Η Πολωνία δοκιμάζει την προσήλωση της Ε.Ε. στη Δημοκρατία
Του Noah Feldman
Αυτή τη στιγμή, η προσοχή της Ευρώπης είναι στραμμένη στις προεδρικές εκλογές της Αυστρίας, όπου οι ακροδεξιοί ηττήθηκαν με διαφορά στήθους τη Δευτέρα. Αλλά στην Πολωνία, όπου πέρασα τις τελευταίες ημέρες, οι συνέπειες της ακροδεξιάς κυβέρνησης γίνονται ήδη αισθητές. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δώσει διορία έως τη Δευτέρα στο κυβερνών κόμμα “Νόμος και Δικαιοσύνη”, γνωστό ως PiS, για να αποσύρει την προσπάθειά του να παροπλίσει το συνταγματικό δικαστήριο της Πολωνίας. Το PiS έχει απαντήσει με ένα ηχηρό “όχι”. Μία εκτεταμένη εγχώρια συνταγματική κρίση εκκολάπτεται, η οποία θα μπορούσε να έχει σημαντικές συνέπειες για τη Δημοκρατία στην Ευρώπη.
Αυτή η κατάσταση που επικρατεί, είναι το αποτέλεσμα των περυσινών εκλογών που έδωσαν απόλυτη κοινοβουλευτική πλειοψηφία στο PiS, παρότι κέρδισε το 37,6% των ψήφων με προσέλευση 51% στις κάλπες. Ο ηγέτης του κόμματος, Jaroslaw Kaczynski, συνδύασε αποτελεσματικά μία συντηρητική κοινωνική πολιτική με μια λαϊκιστική οικονομική πολιτική. (Σας θυμίζει κάτι;)
Το περίεργο είναι ότι ο Kaczynski είναι ο δίδυμος αδερφός του πρώην προέδρου Lech Kaczynski της Πολωνίας, ο οποίος πέθανε το 2010 μαζί με τη γυναίκα του και μεγάλο αριθμό άλλων ανώτερων στελεχών σε αεροπορικό δυστύχημα στο Σμολένσκ της Ρωσίας.
Το εθνικό τραύμα ήταν σημαντικό: Ένα μελαγχολικό, μαύρο μαρμάρινο μνημείο για τους νεκρούς βρίσκεται μπροστά στο προεδρικό παλάτι. Το προσωπικό τραύμα φαίνεται επίσης να έχει επίδραση. Ο επιζών Kaczynski φέρεται να αποδίδει το δυστύχημα σε μία απίθανη συνωμοσία του Vladimir Putin και της προηγούμενης πολωνικής κυβέρνησης.
Έχοντας προωθηθεί στην εξουσία εν μέρει χάρη στην απήχηση του Kaczynski, το PiS κινήθηκε γρήγορα για να περάσει νόμους που καθιστούν πιο δύσκολο για το ανώτατο δικαστήριο -το Συνταγματικό Δικαστήριο- να ανατρέψει οποιαδήποτε κυβερνητική απόφαση.
Το συνταγματικό δικαστήριο αρνήθηκε να ακολουθήσει τους νέους νόμους, οι οποίοι όπως είπε είναι αντισυνταγματικοί. Ο πρόεδρος του δικαστηρίου -στην ουσία ο επικεφαλής της Δικαιοσύνης– αρνήθηκε να αναθέσει υποθέσεις στους τρεις δικαστές για τους οποίους ο ίδιος και οι συνάδελφοί του ισχυρίζονται ότι βρέθηκαν παράνομα σε αυτή τη θέση.
Κανονικά, οι κυβερνήσεις αναλαμβάνουν τέτοιες δράσεις μόνο αφότου ένα δικαστήριο έχει απορρίψει τις νομοθετικές πρωτοβουλίες τους. Αλλά η αντιστροφή της συνήθους σειράς είναι προφανής, μου είπαν φιλοδημοκράτες ακτιβιστές. Ενώ βρίσκονταν στην εξουσία τη δεκαετία του 2000, οι συντηρητικοί ήταν απελπισμένοι από την ανεξαρτησία του συνταγματικού δικαστηρίου. Αυτή τη φορά αποφάσισαν την αποδυνάμωση του δικαστηρίου πριν μπορέσει να σταθεί εμπόδιο στο διάβα τους.
Το PiS χαρακτηρίζει τις ενέργειες του δικαστηρίου παράνομες. Η κυβέρνηση επιμένει ότι δεν έχει παραβιάσει το πολωνικό σύνταγμα, αλλά ότι απλώς διόρισε νέους δικαστές και πέρασε νόμους που αλλάζουν τη διαδικασία ψηφοφορίας του δικαστηρίου.
Κάποιοι δημοτικοί υπάλληλοι στην Πολωνία λένε ότι σκοπεύουν να ακολουθήσουν μόνο την απόφαση του δικαστηρίου. Η κεντρική κυβέρνηση, που ελέγχεται από το PiS, απορρίπτει τη θέση του δικαστηρίου.
Ο ορισμός που έχουν τα βιβλία για τη συνταγματική κρίση είναι όταν διαφορετικά τμήματα της κυβέρνησης δεν μπορούν να συμφωνήσουν σχετικά με το τι απαιτεί το σύνταγμα – ή το ποιος το αποφασίζει.
Ο δρόμος προς την επίλυσή της διαφωνίας δεν είναι σαφής. Ο πρόεδρος του δικαστηρίου διανύει το τελευταίο έτος της θητείας του. Όταν αποσυρθεί -υποθέτοντας ότι το κάνει- το σύνταγμα εξουσιοδοτεί τον Πολωνό πρόεδρο, που είναι πρώην μέλος του PiS να διορίσει νέο δικαστή. Όποιος επιλεγεί, θα αναθέσει κατά πάσα πιθανότητα υποθέσεις στους αμφιλεγόμενους δικαστές και θα φιλοδοξεί να ομιλεί εξ ονόματος του δικαστηρίου.
Μέχρι στιγμής δεν έχει υπάρξει βία. Αλλά το KOD, ένα νέο φιλοδημοκρατικό κίνημα, κατέβασε στους δρόμους 200.000 άτομα κατ’ εκτίμηση για να διαμαρτυρηθούν στις αρχές Μαΐου. Οι ηγέτες του λένε ότι ανησυχούν πως είναι απλώς θέμα χρόνου πριν χυθεί αίμα.
Η Ε.Ε. αντέδρασε σε όλα αυτά με ανησυχία. Η Επιτροπή της Βενετίας, που επικεντρώνεται στα συνταγματικά δικαιώματα και το κράτος δικαίου, εξέδωσε μία έκθεση που καταδικάζει τις κινήσεις αυτές. Και η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσε στην κυβέρνηση ότι εάν δεν διορθώσει το πρόβλημα, οι ευρωπαϊκές αρχές θα προχωρήσουν στο επόμενο βήμα της επίσημης έρευνας που θα μπορούσε να οδηγήσει στην εισήγηση να χάσει η Πολωνία το δικαίωμα ψήφου στην ισχυρή Κομισιόν.
Ως απειλή, δεν είναι σαφές το πόσο ισχυρή είναι. Η σχετική ευρωπαϊκή συνθήκη λέει ότι μία χώρα μπορεί να χάσει το δικαίωμα ψήφου της μόνο εάν καμία άλλη χώρα δεν ασκήσει βέτο στο μέτρο. Αλλά ο Viktor Orban, ο δεξιός πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, με τον οποίο το PiS διατηρεί στενούς δεσμούς, έχει αφήσει να εννοηθεί ότι η Ουγγαρία θα ασκήσει βέτο σε οποιαδήποτε προσπάθεια να επιβληθούν κυρώσεις στην Πολωνία. Δεν αποτελεί έκπληξη, αφού ο Orban έχει εμπλακεί στην δική του βαθμιαία προσπάθεια να πλήξει τη δημοκρατία στην Ουγγαρία με επίσημα νομικά μέσα.
Επομένως η επιρροή της Ε.Ε. στο PiS είναι περιορισμένη. Αντανακλώντας αυτή την άποψη, το PiS διενήργησε μία ψηφοφορία την περασμένη εβδομάδα στο κοινοβούλιο δηλώνοντας ότι η Πολωνία είναι “κυρίαρχο κράτος” και ως εκ τούτου δεν θα δεχθεί εκφοβισμούς από την Ε.Ε.
Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι η γλώσσα της αμετανόητης ψηφοφορίας του PiS δεν επηρεάστηκε από τη ρητορική του κινήματος που πιέζει προκειμένου το Ηνωμένο Βασίλειο να αποχωρήσει από την Ε.Ε., το οποίο τονίζει ότι η συμμετοχή, ιδίως στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θέτει σε κίνδυνο τη βρετανική κυριαρχία.
Μία άλλη “ηχώ” είναι η πρόσφατη επιμονή του προέδρου της Τουρκίας Recep Tayyip Erdogan ότι η Ε.Ε. δεν μπορεί να του πει πώς θα κυβερνήσει τη χώρα του.
Φυσικά η Τουρκία δεν είναι μέλος της Ε.Ε. Ο Ergodan αντιδρούσε στις προσπάθειες της Ε.Ε. να αναστείλει τη συμφωνία για το προσφυγικό που διαπραγματεύτηκε με την Τουρκία, εάν ο Erdogan δεν αλλάξει την σκληρή αντιτρομοκρατική νομοθεσία που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για βάλει στο στόχαστρο ακόμη και δημοκρατικά σκεπτόμενους αντιπάλους.
Το PiS έχει σε εκκρεμότητα τα δικά του νομοσχέδια για την πάταξη της τρομοκρατίας και για τις παρακολουθήσεις που θα διευρύνουν την εγχώρια εμβέλεια των πολωνικών υπηρεσιών ασφαλείας.
Ο Erdogan έχει αντιστρέψει σταδιακά δύο δεκαετίες δημοκρατικής προόδου στην Τουρκία, μεγάλο μέρος της οποίας επετεύχθη διότι η Ε.Ε. συνέδεσε αποτελεσματικά την αυξημένη ενσωμάτωση με τις πολιτικές μεταρρυθμίσεις.
Αυτό είναι ανησυχητικό.
Αλλά αυτό που είναι πραγματικά τρομακτικό είναι η σκέψη ότι η επιρροή της Ε.Ε. για προσήλωση στη Δημοκρατία μπορεί να είναι περιορισμένη ακόμη και στο εσωτερικό της Ευρώπης. Εάν περισσότεροι ακροδεξιοί πολιτικοί έρθουν στην εξουσία, αυτή η επιρροή θα είναι περισσότερο απαραίτητη από ποτέ.
Πηγή: Capital.gr
