Το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι των Ελλήνων της Διασποράς: Μία πρόταση…
Του Νίκου Σταματάκη
Με αφορμή την βιαστική πρόταση του προέδρου της Ν.Δ. κ. Κυριάκου Μητσοτάκη για την παροχή του δικαιώματος ψήφου στους Ελληνες της Διασποράς, (ακριβώς πριν την έλευση του στη Νέα Υόρκη για να συμμετάσχει φέτος, απρεπώς προσκληθείς, στην παρέλαση της Ομογένειας στην 5η Λεωφόρο), είχα παρουσιάσει αντιπρόταση που σκοπό είχε αφενός να ξεπερασθεί η προφανής κομματικοποίηση της Διασποράς και αφετέρου να δοθεί και το δικαίωμα του εκλέγεσθαι, και όχι μόνον του εκλέγειν, στους ανά την Οικουμένη Ελληνες.
Βασικά στοιχεία της πρότασης αυτής –που είχε ως αποτέλεσμα σειρά σχολίων και συζητήσεων– φαίνεται ότι υιοθέτησε πρόσφατα ο πρόεδρος της Επιτροπής Αποδήμων του Ελληνικού Κοινοβουλίου Αλέξανδρος Τριανταφυλλίδης σε σειρά δηλώσεών του.
Θα πρέπει εδώ να σημειώσω ότι τον σκελετό της πρότασης αυτής (δηλ. να εκλέγονται βουλευτές της Διασποράς κατά το ανάλογο των βουλευτών Επικρατείας και από λίστα προσωπικοτήτων και όχι κομματική) είχε προτείνει ο καλός φίλος και δραστήριος ομογενής κ. Θεόδωρος Παυλάκος σε εκδήλωση στη Νέα Υόρκη το Δεκέμβριο του 2011.
Χρησιμοποίησα παραπάνω τον όρο «ανά την Οικουμένη Ελληνες» για να προσδώσω μια ποιητικότερη έκφραση στην Ελληνική Διασπορά που είναι ασφαλώς η σπουδαιότερη «Διασπορά» της Υφηλίου. Όχι μόνο ο όρος «Διασπορά» είναι ελληνικός, όχι μόνο είναι παρών συνεχώς και αδιαλείπτως εξαρχής και επί 3000 έτη, ως έννοια και ως πράξη ζωής, σε όλες τις φάσεις της ελληνικής ιστορίας, όχι μόνο η έννοια Διασπορά είναι σχεδόν ταυτόσημη με την έννοια Ελληνισμός, αλλά είναι αδιανόητη η έστω και μερική κατανόηση της εθνικής μας ταυτότητας χωρίς την ταυτόχρονη σύνδεσή της με την Διασπορά.
Σε τούτο ακριβώς το σημείο η ελληνική Διασπορά διαφέρει ποιοτικά από οποιαδήποτε άλλη Διασπορά, ακόμα και από την Εβραϊκή και την Αρμενική, με τις οποίες ασφαλώς έχει πολλά κοινά. Στο κείμενο αυτό, θα επιχειρήσουμε μια συνολική προσέγγιση του προβλήματος του εκλέγειν και εκλέγεσθαι της Ελληνικής Διασποράς, λαμβάνοντας υπόψη συγκριτικές λύσεις από κάποιες χώρες, ωστόσο, ποτέ δεν θα παραμελήσουμε το γεγονός της μοναδικότητας της Ελληνικής Διασποράς. Υπό την προοπτική αυτή και η λύση του προβλήματος του εκλέγειν και εκλέγεσθαι πρέπει να είναι μοναδική.
Ποιος ανήκει στη Διασπορά; Επιστολική και ηλεκτρονική ψήφος
Το πρώτο ζήτημα που πρέπει να ξεκαθαρισθεί είναι ασφαλώς ο ορισμός του Ελληνα της Διασποράς. Προσωρινή παραμονή στο εξωτερικό για επαγγελματικούς λόγους (πχ. ναυτιλία, εργασία σε ιδιωτικές ή δημόσιες υπηρεσίες, κλπ.) δεν δείχνουν την «πρόθεση μονιμότητας» που ασφαλώς θα απαιτούσε ο νομοθέτης. Ετσι στον πρόλογο κάθε σχετικού νομοσχεδίου θα πρέπει να τεθεί χρονικός και ποιοτικός ορισμός, δηλαδή παραμονή (πχ. τουλάχιστον επί πενταετία) στο εξωτερικό με πρόθεση μόνιμης εγκατάστασης.
Για όσους δεν πληρούν τον όρο αυτό και επομένως δεν μπορούν να θεωρηθούν Ελληνες της Διασποράς, ασφαλώς ενδείκνυται η συμμετοχή τους στις εκλογικές διαδικασίες των περιφερειών τους στην Ελλάδα με επιστολική ψήφο. Και για να προσγειώσουμε τους αιωνίως αερολογούντες έλληνες πολιτικούς (και δημοσιογράφους) στην σύγχρονη πραγματικότητα θα υπογραμμίσουμε ότι στην εποχή μας «επιστολική ψήφος» (που προβλέπει το άρθρο 51 του Ελληνικού Συντάγματος) θάπρεπε να ισοδυναμεί με «ηλεκτρονική ψήφο». Κάτι τέτοιο έγινε ήδη επιτυχώς πραγματικότητα από το 2001 στην νεόκοπη δημοκρατία της Εσθονίας και ακολουθεί σύντομα και η Λιθουανία… Ενώ εμείς ακόμα συζητάμε για παρουσία στα κατά τόπους προξενεία και άλλα τραγελαφικά που μόνο η αρρωστημένη, σαδομαζοχιστική, σχέση του έλληνα με την γραφειοκρατία μπορεί να φανταστεί….
Όταν μπορώ από την άνεση του γραφείου μου να στείλω εντός δευτερολέπτων ποσά μέχρι και $100.000 σε οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη, γιατί άραγε συζητάμε για το εάν είναι δυνατή και ασφαλής η «ηλεκτρονική ψήφος»; Ναι, ανεπτυγμένες χώρες όπως οι ΗΠΑ δεν έχουν ακόμα καθιερώσει «ηλεκτρονική ψήφο» αλλά θάπρεπε κάποτε να αναρωτηθούμε γιατί εμείς οι Ελληνες έχουμε ανάγκη να αντιγράψουμε δυτικά συστήματα για ένα σχετικά απλό τεχνολογικό ζήτημα και να μην μπούμε στην πρωτοπορία; Γιατί πρέπει να περιμένουμε τους Αμερικανούς και τους Γάλλους; Δεν έχουμε άραγε άριστους μαθηματικούς και επιστήμονες υπολογιστών; Πότε θα περάσουμε στην πρωτοπορία; Είναι οι Εσθονοί και οι Λιθουανοί εξυπνότεροι και πιο καταρτισμένοι; Ειδικά όταν πρόκειται για ένα θέμα τόσο στενά δεμένο με την ιστορία μας και την ταυτότητα μας… Δεν θα θέλαμε δηλαδή να διαβάσουμε κάποια μέρα τον τίτλο «Ελληνες επιστήμονες τελειοποιούν σύστημα ηλεκτρονικής ψηφοφορίας και 2500 χρόνια μετά την κλασσική Αθήνα επανεφευρίσκουν την άμεση Δημοκρατία»;
Το αναπόσπαστο δικαίωμα του εκλέγεσθαι των Ελλήνων της Διασποράς
Στο προαναφερθέν κείμενο μου του Απριλίου αναφέρθηκα στην σημασία το δικαίωμα του εκλέγειν να συνοδεύεται από το δικαίωμα του εκλέγεσθαι. Όχι μόνο η δημοκρατία κουτσαίνει χωρίς την ταυτόχρονη παρουσία και των δύο αλλά είναι αδιανόητο τη στιγμή που ο σύγχρονος φορολογικός νομοθέτης έχει «παγκοσμιοποιηθεί» και επιβάλλει σοβαρή και ισότιμη φορολογία στη Διασπορά να μην της παρέχει ταυτόχρονα και το δικαίωμα της αντιπροσώπευσης της στα δημοκρατικά όργανα. “No taxation without representation” μαθαίνουν οι αμερικανοί έφηβοι, και έχει απόλυτα δίκιο το σχολείο τους που δίνει στην αρχή αυτή ύψιστη προτεραιότητα.
Αυτή μεν ως αρχή μπορεί να είναι αυτονόητη και ευρέως αποδεκτή, αλλά στην πράξη πολλοί προβάλλουν διάφορα «κωλύματα», ειδικά όταν έχουν μπροστά τους την μόνη λογική πρόταση, ότι δηλαδή οι βουλευτές της Διασποράς πρέπει να εκλέγονται με ειδικό τρόπο κατά το πρότυπο των βουλευτών Επικρατείας. Και επίσης η εκλογή τους να είναι ανεξάρτητη των κομμάτων και να προέρχεται από ειδικό ψηφοδέλτιο προσωπικοτήτων ανά τις περιφέρειες της Διασποράς. Γιατί; Επειδή είναι εξαιρετικά σημαντικό για τον Ελληνισμό να διαφυλαχθεί η ενότητα της Διασποράς και – γνωρίζοντας τις τρομακτικές καταστροφές που επέφερε το σαράκι του κομματισμού στην ιστορία μας – να διαφυλάξουμε το ακομμάτιστο των Ελλήνων της Διασποράς… Η οποία αποτελούσε ανά τους αιώνες και αποτελεί και σήμερα την Κιβωτό του Ελληνισμού… Η οποία Διασπορά δικαιούται να έχει φωνή και γνώμη εντός του Ελληνικού Κοινοβουλίου στην Αθήνα, όπου οι προτάσεις της σίγουρα θα φέρουν άνεμο ανανέωσης του Εθνους… Και η οποία – επειδή ακριβώς είναι η Κιβωτός του Ελληνισμού – πρέπει να μείνει υπεράνω κομμάτων…
Μόλις λοιπόν αρθρώσει κανείς αυτές τις ουσιαστικές και λογικές προτάσεις, αρχίζουν οι «αντιρρήσεις»… Με κυριότερο αυτό το απερίγραπτο νεοελληνικό «δεν γίνεται»… Ετσι χωρίς λόγο, χωρίς να επεξηγείται η αιτιολόγηση της σκέψης των, πετάγονται οι γνωστοί «ξερόλες» της Ομογένειας (που βέβαια το ποδάρι τους δεν έχει περάσει ούτε απέξω από τη Νομική Σχολή), και λένε με φωνή μεγάλη «Δεν Γίνεται»… Και όταν κανείς επιμείνει λίγο τότε θα αρχίσουν και τα περαιτέρω… Μα είναι «αντισυνταγματικό»… Μα φίλε μας, εσύ δεν άνοιξες ποτέ σου νομικό βιβλίο, τώρα θα μας πείς ότι είναι «αντισυνταγματικό»; Εδώ οι γνωστοί «συνταγματολόγοι», οι οποίοι άλλωστε αφθονούν στην Ελλάδα και είναι σαφώς κομματικοποιημένοι, έχουν συνήθως μεγάλες διαφωνίες για την «συνταγματικότητα» των πάντων… Πώς αμέσως εσύ ό άσχετος απεφάνθης;
Πρακτικό Πρόβλημα (1): Οι εκλογικές περιφέρειες της Διασποράς
Ευτυχώς σε αυτό το πρώτο «δεν γίνεται» έχουμε πολλές και καλές απαντήσεις τόσο από την ελληνική εμπειρία όσο και διεθνώς. Στην ελληνική εμπειρία υπάρχει ήδη η διοργάνωση του (προβλεπόμενου από το Σύνταγμα) Συμβουλίου Αποδήμου Ελληνισμού (ΣΑΕ) που παρέχει αρκετή βοήθεια για την γεωγραφική κατανομή των Αποδήμων και την οργανωτική τους σύνδεση. Διεθνώς, πριν λίγα μόλις χρόνια, το 2010, η Γαλλία αποφάσισε την ξεχωριστή εκλογή «Βουλευτών Διασποράς», έντεκα στον αριθμό, που αντιπροσωπεύουν τις διαφορετικές γεωγραφικές περιφέρειες. Οι Γάλλοι αναδιέταξαν τον αριθμό των βουλευτικών εδρών της Εθνοσυνέλευσης τους (577) μειώνοντας κατά 11 τις εγχώριες έδρες, έτσι ώστε να μην αυξηθεί ο συνολικός αριθμός αλλά αυτές οι 11 βουλευτικές έδρες της Διασποράς να εκλέγονται αυτόνομα. Ετσι, από τις εκλογές του 2012 η Γαλλική Διασπορά αντιπροσωπεύεται με τους δικούς της εκπροσώπους στη γαλλική εθνοσυνέλευση. Όπως γίνεται κατανοητό, μόνο ένας βουλευτής εκλέγεται στη Β.Αμερική, ένας από την Κεντρική και Νότια Αμερική, και ούτω καθεξής ενώ η πλειοψηφία προέρχεται από την Ευρώπη – αυτή είναι άλλωστε η κατανομή της Γαλλικής Διασποράς.
Πρακτικό πρόβλημα (2): Σύνταξη εκλογικών καταλόγων
Προφανώς ένα τέτοιο σύστημα προϋποθέτει τη σύνταξη εκλογικών καταλόγων ανά γεωγραφικές περιφέρειες. Εδώ ακριβώς βρίσκεται μια κάποια δυσκολία αλλά και μία τεράστια ευκαιρία του Ελληνισμού. Επειδή με το να επιτραπεί να συμμετέχουν στην εκλογική διαδικασία όχι μόνο οι γεννημένοι στην Ελλάδα ή πολιτογραφημένοι Ελληνες αλλά και οι έλληνες της δεύτερης, τρίτης και τέταρτης γενιάς, η Ελλάδα δημιουργεί ένα άρρηκτο δεσμό με τα παιδιά των Ελλήνων της Διασποράς, τα οποία σε πολλές περιπτώσεις έχουν κληρονομήσει αξιόλογη περιουσία στην Ελλάδα, πληρώνουν φόρους στο ελληνικό δημόσιο και πάνω απ’όλα έχουν μέσα τους αγάπη για κάθε τι το ελληνικό. Το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι δημιουργεί ένα ακόμα άρρηκτο δεσμό – που είναι λογικό ότι θα μεταφράζεται σε θερμή υποστήριξη των ελληνικών θέσεων και συμφερόντων στις χώρες κατοικίας τους.
Και πάλι είμαι βέβαιος ότι θα βρεθούν οι διάφοροι τύποι του «δεν γίνεται»… Ναι στην εποχή που μπορεί ο Ελληνας πχ. της Αυστραλίας που γεννήθηκε στην Ελλάδα (ανακοινώθηκε φέτος από τη Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού) να βγάλει ελληνικό πιστοποιητικό γεννήσεως καθισμένος στον ηλεκτρονικό του υπολογιστή, χωρίς να σκεφτεί καν ότι πρέπει να επισκεφθεί το τοπικό προξενείο, θα μας πουν οι οπαδοί του «δεν γίνεται» ότι δεν μπορούν να σχηματιστούν εκλογικοί κατάλογοι Ελλήνων της Διασποράς… Αγαπητοί συνέλληνες, πιστοί οπαδοί του «θεού της γραφειοκρατίας» Χατζηαβάτη, συνέλθετε…
Πρακτικό πρόβλημα (3) : Εκλογή προσωπικοτήτων εκτός κομμάτων
Οι Γάλλοι βέβαια δεν υπέφεραν ιστορικά από το σαράκι του κομματισμού – τουλάχιστον όχι στο βαθμό που αυτό διέλυσε τα πάντα στη διάρκεια της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας… Και για το λόγο αυτό δεν είχαν πρόβλημα οι εκπρόσωποι της Διασποράς να είναι μέλη των γνωστών κομμάτων. Δηλαδή όρισαν ώστε το κάθε κόμμα να ορίζει τους υποψηφίους του ανά τις παγκόσμιες γεωγραφικές περιφέρειες.
Για μας τους Ελληνες δυστυχώς αυτό δεν αποτελεί επιλογή για τους λόγους που ανέφερα προηγουμένως αλλά και στο κείμενο μου του Απριλίου. Αλλά πως πρακτικά θα γίνει κάτι τέτοιο; Πιθανότατα απαιτείται συνταγματική αναθεώρηση – και μιας και ακούμε ότι κάτι τέτοιο συζητείται τώρα στην Αθήνα ίσως να είναι η κατάλληλη στιγμή.
Πάντως άλλο νομικό ή πραγματικό πρόβλημα δεν υφίσταται. Και όσοι υποστηρίζουν ότι «δεν γίνεται» είναι επιεικώς άσχετοι. Να λοιπόν τι θα μπορούσε να λέει το Σύνταγμα, αντικαθιστώντας για παράδειγμα το άρθρο 54 παρ. 3 που τώρα ορίζει την εκλογή βουλευτών Επικρατείας με τους βουλευτές Διασποράς: “Μέρος της Βουλής, αρχικά το 1/20 του συνολικού αριθμού των βουλευτών (με προοπτική ο αριθμός αυτός να διπλασιαστεί εφόσον η Βουλή το αποφασίσει εντός δεκαετίας κατά πλειοψηφία), μπορεί να εκλέγεται από τους ομογενείς της Διασποράς, ανά γεωγραφικές περιφέρειες με πληθυσμιακή αναλογία που θα προκύπτει από την εγγραφή ομογενών σε ειδικούς εκλογικούς καταλόγους, όπως θα εξειδικεύει εφαρμοστικός νόμος. Η εκλογή βουλευτών της Διασποράς θα γίνεται εκ καταλόγου προσωπικοτήτων ανά περιφέρεια και η συμμετοχή των ελληνικών κομμάτων στις εκλογικές περιφέρειες της Διασποράς θα απαγορεύεται με συγκεκριμένες διατάξεις του σχετικού εφαρμοστικού νόμου».
Συνέλληνες, δεν νομίζω ότι υπάρχει καλύτερος επίλογος από αυτόν. ΒΕΒΑΙΩΣ ΚΑΙ ΓΙΝΕΤΑΙ – ΟΧΙ ΜΟΝΟ ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΛΛΑ ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΤΑΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ.
Νέα Υόρκη, 2 Ιουλίου 2016 – n.stamatakis@aol.com
