συνθήκες, όπως η ξηρασία.

Ένας άραβας μεγιστάνας αναλαμβάνει (πάντα στην ταινία) να αγοράσει την "πατέντα" του μεταλλαγμένου αραβόσιτου για να την διαθέσει δωρεάν σε ανθρωπιστικούς οργανισμούς με σκοπό την ανακούφιση και επίλυση του προβλήματος επισιτισμού και υποσιτισμού στον κόσμο.

Ο Λίαν Νίσον "ξαναβρίσκει" τον εαυτό του (είχε πέσει σε κώμα από τροχαίο) και ανακαλύπτει ότι δεν είναι ένας απλός βιολόγος, αλλά ένας δολοφόνος επαγγελματίας που έχει επιλεγεί για να δολοφονήσει τον επιστήμονα, ο οποίος είναι κάτοχος και δημιουργός του μεταλλαγμένου (γενετικά τροποποιημένου) φυτού. Στο φινάλε, για να μην σας εξηγώ την ταινία όλα βαίνουν καλώς και η ανθρωπότητα έχει να ελπίζει…

Monsanto

Η ταινία "Unknown" -o άγνωστος- που προβλήθηκε στους ελληνικούς κινηματογράφους το 2011 και ξαναπαίχτηκε στην μικρή οθόνη πρόσφατα με πήγε πίσω στα τέλη της δεκαετίας του 1990 οπότε είχαμε επισκεφθεί με συναδέλφους τα εργαστήρια της κορυφαίας πολυεθνικής αγρο-βιοτεχνολογίας, Monsanto στo St. Luis των ΗΠΑ.

Από τότε και πολύ πριν η Monsanto"καυχιόταν" για μια "πράσινη γεωργία" χωρίς χημικά, όχι με οικολογική μεθοδολογία, αλλά μέσα από ένα μοντέλο ανάπτυξης, που χάρη στην γενετική μηχανική, μπορεί να ταΐσει τον πλανήτη -με ποιοτική τροφή, χωρίς να είναι επιβαρυμένη με εντομοκτόνα και ζιζανιοκτόνα που εγκυμονούν κινδύνους για την δημόσια υγεία και το περιβάλλον, οικονομικά προσιτή και στα φτωχά στρώματα.

Θυμάμαι ότι μέρος της ελληνικής ομάδας δημοσιογράφων και καθηγητών δεν είχαν πειστεί από τις τοποθετήσεις των ιθυνόντων της εταιρίας για την ωφελιμότητα των γ.τ.ο. ότι δεν αποτελούν απειλή για τη φύση, τον άνθρωπο και ακόμα ότι είναι οικονομικά συμφέρουσα λύση για τον τρίτο κόσμο (σ.σ. τα νέα προϊόντα ομάς από διασταύρωση φυτικών και ζωτικών γονιδίων δεν έπειθαν). Τότε, λοιπόν, και ενώ βρισκόμαστε στις Ηνωμένες Πολιτείες ένα απρόσμενο γεγονός ήρθε να επισκιάσει τις όποιες αμφιβολίες περί του αντιθέτου: Πολλοί καλλιεργητές βαμβακιού στο Δέλτα του Μισισιπή που είχαν προμηθευτεί τα πατενταρισμένα "φυτά" της Monsanto διαμαρτύρονταν για τις χαμηλές (ποιοτικά και ποσοτικά) παραγωγές. Τα γενετικά τροποποιημένα φυτά που είχαν προμηθευτεί από την Monsantoδεν είχαν αντέξει σε μικρή αύξηση της θερμοκρασίας. Ήταν κάτι που δεν είχε προβλεφθεί από την πολλά υποσχόμενη πολυεθνική αγροβιοτεχνολογίας: Τα φυτά είχαν υποστεί γενετική τροποποίηση για να αντέχουν σε συγκεκριμένα ζιζάνια με αντίστοιχα σκευάσματα της Monsantoκαι όχι στα "σκαμπανεβάσματα" του μικροκλίματος. Η πολυεθνική, πάντως, που υποχρεώθηκε να δώσει αποζημιώσεις δικαιώνεται χολιγουντιανά στην ταινία "Unknown"-Που δεν γίνεται ξεκάθαρο ότι το στέλεχος του φυτού είναι μεταλλαγμένο, αλλά είναι φανερό ότι πρόκειται για πατενταρισμένο γενετικά τροποποιημένο, όπως είναι η επιστημονική ονομασία του.

Παραπλάνηση

Τροφή για όλους με φυτά… παντός καιρού είναι το πλαίσιο στο οποίο κινείται η Monsanto με άλλες αδελφές εταιρίες. Σήμερα περίπου δυο δισεκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν από έλλειψη θρεπτικών ουσιών, 850 εκατομμύρια πεινούν και 40 εκατομμύρια πεθαίνουν κάθε χρόνο από την αιτία έλλειψης τροφής εν έτει 2015!

Η πραγματικότητα αυτή είναι το "πάτημα" των πολυεθνικών που μεταμφιεσμένες σε" αηβασίληδες" σκορπίζουν τα δώρα τους στις ανυποψίαστες εξαθλιωμένες μάζες, με το αζημίωτο. Μόνο η Monsanto είχε κέρδη περίπου πάνω από δυο δις δολάρια το 2013 σε ελεύθερες ταμειακές ροές.

"Μοχθούμε για την εξασφάλιση καλύτερης τροφής για έναν καλύτερο κόσμο μέσα από εξαιρετικές λύσεις ανά καλλιέργεια. Και είμαστε υπερήφανοι για την ποιότητα των υπηρεσιών που προσφέρουμε" το μήνυμα της Syngenta προς τους… πελάτες της γενικώς.

Οι πανίσχυρες πολυεθνικές ταυτίζουν την χρησιμότητα των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών στην γεωργία και κτηνοτροφία, σχεδόν με κάθε ερευνητική προσπάθεια που γίνεται στον τομέα της βιοτεχνολογίας για την αντιμετώπιση ασθενειών, την παραγωγή φαρμάκων, εμβολίων και άλλων ιατρικών (παρά) σκευασμάτων ώστε να προκαλείται σύγχυση. Δίδεται η εντύπωση ότι δεν είναι μεμπτό να "ανταλλάσουμε" γονίδια (φυτικά και ζωικά) μέσω της γενετικής, προκειμένου να παράγουμε νέα είδη με ιδιαίτερα "χαρίσματα", αντοχές και ιδιότητες απέναντι σε απειλές που αφανίζουν τις καλλιέργειες, όπως οι παρασιτικοί εχθροί, κλπ.

Και πώς θα αντιμετωπίσουμε τις ανάγκες που προκύπτουν το ερώτημα που τίθεται από τις εταιρίες-κολοσσούς που δραστηριοποιούνται στο χώρο της αγροβιοτεχνολογίας: "Μέσα στα επόμενα χρόνια ο παγκόσμιος πληθυσμός θα αυξηθεί περίπου κατά δυο δις. Σε πολλά μέρη του κόσμου, η γεωργική γη είναι περιορισμένη και το νερό σπανίζει. Έτσι και οι καλλιεργητές του αύριο θα πρέπει να παράγουν περισσότερα τρόφιμα και ζωοτροφές με τους φυσικούς πόρους του σήμερα". (…)Παράλληλα η γεωργία πρέπει να προστατεύει το περιβάλλον και να συμβάλει στην "μείωση των αερίων του θερμοκηπίου".

Λύση-πανάκεια σε όλα αυτά τα "μεταλλαγμένα" που η μάνα εξ ουρανού θα μας σώσουν.

Το ψέμα

Αποσιωπάται όμως ότι εκτός του ότι παρακάμπτονται βασικοί νόμοι της φύσης σε ό,τι αφορά στην διαδικασία της εξέλιξης, σκοπίμως δεν γίνεται λόγος για τα οικονομικά συστήματα που διαχειρίζονται τις τύχες των λαών του πλανήτη: Στον Δυτικό κόσμο για παράδειγμα δεν βρίσκει τροφή κάποιος επειδή η Monsanto μοιράζει "μεταλλαγμένα", αλλά καλύπτει τις διατροφικές του ανάγκες, όταν του επιτρέπουν… οι αγορές. Κοντολογίς το σύστημα είναι άδικο και δεν διανέμει ισόρροπα και ισότιμα τα αγαθά στους πολίτες-υπηκόους. Τι πιο αυτονόητο! Κι όμως οι πολυεθνικές υπόσχονται επάρκεια αγαθών σε όλους.

Στο επιστημονικό πεδίο, η έρευνα πρέπει να συνεχίζεται αλλά στο εργαστήριο, και όχι χωρίς κανόνες,( παραπληροφόρηση και έλλειψη διαφάνειας) με αποδέκτες τους δισεκατομμύρια ανυποψίαστους που γίνονται πειραματόζωα χωρίς να το θέλουν.

Από την άλλη τα γενετικά τροποποιημένα -μεταλλαγμένα- φυτά που έρχονται στο πιάτο μας δεν φέρουν εμφανή σήμανση και συνήθως δεν φέρουν καθόλου.

Σημειώνεται ότι η μετάλλαξη στη φύση σημαίνει τη μεσολάβηση χιλιάδων έως και εκατομμυρίων χρόνων, έτσι ώστε να μπορεί το φυσικό περιβάλλον να προσαρμόζεται για να μην υπάρχουν βίαιες αλλαγές. Αντιθέτως στις βελτιώσεις μέσω της γενετικής μηχανικής, μη συμβατοί οργανισμοί "συνδέονται" μεταξύ τους με την "μεσολάβηση" των ανθρώπων. Πρόκειται δηλαδή για οργανισμούς που δεν θα μπορούσαν να υπάρξουν με φυσικό τρόπο.

Οι ενστάσεις συνεπώς που διατυπώνονται είναι ότι στα μεταλλαγμένα φυτά το αποτέλεσμα περνάει μέσω της διατροφικής αλυσίδας χωρίς προστασία στις… αντενδείξεις αυτής της υπέρβασης του "παντρέματος" μη συμβατών μεταξύ τους οργανισμών.

Για τα παιδιά…

Η προπαγάνδα υπέρ των μεταλλαγμένων βρήκε ένθερμο συμπαραστάτη (από άγνοια;) στο πρόσωπο της πρώτης κυρίας των ΗΠΑ, της Μισέλ Ομπάμα: Η Monsanto ανακοίνωσε τον περασμένο Ιούλιο(2014) ότι σκοπεύει να δαπανήσει περισσότερα από 50 εκατομμύρια δολάρια σε ένα χρονικό διάστημα 5 ετών για την προώθηση των "νέων θρεπτικών" τροφίμων για τα παιδιά. Όπως η ίδια η εταιρία έχει επίσης ανακοινώσει θα "προσαρμόσει τα πρότυπα των νέων παιδικών τροφίμων με τα νέα ομοσπονδιακά πρότυπα που έχουν θέσει οι Ηνωμένες Πολιτείες για την κατάλληλη σήμανση  σχετικά με την παρουσία θρεπτικών συστατικών στα γενετικά τροποποιημένα".

Η πρώτη Κυρία, αισιόδοξη πλέον για την εξέλιξη αυτή ταύτισε την καμπάνια Let'smoveπου είχε ως στόχο την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας στα παιδιά με την υγιεινή διατροφή, σύμφωνα με τις επιλογές της  Monsanto. Έτσι εκατομμύρια παιδιά θα ακολουθήσουν τον διατροφικό δρόμο της πολυεθνικής.

Να μια κα-λή ντο-μά-τα

Στην Ελλάδα με την άδεια διδασκάλων που συγγράφουν τα εκπαιδευτικά βιβλία και σχολικά εγχειρίδια πέρασε παλαιότερα μια αθωωτική προσέγγιση για τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς. Μετά από θόρυβο έγινε διόρθωση όχι όμως ουσιαστική των προθέσεων: "Η πρώτη παρέμβαση υπέρ των μεταλλαγμένων παρουσιάστηκε στο βιβλίο της Γ' Λυκείου (1999) περί βιοηθικής σελίδα 167 (κεφάλαιο 12)". Η δεύτερη που "έβγαζε μάτι" σε βιβλίο βιολογίας της Γ' Γυμνασίου (2007-2008), σελ 124 έλεγε: (…) Η δημιουργία γενετικά τροποποιημένων φυτών είναι πραγματικότητα εδώ και αρκετά χρόνια χάρη στις μεθόδους της γενετικής μηχανικής. Στα φυτά αυτά έχουν προστεθεί γονίδια που, για παράδειγμα, τα καθιστούν ανθεκτικά σε ορισμένα παράσιτα -όταν καλλιεργούμε τέτοια φυτά δεν χρειάζεται να κάνουμε χρήση παρασιτοκτόνων. Η σοδειά μας δεν κινδυνεύει τουλάχιστον από τα παράσιτα, το κόστος παραγωγής μειώνεται και το προϊόν φτάνει στον καταναλωτή σε χαμηλότερη τιμή". Σε λεζάντα στο ίδιο κεφάλαια αναφερόταν σε εικόνα με διαφορετικές ντομάτες: οι πανέμορφες ντομάτες δεν είναι άλλες από τις γενετικά τροποποιημένες (σε σχέση) με τις κακάσχημες χτυπημένες από παράσιτα που είναι οι φυσικές ντομάτες".

Το παιδαγωγικό ινστιτούτο είχε κρίνει απαραίτητο να προβεί σε διορθώσεις διευκρινίζοντας "(…)Ωστόσο πέρα από τα πλεονεκτήματα αυτών των φυτών (εννοώντας τα γ.τ.) υπάρχουν προβληματισμοί που αφορούν την ασφάλεια του ανθρώπου και την ισορροπία του περιβάλλοντος (…). Όσο για την λεζάντα επισημάνθηκε "(…)Έχουν συλλεγεί ταυτόχρονα, έχουν τροποποιηθεί (οι όμορφες ντομάτες) με γονίδιο που τους προσδίδει την ιδιότητα να διατηρούνται για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα".

Έτσι ξεπεράστηκε το ζήτημα  αυτής της… αφελούς προσέγγισης σε σχολικά εγχειρίδια.

Απειλές

Για το ακίνδυνο των μεταλλαγμένων επιστρατεύτηκε σε… ανώνυμες ιστοσελίδες ακόμα και ο ποινικός κώδικας "άρθρο 191" περί κακόβουλης διασποράς ειδήσεων και 364 περί δυσφήμισης ανωνύμων εταιριών" για εκφοβισμό με στόχο την αναχαίτιση της ειδησεογραφίας κατά των γενετικά τροποποιημένων και εναντίον αλυσίδων διατροφής που αποτελούν εμπορικό "δίαυλο" γενετικά τροποποιημένων προϊόντων.

Οι παίκτες

Τα κυρίαρχα λόμπι σε ΗΠΑ και Ευρώπη εκφράζονται μέσω της Biotechnology Industries organization και European Association of Bio-industries αντιστοίχως. Ο αμερικανικός οργανισμός με τα αρχικά ΒΙΟ εκπροσωπείται με περισσότερες από 1000 εταιρείες, ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια. Ο έτερος ευρωπαϊκός εκπροσωπεί πλέον των είκοσι εθνικών αντιπροσωπειών-ενώσεις εταιρειών βιοτεχνολογίας από χώρες της ΕΕ, την Ελβετία, Νορβηγία. Κάθε εθνική αντιπροσωπεία εκπροσωπεί πάνω από 1500 ευρωπαϊκές βιομηχανίες-εταιρείες που αναπτύσσουν ή εμπορεύονται εφαρμογές της βιοτεχνολογίας.

Οι πιέσεις που ασκούνται είναι τεράστιες όχι μόνο προς την κατεύθυνση της προώθησης των μεταλλαγμένων αλλά και προς την συσκότιση γύρω από την πληροφόρηση που πρέπει να έχουν οι πολίτες ώστε σε τελική ανάλυση να έχουν το δικαίωμα επιλογής: Εμπόδια συναντούν οι υποστηρικτές της εκστρατείας υπέρ της ύπαρξης σήμανσης στα γενετικά τροποποιημένων προϊόντων που κυκλοφορούν στο εμπόριο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η μάχη των εταιριών απέναντι στην "πρωτοβουλία 522 Ουάσινγκτον" που υποστηρίζει την αναγραφή της προέλευσης στις συσκευασίες των μεταλλαγμένων προϊόντων που φιγουράρουν στα ράφια των μεγάλων αλυσίδων διατροφής. Κέρδος και έλεγχος της παραγωγής τροφίμων.

Κέρδος και έλεγχος της παραγωγής τροφίμων καθώς επίσης και της εμπορίας σπόρων είναι ο σκοπός του συνόλου σχεδόν των συγκεκαλυμμένων ενεργειών που γίνονται στο όνομα της εξάλειψης της πείνας μέσω της επιστήμης και της έρευνας για καλυτέρευση των όρων παραγωγής και αύξηση της σοδειάς: BASF, Bayer, Monsanto, Coca-Cola, ArcherDaniels, Midland, BungeLimited, Dupont, Doww-Agro, Cargill, Kraftfoods, General, Pioneer, Mills, MetroAG, Nestle, PepsiCo, DSM, Syngenta, Sabmiller, Unilever, CropSience, YaraInternational, WalMart, ρυθμίζουν τις διατροφικές μας τύχες.

Προσπάθειες αλληλεγγύης όπως το FeedtheFutureπου απευθύνεται στους πεινασμένους του πλανήτη (δεν περιορίζονται πλέον μόνο στον τρίτο κόσμο αφού η μάστιγα της πείνας έχει χτυπήσει προ πολλού τις πύλες του υποτίθεται αναπτυγμένου κόσμου) δεν αποβλέπουν παρά στην προώθηση των μεταλλαγμένων, όπως έχει επισημάνει ο οργανισμός για την προώθηση της οργανικής γεωργίας, organicconsumersassociation.

Προεδρικές ευλογίες

O σύζυγος της Μισέλ  και πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα φρόντισε να κατοχυρώσει (όχι φυσικά την προώθηση της οργανικής γεωργίας αλλά) την Monsanto: Με νόμο παρέχει  ασυλία από τυχόν μηνύσεις και αγωγές σ' αυτήν και στις εταιρείες βιοτεχνολογίας να παράγουν και να πωλούν μεταλλαγμένους (γενετικά τροποποιημένους) σπόρους χωρίς διαφάνεια, εμφανή σήμανση, και έλεγχο για τους κινδύνους που εγκυμονούν για το περιβάλλον (επιμόλυνση άλλων καλλιεργειών) και την δημόσια υγεία.

Οι κινήσεις ωστόσο που τάσσονται απέναντι στον ισοπεδωτικό τρόπο λειτουργίας των πολυεθνικών, όπως η Monsanto, οι οποίες σφίγγουν με την ισχύ που διαθέτουν τον πολιορκητικό διατροφικό κλοιό με τα μεταλλαγμένα, συνεχίζουν τον δικό τους αγώνα. Πολλοί στον δυτικό κόσμο αγνοούν ή μένουν αμέτοχοι στο θέμα. Άλλοι πάλι δεν ασχολούνται επειδή θεωρούν ότι "μεταλλαγμένοι οργανισμοί" λειτουργούν στην διατροφή μας, όπως και στα φάρμακα βλέποντας μόνο ευεργετήματα και όχι τις πολιτικές που ακολουθούνται και στην Ευρώπη μέσω της Κομισιόν, προκειμένου να περάσει στον απόλυτο έλεγχο η παραγωγή-εμπορία και γενικότερα η αγορά στον τομέα των τροφίμων, στα μεγαθήρια, όπως η Monsanto.  

                                 

**Σημείωση: Το αφιέρωμα για τα γενετικα τροποποιημένα-μεταλλαγμένα επρόκειτο να δημοσιευθεί πριν την διαδικασία εκλογής του ΠτΔ (Μάρτιος 2015), αλλά συνέπεσε με την χρονική περίοδο επίσπευσης των εθνικών εκλογών. Για το λόγο αυτό δημοσιεύεται τμηματικά και όχι ενιαίο, όπως ήταν αρχικά προγραμματισμένο.