«Να συνδεθεί το ελληνικό χρέος με τις μεταρρυθμίσεις»
Συνέντευξη στον Κωνσταντίνο Μαριόλη
Την ανταλλαγή του υφιστάμενου χρέους με ομόλογα συνδεδεμένα με δείκτη διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων προτείνει ως βιώσιμη λύση για το ελληνικό ζήτημα, ο Barry Eichengreen, καθηγητής Οικονομικών του Πανεπιστημίου Berkeley της Καλιφόρνιας.
Ο κ. Eichengreen τονίζει ότι θα πρέπει να γίνουν σοβαρές προσπάθειες για να αναπτυχθεί το ΑΕΠ της Ελλάδας και εκτιμά ότι ο Mario Draghi ενδέχεται κάποια στιγμή να… ρίξει χρήμα από το ελικόπτερο.
Σε ό,τι αφορά την παγκόσμια οικονομία, ο καθηγητής Οικονομικών τάσσεται υπέρ μίας συντονισμένης δράσης των κεντρικών τραπεζών και καλεί τις χώρες με δημοσιονομικό «περιθώριο» να αναβαθμίσουν τις υποδομές τους.
– Κύριε Eichengreen, έχετε εκφράσει την άποψη ότι η Ελλάδα και η Ε.Ε. θα πρέπει να συνδέσουν συμβατικά τις αλλαγές των όρων των δανείων της Ε.Ε. με ορόσημα στον τομέα των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, τα επονομαζόμενα SRI bonds. Πιστεύετε ακόμη ότι μία τέτοια συμφωνία θα μπορούσε να επιτευχθεί;
Συνεχίζω να πιστεύω ότι αυτός είναι ένας λογικός τρόπος να πάμε μπροστά και έχω απογοητευτεί που η συγκεκριμένη ιδέα δεν έχει αφομοιωθεί περισσότερο. Η Ελλάδα συνεχίζει και χρειάζεται ελάφρυνση χρέους, ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα συνεχίζουν να θέλουν να δουν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Άρα, γιατί δεν συνδέονται αυτά τα δύο;
Υπό μία έννοια, αυτό γίνεται σιωπηρά στα προγράμματα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, όπου η εκταμίευση του δανείου του ΔΝΤ συνδέεται με προαπαιτούμενα τα οποία συχνά σχετίζονται με διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Όμως η Ελλάδα δεν χρειάζεται νέα δάνεια – με άλλα λόγια, δεν χρειάζεται περισσότερο χρέος – αντιθέτως, αυτό που χρειάζεται είναι ελάφρυνση χρέους. Συνεπώς, γιατί να μην γίνει ανταλλαγή του υφιστάμενου χρέους με ομόλογα συνδεδεμένα με έναν δείκτη διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων; Υπάρχει κάτι πιο λογικό;
Το επιχείρημα που αντιτίθεται σε αυτή την ιδέα είναι ότι αυτά τα ασυνήθιστα, καινοτόμα εργαλεία θα απαιτούσαν ένα «premium νεωτερισμού» – δηλαδή, οι επενδυτές θα ζητούσαν μεγαλύτερο επιτόκιο για να τα αγοράσουν. Όμως άλλα καινοτόμα εργαλεία, όπως για παράδειγμα τα CoCos που εξέδωσαν οι τράπεζες, αφομοιώθηκαν αμέσως από τους επενδυτές. Κατά συνέπεια δεν με πείθει το συγκεκριμένο επιχείρημα.
– Μετά από πολλά χρόνια ύφεσης, η ελληνική οικονομία συνεχίζει να αντιμετωπίζει προβλήματα, ενώ οι δανειστές απαιτούν νέα μέτρα λιτότητας σε αντάλλαγμα μίας συμφωνίας για το χρέος και την ολοκλήρωση της αξιολόγησης. Υπάρχει εναλλακτική για τα μέτρα λιτότητας; Ποια είναι η γραμμή που χωρίζει τα μέτρα λιτότητας από τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις;
Ο μοναδικός τρόπος για να αποφύγεις τη «λιτότητα» – με άλλα λόγια, ο μόνος τρόπος για να αποφύγεις να πρέπει να έχεις πρωτογενές πλεόνασμα για να μειώσεις τον αριθμητή του λόγου χρέος/ΑΕΠ – είναι με το να αυξάνεις τον παρανομαστή. Για να το πω απλά, είναι απαραίτητο να αναπτυχθεί η οικονομία για να αποφευχθεί η επιτακτική ανάγκη της λιτότητας.
Πως μπορεί να αναπτυχθεί η ελληνική οικονομία; Πάντα πίστευα σε μία «διμέτωπη» προσέγγιση. Χρειάζεται στήριξη της ζήτησης, υπό τη μορφή σταθερής και συνεχόμενης ροής κρατικών δαπανών. Όμως αυτό είναι δυνατό, μόνο, όπως μόλις εξήγησα, αν την ίδια ώρα γίνουν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις με σκοπό να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητα της πλευράς της προσφοράς της οικονομίας.
– Πιστεύετε ότι τα μη συμβατικά μέτρα που ανακοίνωσε ο Mario Draghi είναι επαρκή για να δοθεί ώθηση στην οικονομία της Ευρωζώνης; Υπάρχουν άλλα εργαλεία που θα μπορούσε να εξετάσει η ΕΚΤ, όπως το να… μοιράσει χρήμα με ελικόπτερο;
Η νομισματική πολιτική συνεχίζει να συμβάλλει στην απομάκρυνση του αποπληθωρισμού και στην στήριξη της ανάπτυξης, ακόμα και όταν τα επιτόκια πρέπει να μειωθούν στο μηδέν ή ακόμη χαμηλότερα και η κεντρική τράπεζα αναγκάζεται να στραφεί σε μη συμβατικές πολιτικές.
Όμως πρακτικά όλοι συμφωνούν ότι αυτή τη στιγμή η αποτελεσματικότητα της νομισματικής πολιτικής περιορίζεται τουλάχιστον έως ένα βαθμό, και οι αρνητικές επιπτώσεις μεγαλώνουν. Συνεπώς, ενώ θα ήθελα η ΕΚΤ να συνεχίσει απτόητη, θα ήθελα επίσης να δω και άλλες πολιτικές και άλλες υπηρεσίες να ενισχύουν την ανάπτυξη και να μάχονται κατά του αποπληθωρισμού. Η πρακτική του «helicopter money» είναι μία δυνατότητα. Οι κρατικές δαπάνες για έργα υποδομών από κράτη με δημοσιονομικό περιθώριο είναι μία άλλη.
– Έχετε στο παρελθόν υποστηρίξει ότι η νομισματική πολιτική πλησιάζει σε σημείο εξάντλησης. Την ίδια ώρα, ορισμένες από τις μεγαλύτερες κεντρικές τράπεζες στον κόσμο στρέφονται σε αρνητικά επιτόκια για να δώσουν ώθηση στις οικονομίες τους. Συμφωνείτε με όσους λένε ότι αυτά τα μέτρα εμποδίζουν την ανάπτυξη; Θα μπορούσαν να επιλέξουν μία συντονισμένη δράση για να αντιμετωπίσουν τον αποπληθωρισμό;
Διαφωνώ με τα αρνητικά επιτόκια διότι κάνουν κακό στο τραπεζικό σύστημα και οι τράπεζες που ανησυχούν για τους ισολογισμούς τους δεν «καίγονται» και πολύ να δώσουν νέα δάνεια. Η Ευρώπη συνεχίζει και έχει ένα αρκετά τραπεζοκεντρικό χρηματοπιστωτικό σύστημα με αποτέλεσμα η αναζωπύρωση του τραπεζικού δανεισμού να είναι ζωτικής σημασίας για την επιστροφή στην ανάπτυξη. Θα ήθελα, συνεπώς, να δω μεγαλύτερη έμφαση στις αγορές τίτλων και λιγότερο στα αρνητικά επιτόκια.
Τώρα, θα βοηθούσε μία συντονισμένη προσπάθεια από πλευρά κεντρικών τραπεζών για την εφαρμογή μέτρων ενίσχυσης της οικονομίας; Είναι πεπεισμένος ότι η απάντηση είναι καταφατική. Αυτοί που λένε όχι, υποστηρίζουν ότι η νομισματική πολιτική μπορεί να λειτουργήσει, όταν τα επιτόκια βρίσκονται στο μηδέν, μόνο μέσω της υποχώρησης της συναλλαγματικής ισοτιμίας και δεν μπορούν όλες οι κεντρικές τράπεζες να ωθήσουν σε πτώση τις ισοτιμίες ταυτόχρονα. Είμαι όμως πεπεισμένος ότι οι αγορές τίτλων μπορούν να λειτουργήσουν και μέσα από άλλα κανάλια: μπορούν να δώσουν ώθηση στις τιμές τίτλων ρίσκου και να ενθαρρύνουν τις επενδύσεις. Και αυτό είναι κάτι που οι κεντρικές τράπεζες μπορούν να το κάνουν όλες ταυτόχρονα.
– Η παγκόσμια οικονομία έχει εισέλθει σε τροχιά «ανησυχητικής επιβράδυνσης». Υπάρχει διέξοδος;
Οι δαπάνες για έργα υποδομών από τις κυβερνήσεις με δημοσιονομικό περιθώριο είναι η καλύτερη αντιμετώπιση βραχυπρόθεσμα, δεδομένης της αδύναμης παγκόσμιας ζήτησης και των ιστορικά χαμηλών επιτοκίων που δίνουν μία μοναδική ευκαιρία για την αναβάθμιση των υποδομών.
– Υπάρχουν πολλά ανησυχητικά σημάδια από το κινεζικό… μέτωπο. Μπορεί η Κίνα να αποφύγει την παγία της μεσαίας τάξης; Για πόσο ακόμα ο ανεπτυγμένος κόσμος μπορεί να βασίζεται στην καταναλωτική μανία των Κινέζων και την κινεζική βιομηχανική υπερδύναμη;
Αυτό που μπορώ να πω για το οικονομικό μέλλον της Κίνας είναι ότι η οικονομία της θα συνεχίσει να επιβραδύνει αργά αλλά σταθερά, με την ανάπτυξη να υποχωρεί πιθανότατα κατά 0,5% ετησίως τα επόμενα χρόνια. Αποτέλεσμα θα είναι η κινεζική ζήτηση να συνεχίσει να συνεισφέρει στην παγκόσμια ζήτηση, όμως όλο και λιγότερο. Κατά συνέπεια θα πρέπει να αναζητηθούν άλλες πηγές ενίσχυσης της παγκόσμιας ζήτησης.
