ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΣΤΟ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ ΤΟΥ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΥ ΠΟΚΕΡ ΜΕΤΑΞΥ ΡΩΣΙΑΣ, ΗΠΑ, Ε.Ε. ΚΑΙ ΙΣΡΑΗΛ
Του Μάριου Πουλλάδου
Με τη μεσολάβηση του «στρατηγικού μας εταίρου» Μπάιντεν επιτεύχθηκε η συμφιλίωση Τουρκίας-Ισραήλ. Ευκαιρία για επίλυση του Κυπριακού βλέπει ο αρμόδιος για θέματα ενέργειας των ΗΠΑ Άμος Χόκσταϊν
Μεγαλομέτοχος της Noble o Αμερικανός Υπουργός Εξωτερικών Τζόν Κέρι
Την περασμένη εβδομάδα Ισραήλ και Τουρκία αποφάσισαν, έπειτα από ένα διπλωματικό φλερτ που διήρκεσε αρκετούς μήνες, να ανακοινώσουν μια συμφωνία συμφιλίωσης, θέτοντας ουσιαστικά τις βάσεις για ανοικοδόμηση των σχέσεών τους, ύστερα από το αιματηρό επεισόδιο του Μαβί Μαρμαρά το 2010. Η επαναπροσέγγιση αυτή είχε αδιαμφισβήτητα τις ευλογίες της Ουάσιγκτον, που επιθυμούσε διακαώς να δει τους δυο στρατηγικούς της συμμάχους να συμφιλιώνονται με σκοπό τη διευκόλυνση των ενεργειακών σχεδιασμών στην περιοχή.
Σύμφωνα μάλιστα με την τουρκική εφημερίδα «Σαμπάχ», το πρώτο πράγμα που έπραξε ο Πρωθυπουργός του Ισραήλ Βενιαμίν Νετανιάχου, μετά τη συμφωνία εξομάλυνσης, ήταν να τηλεφωνήσει προς τον Αντιπρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, εκφράζοντάς του τις ευχαριστίες του για την «ενθάρρυνση των διαπραγματεύσεων μεταξύ των δύο χωρών». Από την πλευρά του ο Μπάιντεν επικεντρώθηκε στις «θετικές επιπτώσεις της συμφωνίας στο επίπεδο της ασφάλειας και της οικονομίας», επισήμανση που παραπέμπει, σύμφωνα με τη «Σαμπάχ», στην ενεργειακή πολιτική.
Στη συνέχεια, ο Νετανιάχου αποκάλυψε ότι ο Αντιπρόεδρος Μπάιντεν έπαιξε καταλυτικό ρόλο στο να τον πείσει να υπογράψει αυτήν τη συμφωνία. «Στο Νταβός (ο Μπάιντεν) έφερε ειδικούς του φυσικού αερίου και είπε πως αυτό θα δημιουργήσει μερικώς τις βάσεις για το μέλλον της οικονομίας μας», είπε ο Νετανιάχου κατά τη διάρκεια των δηλώσεών του στη Ρώμη.
Έστω και αν η συμφωνία επέσπευσε την επιθυμία κύκλων της Άγκυρας και του Τελ Αβίβ για κατασκευή ενός κοινού αγωγού φυσικού αερίου, που θα ξεκινά από το κοίτασμα Λεβιάθαν και θα καταλήγει στην τουρκική αγορά, εντούτοις κάτι τέτοιο είναι στην παρούσα φάση ανέφικτο. Το mea culpa του Ερντογάν προς το Ισραήλ συνοδεύτηκε με παράλληλο άνοιγμα και προς τη Ρωσία και πρόσφατα με την Αίγυπτο, χώρες με τις οποίες η Κύπρος προσπαθεί να οικοδομήσει εδώ και χρόνια στρατηγικές σχέσεις και συνεργασίες.
Η εκτιμήσεις Χόκσταϊν
Ο εβραϊκής καταγωγής ειδικός σε θέματα διεθνούς ενέργειας της αμερικανικής κυβέρνησης Άμος Χόκσταϊν διαδραμάτισε, όπως όλα δείχνουν, έναν κρίσιμο ρόλο στο να πείσει τις περιφερειακές δυνάμεις να ενωθούν, προκειμένου να δημιουργήσουν ένα κοινό πλαίσιο για την ενέργεια στην Ανατολική Μεσόγειο. Ήταν μάλιστα ο ίδιος που μεσολάβησε μεταξύ των ισραηλινών και ιορδανικών ενεργειακών επιχειρήσεων στα τέλη του 2014 και ήταν ο πρώτος που δήλωσε ότι το Ισραήλ θα είναι σε θέση να εξάγει φυσικό αέριο στην Τουρκία πριν καν υπάρξει μια συμφωνία συμφιλίωσης.
«Αν και δεν είναι ο κύριος παράγοντας, η ενέργεια διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην παροχή κινήτρων. Η ανακοίνωση για την εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ του Ισραήλ και της Τουρκίας προσφέρει μια σπάνια ευκαιρία για την ενίσχυση της συνεργασίας στον τομέα της ενέργειας. Αν παρόμοια πρόοδος μπορούσε να επιτευχθεί και στην Κύπρο, θα ήταν δυνατό να δούμε μια νέα γεωπολιτική και οικονομική πραγματικότητα στην Ανατολική Μεσόγειο», δήλωσε με γραπτή του επιστολή προς τη «Σαμπάχ» ο Χόκσταϊν.
Το αμερικανικό σχέδιο
Στο ίδιο πλαίσιο, ο τουρκόφιλος πρώην βοηθός Υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάθιου Μπράιζα επεσήμανε ότι το ενδιαφέρον της Ουάσιγκτον για την ενέργεια της Ανατολικής Μεσόγειου εστιάζεται στην αξιοποίηση των φυσικών αυτών πόρων για την ενίσχυση των σχέσεων μεταξύ των δυο συμμάχων τους. Ο Μπράιζα είπε, επίσης, ότι οι ΗΠΑ είναι αισιόδοξες για την επίλυση του Κυπριακού μέσω ενεργειακών πολιτικών.
Από τον Απρίλιο, 15 τουρκικές ενεργειακές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένης της Turcas, επεδίωξαν να καταστούν μέρος μιας κοινοπραξίας, η οποία θα μετέφερε το ισραηλινό φυσικό αέριο προς την Ευρώπη μέσω της Τουρκίας. Την αξιοποίηση των εταιρειών προς επίλυση πολιτικών προβλημάτων επιβεβαιώνει το σχέδιο που πρότεινε, από τον Ιούλιο του 2015, το American Security Project σε ανάλυσή του με τίτλο «Energy and Geopolitics in the Eastern Mediterranean», στην οποία σημείωνε:
«Παρά τη σκληρή ρητορική της Τουρκίας, τόσο εναντίον της Κύπρου όσο και του Ισραήλ, οι ιδιωτικές επενδύσεις θα μπορούσαν να οδηγήσουν τους οικονομικούς δεσμούς, πριν αποκατασταθούν οι πολιτικές σχέσεις».
Εμπόδια τουρκο-ισραηλινού αγωγού
Η ανάπτυξη του Λεβιάθαν παρουσιάζει μέχρι στιγμής κάποια σοβαρά προβλήματα, όπως τα φουσκωμένα έξοδα, νομικά προβλήματα, καθώς και τις περιφερειακές διαφωνίες. Η αμερικανική εταιρεία Noble, που δραστηριοποιείται μαζί με την Delek στο οικόπεδο, εκτιμά ότι η εξόρυξη μπορεί να ξεκινήσει το 2019, με την προϋπόθεση να εξευρεθούν μέχρι τότε 5 δις δολάρια για τη χρηματοδότηση των εργασιών.
Ειδικοί εκτιμούν ότι το κόστος κατασκευής ενός αγωγού που θα διέρχεται από την Κύπρο προς την Τουρκία κυμαίνεται από 3 μέχρι 5 δις δολάρια. Η κυπριακή κυβέρνηση ξεκαθαρίζει επανειλημμένως προς πάσα κατεύθυνση ότι ένα τέτοιο έργο δεν πρόκειται να υλοποιηθεί χωρίς πρώτα να επέλθει η επίλυση του Κυπριακού. Ακόμα όμως και αν επιλυθεί το Κυπριακό, το συγκεκριμένο έργο έχει να αντιμετωπίσει μια σειρά από άλλες γεωπολιτικές προκλήσεις.
Από τη μια η μεταφορά του αερίου μέσω αγωγών από το Ισραήλ προς την Τουρκία και από εκεί στην Ευρώπη θα αύξανε σημαντικά το κόστος της τιμής του αερίου, πριν αυτό καταλήξει στις ευρωπαϊκές αγορές. Επιπλέον, στόχος της Ε.Ε. είναι η εξασφάλιση εγχώριων ενεργειακών πηγών και όχι η εξάρτησή της από τρίτους (π.χ. Ρωσία ή Τουρκία). Γι’ αυτόν ακριβώς τον σκοπό, η Κομισιόν χρηματοδότησε τη μελέτη κατασκευής του αγωγού Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας (Εast Med), ο οποίος εντάσσεται μαζί με τον Euroasia Interconnector στην ευρύτερη αρχιτεκτονική ενεργειακής ασφάλειας που επιδιώκει η Ένωση.
Μια άλλη παράμετρος είναι ο ρωσικός παράγοντας, ο οποίος αποτελεί και τον μεγαλύτερο προμηθευτή φυσικού αερίου στην Τουρκία. Δεδομένου και του πρόσφατου ανοίγματος του Ερντογάν προς τον Πούτιν, η Μόσχα σε καμία περίπτωση δεν θα ήθελε να δει το μερίδιο των κερδών της στην Τουρκία να απειλείται με μείωση.
Αυτό που θα μπορούσε να διασφαλίσει τα γεωοικονομικά συμφέροντα της Ρωσίας θα ήταν η ενεργός εμπλοκή της Gazprom στα ενεργειακά δρώμενα του Ισραήλ και η ανάληψη του έργου κατασκευής και μεταφοράς του ισραηλινού αερίου στην Τουρκία εκ μέρους του ρωσικού ενεργειακού κολοσσού. Κάτι τέτοιο όμως θα έφερνε σε σύγκρουση τους στενούς, αν και πρόσφατα προβληματικούς, δεσμούς που διατηρεί το Ισραήλ με τις ΗΠΑ. Μια ενδεχόμενη εμπλοκή των Ρώσων και στον γ’ γύρο αδειοδότησης της Κυπριακής ΑΟΖ θα περιέπλεκε ακόμη περισσότερο τις ενεργειακές ισορροπίες στην περιοχή.
Οι μετοχές Κέρι στη Noble
Υπενθυμίζεται ότι οι ΗΠΑ έχουν έμμεσα επενδύσει στο Λεβιάθαν, αφού ο Υπουργός τους των Εξωτερικών Τζον Κέρι είχε εμπλακεί σε μια προσπάθεια άσκησης πίεσης για λογαριασμό της Noble τον Δεκέμβριο του 2014, όταν η εταιρεία αντιμετώπιζε ένα σοβαρό νομικό εμπόδιο στο Ισραήλ. Δεν αποτελεί έκπληξη ότι η ετήσια έκθεση για τα οικονομικά του Τζον Κέρι αποκάλυψε πως ο ίδιος κατέχει μέχρι και μισό εκατομμύριο δολάρια σε μετοχές της Noble.
Στο κόλπο ο Λίβανος
Στο ενεργειακό κόλπο δείχνει διατεθειμένος να μπει και ο Λίβανος. Σύμφωνα με το Βloomberg, ο επικεφαλής της επιτροπής ενέργειας της Βουλής Mohammad Kabbani μίλησε για προσπάθεια αδειοδότησης 10 τεμαχίων στη γειτνιάζουσα με το Ισραήλ ΑΟΖ του. «Οι εταιρείες θα μπορούν να υποβάλουν προσφορές για τα τμήματα που θέλουν και η Κυβέρνηση τότε θα εγκρίνει δύο ή τρεις», είπε, προσθέτοντας πως «η πιθανότητα ο Λίβανος να μοιράζεται κοιτάσματα με το Ισραήλ κάνει την προσπάθεια επείγουσα». Με αφορμή την επαναπροσέγγιση Τουρκίας-Ισραήλ, είπε ότι «πρέπει να αποδείξουμε πως εμείς είμαστε εδώ και είμαστε σοβαροί».
Η σημασία της επίσκεψης Νούλαντ
Την Τρίτη αναμένεται να επισκεφτεί την Κύπρο η επίσης εβραϊκής καταγωγής Υφυπουργός για Ευρωπαϊκές και Ευρασιατικές Υποθέσεις των ΗΠΑ Βικτώρια Νούλαντ, προκειμένου να συναντηθεί με τον Πρόεδρο Αναστασιάδη, τον κατοχικό ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί αλλά και τον Ειδικό Σύμβουλο του ΓΓ του ΟΗΕ Έσπεν Μπαρθ Έιντε. Η Αμερικανίδα αξιωματούχος θα ζητήσει ασφαλώς ενημέρωση για το Κυπριακό και ενδέχεται να ασκήσει πιέσεις προς την πλευρά μας, για αξιοποίηση της εξομάλυνσης Τουρκίας-Ισραήλ, με σκοπό μια τριπλή ενεργειακή συνεργασία.
Η Κυβέρνηση, ωστόσο, οφείλει να παραμείνει προσηλωμένη στο ενεργειακό της πρόγραμμα και να αναμένει τη λήξη του τρίτου γύρου αδειοδότησης, αλλά τα αποτελέσματα των γεωτρήσεων θα πραγματοποιηθούν εντός του 2017. Μόνο όταν έχουμε όλα τα δεδομένα μπροστά μας μπορούμε να χαράξουμε την τελική ενεργειακή μας στρατηγική, την οποία θα ακολουθήσουν αργότερα οι ουσιαστικές διαπραγματεύσεις στο Κυπριακό. Η φαινομενική αλλαγή στάσης του Ερντογάν με τις γειτονικές χώρες δεν έγκειται σε μιαν αλλαγή φιλοσοφίας ή νοοτροπίας της ισλαμικής Τουρκίας.
Αντιθέτως, οι κινήσεις αυτές αποτελούν πρόφαση, προκειμένου ο Ερντογάν να αποκτήσει την απαιτούμενη ηρεμία στο εξωτερικό για να προχωρήσει αμέριμνος στις εσωτερικές εκείνες συνταγματικές αλλαγές, που θα τον κάνουν απόλυτο κυρίαρχο στο πολιτικό παιχνίδι της χώρας. Μόνον έτσι θα μπορέσει να υλοποιήσει τις πανισλαμικές και νεο-οθωμανικές του ονειρώξεις.
