Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδο, απο τα καίρια συμαντικά γεγονότα της Ορθοδοξίας, σταθμός στην οικουμενική αποστολή της, αποτελεί την έκφραση της ενότητας αλλά και της συμμετοχή της στα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα. Πολλά τα θέματα και πολλές μετα-συνοδικές- εξελίξεις είναι απο τα κύρια ερωτήματα που θέσαμε στον π. Κύριλλο.
Η Σελίδα Panorthodox Synod διαλέγεται με ένα κληρικό ουκρανό στην καταγωγή, έμπειρο και αναγνωρισμένο θεολόγο, ειδικά στα εκκλησιαστικά θέματα της Ουκρανίας. Ο π. Κύριλλος Hovorun είναι αναπληρωτής καθηγητής στην Sankt Ignatius Θεολογική Ακαδημία in Sweden, καθηγητήςτου Πανεπιστήμιου Columbia στην Νέα Υορκη και λέκτορας στην Θεολογική Σχολή της Στοκχόλμης. Οι κύριοι τομείς εξειδίκευσης του είναι η πρώιμη χριστιανική παράδοση, η εκκλησιολογία και τα θέματα που αφορούν την Ουκρανία. Εχει συμμετάσχει σε πολλές οικουμενικές συνελεύσεις, τόσο στο ΠΣΕ, όσο και στον Θεολογικό Διάλογο: Ρωμαιοκαθολικών, Αγγλικανών, Λουθηρανών, Εβραίων κ.τ.λ.π. Η σελίδα Panorthodox Synod ευχαριστεί τον π. Κύριλλο για την επικοινωνία και την ανταπόκριση του να μας απαντήσει σε ορισμένα ερωτήματα.
Ακολουθεί η Συνέντευξη:
1.JL: Πάτερ Κύριλλε σας ευχαριστούμε που μας δίνετε την ευκαιρία να συνομιλήσουμε για την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο της Ορθοδοξίας, ζωτικής σημασίας για την ίδια αλλά και με πολλά μηνύματα προς τον σύγχρονο κόσμο και την οικουμένη γενικότερα. Πως είδατε την θέση του Οικουμενικού Πατριάρχη στην σύνοδο;
CH:Καμία άλλη τοπική Εκκλησία δεν κατέβαλε τόσες προσπάθειες που έχει καταβάλει το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Χωρίς αυτές τις τεράστιες, θα έλεγα, προσπάθειες η Σύνοδος δε θα γινόταν. Γι᾽ αυτό πιστεύω η κατά οικουμένη Ορθοδοξία οφείλει στις Πανορθόδοξες πρωτοβουλίες του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Το οποίο μάλιστα πρέπει αφενός μεν να σέβεται την επικράτεια των τοπικών Εκκλησιών, αφετέρου δε να τις συντονίζει προς μια Πανορθόδοξη πορεία. Να κάνει και το ένα και το άλλο ταυτόχρονα δεν είναι καθόλου εύκολο.
2.JL: Καταρχήν, θα θέλαμε να συζητήσουμε για τη συνοδική διαδικασία της συνόδου. Πανορθόδοξη σύνοδος , Αγία και Μεγάλη Σύνοδος. Μετασυνοδικά έχουμε και την αναφορά ως ”Σύναξη Ιεραρχών”, από τις εκκλησίες εκείνες που δεν μετείχαν τελικά στις εργασίες τις. Τραυματίζει την συνοδικότητα της αυτή η αναφορά; Και πως εντός και εκτός ορθοδοξίας θα πρέπει να ληφθεί το ”Μήνυμα και η Εγκύκλιος” της Συνόδου;
CH:Για μένα η Σύνοδος αυτή είναι και Αγία και Μεγάλη, και Πανορθόδοξη. Καμία άλλη Σύνοδος της Ορθόδοξης Εκκλησίας, συμπεριλαμβανομένων των Οικουμενικών Συνόδων, δεν είχε πλήρη παρουσία όλων των Εκκλησιών που ήταν σε κοινωνία μια με τις άλλες. Έτσι και η Πανορθόδοξος Σύνοδος δεν έγινε εξαίρεση. Όπως ελλείψεις δεν μείωναν το κύρος των παλαιών Συνόδων, με τον ίδιο τρόπο και απουσίες των τεσσάρων Εκκλησιών δεν μειώνει το κύρος της Συνόδου της Κρήτης. Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι η Σύνοδος αυτή αποτέλεσε ένα μεγάλο και σημαντικό γίγνεσθαι της Εκκλησίας μας στην οποία όλη η Ορθοδοξία απεικονίστηκε με κάθε λεπτομέρεια. Η διαδικασία όμως της Συνόδου την κάνει να μοιάζει με τον θεσμό της Συνάξεως. Όπως έχει επισημάνει ο Αρχιεπίσκοπος της Αλβανίας, πρόκειται για ένα καινούργιο θεσμό και δε πρέπει να φοβούμαστε αυτό. Εντούτοις πιστεύω ότι η Σύναξη είναι επί ουσίας συνέχεια και επέκταση του αρχαίου θεσμού της Πενταρχίας. Όπως τότε έτσι και τώρα μιλάμε για συνέλευση των Προκαθήμενων των ανεξάρτητων (αυτοκέφαλων δηλαδή) Εκκλησιών. Η Πανορθόδοξος Σύνοδος, που θέσπισε τη διαδικασία “μια Εκκλησία – μία ψήφος», με πρωταγωνιστικό, αλλά όχι αποκλειστικό ρόλο των Προκαθήμενων, έγινε μια επεκταμένη Σύναξη. Άμα ακολούθησε την αρχή «ένας επίσκοπος – μια ψήφος» θα έμοιαζε περισσότερο με τις κανονικές συνόδους της αρχαιότητας.
3.JL: Μεγάλο θέμα και προβληματική βλέπουμε στην έγκριση των συνοδικών κειμένων. Από την μια μεριά έχουμε Εκκλησίες που ψήφισαν τα Συνοδικά Κείμενα και από την άλλη, ορισμένα μέλη των Αντιπροσωπειών δεν ψήφισαν ορισμένα κείμενα. Πού έγκειται αυτή η διαφοροποίηση μεταξύ της Εκκλησίας στην οποία ανήκει ένα μέλος με την ίδια του την Εκκλησία; και ακόμα περισσότερο αυτή η διαφοροποίηση είναι βαθύτερη και επηρεάζει την συνοδικότητα; ποιμαντικά οι πιστοί πως πρέπει να θεωρήσουν αυτή την διαφοροποίηση στους ποιμένες τους;
CH:Νομίζω πως η διαφοροποίηση για την οποίαν μιλάτε είναι απόλυτα κανονική. Θα έλεγα μάλιστα ότι είναι απαραίτητη για την ομαλή λειτουργία της Εκκλησίας. Θα ήταν ανώμαλο άμα δεν υπήρξε μια τέτοια διαφοροποίηση. Αυτή αποδεικνύει ότι η Εκκλησία είναι ένας ζωντανός οργανισμός που ενώνει τα διαφοροποιημένα. Εφόσον ο κανονισμός της Συνόδου, καλώς ή κακώς, προβλέπει ότι μόνο οι αντιπροσωπείες έχουν ψήφο και όχι τα μέλη τους, η μη υπογραφή των συνοδικών κειμένων από κάποιους επισκόπους δεν ακυρώνει τις αποφάσεις της Συνόδου.
4.JL: Ποιες είναι οι επιπτώσεις του συνοδικού κειμένου για το θέμα της διασποράς; ανοίγει διεξοδικές λύσεις στα κανονικά ζητήματα; επιλύει τα ακανθώδη προβλήματα; μπορούμε να μιλάμε για θετικές επιπτώσεις;
CH:Η προθυμία που κρύβεται πίσω από όλα τα κείμενα της Συνόδου είναι να επικυρώσουν το επικρατόν status quo, και όχι να εισαγάγουν οποιαδήποτε καινοτομία. Αυτό αφορά και το θέμα της διασποράς. Το σχετικό κείμενο απλά επικυρώνει την υπάρχουσα τάξη και δεν δίνει λύση παραπάνω από όσα έχουν ήδη αποφασισθεί περί του θέματος. Το μόνο άνοιγμα που κάνει η Σύνοδος είναι να διαπιστώσει ότι το status quo δεν είναι ομαλός και πρέπει να αλλάξει. Στο ερώτημα πως να γίνει αυτό, η Σύνοδος δε δίνει απάντηση.
5.JL: Μεγάλη κριτική έχει δεχθεί το εκκλησιολογικό συνοδικό κείμενο για την σχέση της Ορθοδοξίας με τον υπόλοιπο χριστιανικό κόσμο. Το Συνοδικό κείμενο ασχολείται με το Περί Εκκλησίας Δόγμα της Ορθοδοξίας, την αυτοσυνειδησία της και την σχέση της με τον υπόλοιπο Χριστιανικό κόσμο. Η αναφορά “ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία ἀποδέχεται τήν ἱστορικήν ὀνομασίαν τῶν μή εὑρισκομένων ἐν κοινωνίᾳ μετ’ αὐτῆς ἄλλων ἑτεροδόξων χριστιανικῶν Ἐκκλησιῶν καί Ὁμολογιῶν», ως τελική πρόταση της Εκκλησίας της Ελλάδος, επίσης έχει έναν έντονο προβληματισμό. Σε τί έγκειται αυτή η αυτοσυνειδησία της; είναι μια ιστορική γνωστή και ίσως ξηρή και τυπική αναφορά; έχει μια ζωτική σημασία; Πως μπορούμε να προσδιορίσουμε αυτήν την σχέση μεταξύ αυτοσυνειδησίας και της ονομασίας των άλλων εκκλησιών και ομολογιών; ετερόδοξες εκκλησίες; τι τελικά σημαίνει ετερόδοξοι;
CH:Όντως η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει την αυτοσυνειδησία της Μιας Αγίας Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας του Χριστού. Την ίδια αυτοσυνειδησία έχει και η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία για το εαυτό της. Άλλο τύπο της εκκλησιαστικής αυτοσυνειδησίας έχουν οι Προτεσταντικές εκκλησίες που δεν αποδίδουν απόλυτη εκκλησιαστικότητα σε καμία υπάρχουσα ομολογία και ταυτόχρονα εύκολα αναγνωρίζουν αυτήν την εκκλησιαστικότητα σε ἀλλες εκκλησίες, πάντα μερικώς. Και η Ορθόδοξη, και η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία έχουν δυσκολίες να κάνουν το ίδιο. Και αυτό αντανακλάται στη γλώσσα την οποία χρησιμοποιούμε για άλλες εκκλησίες. Εδώ υπάρχουν δύο προσεγγίσεις. Μια, πιο συντηρητική, ρίχνει βάρος στη γλώσσα, δηλαδή στα σημαίνοντα. Ενώ η άλλη δίνει περισσότερη σημασία στο νόημα, δηλαδή στα σημαινόμενα. Ουσιαστικά η συζήτηση που έγινε στη Σύνοδο ήταν μεταξύ των δύο προσεγγίσεων, καθόλου μεταξύ Ορθοδοξίας και “αίρεσης”. Και οι δύο προσεγγίσεις, φρονώ, είναι Ορθόδοξες.
6.JL: Το παραπάνω ερώτημα μας οδηγεί σε μια γνωστή θέση της συμβολης των ορθοδόξων στο Νέο Δελχί στην Γ’ Γενική Συνέλευση του ΠΣΕ και μια κατεξοχήν έκφραση του αείμνηστου π. Γεωργίου Φλωρόφσκι. Οικουμενισμός εν χώρω και οικουμενισμός εν χρόνω. Μπορεί η Ορθοδοξία σήμερα να αγνοήσει την ύπαρξη των άλλων εκκλησιών και ομολογιών στην σημερινή έννοια της Οικουμένης;
CH:Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν μπορεί πια να αγνοεί τις άλλες Εκκλησίες, επειδή δε ζούμε πια στα ομόθρησκα περιβάλλοντα. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι πρέπει να αλλάζουμε το πιστεύω μας. Όμως δεν τίθεται καν κάτι τέτοιο στους διαλόγους που έχουμε. Θεωρώ μάλιστα ότι η οικουμενική συναλλαγή βοηθάει μας Ορθοδόξους να κατανοούμε καλύτερα το εαυτό μας.
7.JL:Ερχόμαστε στο θέμα της Ουκρανίας. Πολλά προβλήματα, ορθόδοξες εκκλησίες που ας μας επιτραπεί η έκφραση ”αντιμάχονται” μεταξύ τους για μια κανονική αναφορά. Τι προεκτάσεις δίνει η Αγία και Μεγάλη Σύνοδο; πως βλέπεται την θέση του Πατριάρχη Ρωσίας κ. Κυρίλλου για το θέμα αυτό με βάση το Κοινό Κείμενο με τον Πάπα Φραγκίσκο στην Κούβα;
CH:Το θέμα αυτό υπήρξε στο υπόβαθρο της Συνόδου και νομίζω θα εμφανιστεί στην επιφάνεια σύντομα. Το Ουκρανικό ζήτημα ούτε είναι πολιτικό ούτε δικαιοδοσιακό. Είναι καθαρά ποιμαντικό. Να εξηγήσω τι εννοώ πολύ απλά. Ένας απλός Ουκρανός πιστός πηγαίνει σε μια αναγνωρισμένη και κανονική Εκκλησία που ανήκει στο Πατριαρχείο Μόσχας και που μνημονεύει τον Πατριάρχη. Εν τω μεταξύ η Ρωσία ξεκίνησε έναν πόλεμο ενάντια της Ουκρανίας στον οποίο κάθε μέρα σκοτώνεται κόσμος: 3-5 Ουκρανοί στρατιώτες κάθε μέρα, και οι ντόπιοι κάτοικοι. Αυτός ο Ουκρανός έχει φίλους και συγγενείς που προστατεύουν τη χώρα του και κάθε μέρα κινδυνεύουν να σκοτωθούν. Και τους σκοτώνουν από τα Ρωσικά όπλα, που ευλογήθηκαν από την Ρωσική Εκκλησία. Το κάνουν οι αντάρτες που τους κουμαντάρουν και πληρώνουν οι αξιωματικοί του Ρωσικού στρατού. Αυτοί θέλουν να σκοτώνουν τους φίλους και συγγενείς του Ουκρανού αυτού επειδή παρακινήθηκαν από το ιδεολόγημα του λεγόμενου Ρωσικού κόσμου το οποίο πάλι κατασκεύασε η Ρωσική Εκκλησία. Η ίδια Εκκλησία στην οποίον ο κακομοίρης αυτός αναγκάζεται να πηγαίνει κάθε Κυριακή. Δεν είναι όλοι που αντέχουν τέτοιο διχασμό νου και ψυχής. Πολλοί αρχίζουν να πηγαίνουν στις μη αναγνωρισμένες Εκκλησίες. Κάποιοι εγκαταλείπουν την Εκκλησία εντελώς. Αυτό που θα τους κράτησε είναι μια κανονική Εκκλησία που να μην είναι βρεμένη από τον πόλεμο, και μάλιστα να υποστηρίζει τον λαό που πάσχει από εισβολή. Γι᾽ αυτό πολλοί στην Ουκρανία έχουν προσδοκίες για το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το οποίο, πιστεύουν, θα αναπαύει την συνείδησή τους και δε θα τους εξαναγκάζει να κάνουν ανυπόφορες επιλογές.
8.JL: Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας, σχισματικό Πατριαρχείο Κιέβου, το θέμα της Ουνίας, τι βλέπετε για το άμεσο μέλλον; και με βάση τις πρόσφατες δηλώσεις του σχισματικού πατριαρχείου για την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο;
CH:Το Πατριαρχείο Κιέβου το οποίο δεν αναγνωρίζεται από άλλες Ορθόδοξες Εκκλησίες, πρόσφατα στη Σύνοδό της αποδέχθηκε πλήρως τις αποφάσεις της Πανορθόδοξης Συνόδου. Δυστυχώς η κανονική Εκκλησία πριν ακόμη την απόφαση της Μόσχας να μη πάει στην Κρήτη, είχε εκφραστεί αρνητικά γι᾽ αυτήν. Και αυτή η παράδοξος κατάσταση με προβληματίζει πολύ. Δηλαδή από μια Εκκλησία, μη αναγνωρισμένη, έχουμε προθεσμία συμμετοχής στο Πανορθόδοξο γίγνεσθαι, ενώ στην περίπτωση της άλλης, της αναγνωρισμένης, έχουμε φονταμενταλιστική εσωστρέφεια. Το λέω με πολλή λύπη, επειδή είναι δικιά μου Εκκλησία.
9.JL: Πάτερ Κύριλλε, από τον Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Κύπρου κ. Χρυσόστομο έγινε λόγος για τον φανατισμό στο χώρο της Ορθοδοξίας. Κάποιοι καταδικάζουν την σύνοδο, κάποιοι προσπαθούν να εκμεταλλευτούν εν μέρη την συνείδηση του Χριστεπώνυμου πληρώματος. Πότε εκδηλώνεται η συνείδηση του λαού; ποιες είναι οι φονταμελιστικές πλέων μετά την σύνοδο επιδράσεις προς τον λαό;
CH: Ο φονταμενταλισμός είναι φαινόμενο μη ξένο για κάθε θρησκεία. Περίπου είκοσι πέντε χρόνια πριν μια επιστημονική ομάδα στις ΗΠΑ έκανε μια παγκόσμια έρευνα επάνω σ᾽ αυτό το φαινόμενο και διαπίστωσε ότι το σχετικό ποσόν των φονταμενταλιστών σε κάθε θρησκεία είναι περίπου ίδιο. Άλλο το θέμα όμως είναι πως οι θρησκείες το αντιμετωπίζουν. Η Σύνοδος έδειξε ότι οι Ορθόδοξες Εκκλησίες σε περισσότερες περιπτώσεις δεν παραδίδονται στους φονταμενταλιστές. Σε λίγες μόνο περιπτώσεις καταπίνονται από φόβο μπροστά σ᾽ αυτούς. o Φονταμενταλισμός είναι παράδοξος. Τον προκαλεί η εκκοσμίκευση, αλλά και αυτός σιγά σιγά, μέσα από τον πόλεμό του με εκκοσμικευση μετατρέπεται σε κοσμικό φαινόμενο, επειδή χρησιμοποιεί τις κοσμικές μεθόδους. Έτσι ο φονταμενταλισμός, χωρίς να το καταλαβαίνει, γίνεται πράκτορας εκκοσμίκευσης της Εκκλησίας, κάτι που πολεμάει. Αυτή είναι η ειρωνεία και ταυτόχρονα η τραγωδία του φονταμενταλισμού.
10.JL: Τελικά ποια εικόνα έδωσε η ορθοδοξία στη σύνοδο; είναι εικόνα ενότητας, παρά τις αποχές; μπορείτε να μας αναφέρετε πως είδαν οι παρατηρητές που παρακολούθησαν αυτήν την σύνοδο; Τι έχει να πει η σύνοδος σε κάποιον που δεν είναι ορθόδοξος;
CH:Νομίζω πως η Σύνοδος έδωσε μια πραγματική εικόνα της Ορθοδοξίας. Η Σύνοδος έγινε αυτό που είμαστε ως Ορθόδοξοι: με τους πόνους μας, έριδες και μικροψυχίες, αλλά έδειξε και την δίψα μας για την Πανορθόδοξη ένωση, προθεσμία να θυσιάζουμε τα τοπικά μας συμφέροντα για το κοινό Ορθόδοξο καλό.
