του Nick Childs, IISS
Η ανακοίνωση του ΝΑΤΟ της 11ης Φεβρουαρίου ότι αναπτύσσει τον μόνιμο ναυτικό στόλο των πέντε πλοίων του ΝΑΤΟ (SNMG2) στο Αιγαίο για να βοηθήσουν με την υπό εξέλιξη, και ενδεχομένως, επιδείνωση, της προσφυγικής και μεταναστευτικής κρίσης, έμοιαζε με μια σημαντική εξέλιξη. Αλλά ακριβώς πόσο σημαντική και με ποιον τρόπο, θα εξαρτηθεί από τις αποφάσεις και τις δεσμεύσεις που πρέπει ακόμη να δοθούν, για το πώς θα ξεδιπλωθεί η αποστολή.
Ο άσχημος τρόπος με τον οποίο έγινε η ανακοίνωση και το γεγονός ότι τα πρώτα τρία πλοία της ομάδας διατάχθηκαν να αναπτυχθούν άμεσα, υπογραμμίζει την κλίμακα της πολιτικής πρόκλησης που αντιπροσωπεύει η μεταναστευτική και προσφυγική κρίση για τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Επισήμως, η κίνηση ήρθε μετά από αίτημα της Γερμανίας, της Ελλάδας και της Τουρκίας. Στην πραγματικότητα, το πολιτικό κίνητρο φαίνεται να ήταν η πιο πρόσφατη επίσκεψη της Γερμανίδας Καγκελαρίου Merkel στην Τουρκία, η οποία φάνηκε ότι την έπεισε για την ανάγκη να κάνει περισσότερα για να βοηθήσει τόσο την Ελλάδα όσο και την Τουρκία.
Για πολύ γνωστούς ιστορικούς λόγους, υπήρξε μέχρι στιγμής πολύ λίγη συνεργασία μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας στο μεταναστευτικό ζήτημα, αλλά υπάρχει η ελπίδα ότι το ΝΑΤΟ μπορεί να διαδραματίσει έναν θετικό, γεφυρωτικό ρόλο μεταξύ των δύο εθνών. Η Γερμανία αυτή τη στιγμή έχει την εκ περιτροπής διοίκηση της SNMG2, επομένως το Βερολίνο είναι σε θέση να δείξει ότι αναλαμβάνει την πολιτική και επιχειρησιακή πρωτοβουλία.
Αλλά οι ευαισθησίες που εμπλέκονται αντικατοπτρίζονται στις αρχικές περιγραφές της αποστολής, η οποία φαίνεται να εξελίσσεται γύρω από το τι δεν ήταν όσο και από το τι ήταν. Ως εκ τούτου, ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Jens Stoltenberg, τόνισε ότι “δεν πρόκειται να σταματούν ή να γυρίζουν πίσω τις βάρκες με τους πρόσφυγες”. Η αρχική αποστολή περιορίζεται στην παρακολούθηση και συλλογή πληροφοριών, εν μέρει για να αντιμετωπιστεί η τουρκική επιμονή ότι δεν έχει επαρκείς πληροφορίες για την προέλευση των μεταναστών και των βαρκών των λαθρεμπόρων. Εάν αντιμετωπιστούν οι μετανάστες, θα επιστρέψουν στην Τουρκία -μια διαβεβαίωση στην Ελλάδα.
Αυτή είναι μια διακριτή λειτουργία, ακόμη και στο πλαίσιο της προσφυγικής και μεταναστευτικής κρίσης, και το πόσο πρακτικό αντίκτυπο μπορεί να έχει, είναι ανοιχτό προς συζήτηση. ΟΙ στρατηγοί του ΝΑΤΟ σίγουρα εξεπλάγησαν από αυτή την πρωτοβουλία. Η στρατιωτική ηγεσία της Συμμαχίας πρέπει τώρα να επεξεργαστεί τις λεπτομέρειες του εάν και πώς αυτό αναπτυχθεί ως μια μακροχρόνια δέσμευση. Αυτό θα εξαρτηθεί από το επίπεδο των πόρων που διατίθενται και από την πολιτική ισχύ. Οι στρατηγοί της Συμμαχίας θα πρέπει να βρει πώς θα δημιουργήσει τις απαραίτητες ναυτικές προϋποθέσεις εν τω μέσω ανησυχιών για την βιωσιμότητα των εθνικών δεσμεύσεων για τις υφιστάμενες θαλάσσιες ομάδες και καθήκοντα του ΝΑΤΟ. Αυτό είναι μία δυνητικά πρόσθετη δαπανηρή επιβάρυνση σε ό,τι αφορά τα πλοία που απαιτούνται.
Έπειτα, υπάρχουν και οι κανόνες εμπλοκής. Εάν αυτό πρόκειται να γίνει μια διαρκή δέσμευση, ποια θα πρέπει να είναι η θέση του ΝΑΤΟ για το πώς θα αντιμετωπίζονται οι έμποροι ανθρώπων και τα assets τους; Η Ευρωπαϊκή ένωση έπρεπε να αντιμετωπίσει παρόμοια ζητήματα στην ίδρυση της δικής της αποστολής, EUNAVFOR MED. Υπάρχουν κάποιοι αμφισβητίες που ανησυχούν για το εάν το ΝΑΤΟ θα πρέπει να εμπλακεί σε μια τέτοια λειτουργία, και ορισμένα ερωτηματικά για το εάν συγκεκριμένα μέλη του ΝΑΤΟ έχουν την πολιτική διάθεση για αυτό. Κάποιες ανθρωπιστικές οργανώσεις έχουν ήδη εγείρει ανησυχίες ότι αυτό αντιστοιχεί σε μια στρατιωτικοποίηση ενός ουσιαστικά ανθρωπιστικού ζητήματος.
Μία περαιτέρω πρόκληση θα είναι να διασφαλιστεί ότι η νέα δέσμευση του ΝΑΤΟ προσθέτει παρά αφαιρεί από τις άλλες προσπάθειες που διεξάγονται ήδη. Η EUNAVFOR MED αυτή τη στιγμή αποτελείται από έξι πλοία και έναν μικρό αριθμό αεροπορικών assets. τονίζει πως έχει βοηθήσει να σωθούν περισσότερες από 9.000 ζωές. Επίσης τονίζει ότι 48 άνθρωποι έχουν συλληφθεί ως πιθανοί λαθρέμποροι ή traffickers και 76 πλοία έχουν κατασχεθεί ή όπου ήταν αναγκαίο, καταστράφηκαν.
Αυτά τα τελευταία στοιχεία φαίνονται σχετικά μέτρα αναλογικά με την κλίμακα του προβλήματος, δίνοντας έμφαση στα πρακτικά προβλήματα που εμπλέκονται σε τέτοιου είδους αποστολές. Και υπάρχει μόνο μία, στην πραγματικότητα, δεξαμενή ευρωπαϊκών ναυτικών δυνάμεων, την οποία έτσι και αλλιώς, πολλοί θεωρούν ως ταλαιπωρημένη. Αλλά ότι αυτή η ταλαιπωρία είναι εν μέρει το αποτέλεσμα της έλλειψης συνοχής και εθνικών δεσμεύσεων, για πολυεθνικές επιχειρήσεις. Εάν η συμμετοχή του ΝΑΤΟ στην αντιμετώπιση μιας εξαιρετικά σύνθετης πρόκλησης μπορεί να ενισχύσει τον συντονισμό των προσπαθειών μεταξύ της ΕΕ, των εθνικών ακτοφυλακών και άλλων ανθρωπιστικών υπηρεσιών και υπηρεσιών επιβολής του νόμου τότε θα μπορούσε να αποτελέσει μια θετική κίνηση.
Το ζήτημα της πολυπλοκότητας είναι σημαντικό. Μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι το ΝΑΤΟ και όχι λιγότερο και οι ναυτικές του δυνάμεις, έχουν ήδη αρκετά μπροστά τους για να προσαρμοστούν στην πρόκληση μιας νέας ανταγωνιστικής και συγκρουσιακής Ρωσίας. Ακόμη και σε αυτό που υπήρξε παραδοσιακά η νότια πτέρυγα του ΝΑΤΟ, υπάρχει μια νέα πρόκληση που ανακύπτει στην Ανατολική Μεσόγειο και την Μαύρη Θάλασσα. Αυτό οφείλεται εν μέρει στην ενισχυμένη ναυτική ικανότητα της Ρωσίας και στις δραστηριότητές της μετά από την προσάρτηση της Κριμαίας και την ενεργή στρατιωτική εμπλοκή στη Συρία.
Η νέα αποστολή του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο μπορεί να έχει το πλεονέκτημα να βοηθήσει να πειστούν τα νότια μέλη της Σύμμαχης λίγο πριν από τη Σύνοδο Κορυφής της Βαρσοβίας τον Ιούλιο ότι το ενδιαφέρον τους δεν παραβλέπεται. Αλλά θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς ότι εκτρέπει τους λιγοστούς πόρους από άλλες προτεραιότητες και απαιτήσεις, αν μη τι άλλο την ανάγκη να εστιαστεί εκ νέου σε υψηλές ικανότητες και επιδεξιότητες, αντί σε χαμηλής κλίμακας καθήκοντα θαλάσσιας ασφάλειας. Ωστόσο, δεδομένης της διασυνδεσιμότητας της μεταναστευτικής κρίσης, η ευρύτερη θαλάσσια πρόκληση στην Ανατολική Μεσόγειο και άλλες αναδυόμενες ανησυχίες (όπως η πιθανή απάντηση στις εξελίξεις στη Λιβύη), υπάρχει κάτι για όλους σε αυτή την επιχείρηση. Το κλειδί είναι στο να εξασφαλιστεί ένα επίπεδο συνοχής και συνεργασίας που παραδίδει διαρκεί αποτελέσματα.
Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ
