Η περίπτωση του flat tax
Του Γιάννη Μαστρογεωργίου
Η ανάγκη μεταρρύθμισης του φορολογικού μας συστήματος είναι ένα θέμα που υποστηρίζουν όλα τα πολιτικά κόμματα εδώ και δεκαετίες, χωρίς να έχουν όμως και συγκεκριμένες προτάσεις, πέρα από τη γενική διατύπωση ότι η χώρα έχει ανάγκη από ένα φορολογικό σύστημα που θα είναι απλό, δίκαιο και αναπτυξιακό και αδιάβλητο.
Καταρχάς, όμως, ας συνεννοηθούμε στα αυτονόητα:
1. Το φορολογικό σύστημα δεν είναι για άσκηση κοινωνικής πολιτικής. Είναι για συλλογή εσόδων. Κοινωνική πολιτική είναι αρμοδιότητα άλλων τομέων του Κράτους.
2. Στα φορολογικά έσοδα συνεισφέρουν χωρίς διακρίσεις στα δημόσια βάρη αναλόγως των δυνάμεών τους, όλοι οι πολίτες βάσει Συντάγματος.
3. Πρέπει να προσδιοριστεί το επίπεδο των φορολογικών εσόδων που πρέπει να εξασφαλίζονται (π.χ. 40% του Α.Ε.Π.). Κι ένας τέτοιος στόχος, που είναι πάνω από τον μέσο κοινοτικό όρο, για να έχει αποτελέσματα, σημαίνει ότι μπορούμε να προσαρμόσουμε και το επίπεδο των δαπανών (ή έστω των πρωτογενών δαπανών) σε αυτό το ύψος. Αυτό όμως σημαίνει ότι θα υπάρξει μια πολιτική σημαντικής -και σε μόνιμη βάση- μείωσης των δημοσίων δαπανών ως ποσοστό του Α.Ε.Π. και ότι η μεταβολή τους (ρυθμός αύξησης) δεν μπορεί να υπερβαίνει το ρυθμό αύξησης του Α.Ε.Π.
Με βάση αυτά λοιπόν, έχει σημασία να ακτινογραφήσουμε το φορολογικό μας σύστημα για να δούμε με τι αλλαγές θα συμβάλλει στην ανάκαμψη της οικονομίας, χωρίς να υποσκάψει την πορεία δημοσιονομικής εξυγίανσης.
Το φορολογικό σύστημα πρέπει να είναι, όμως κυρίως αποτελεσματικό.
* Ως βασική πρώτη αρχή και προκειμένου να αρθεί κάθε παραφιλολογία σχετικά με την υπερφορολόγηση ανά είδος φόρου, είναι προτιμότερο και έχει μικρότερες επιπτώσεις στην οικονομία να φορολογείται πρώτα η κατανάλωση (για παράδειγμα με ΦΠΑ), μετά τα εισοδήματα (ιδίως το υψηλότερα) και τελευταία η παραγωγή που παρέχει τα εισοδήματα και ως εκ τούτου την κατανάλωση.
* Δεύτερον, οι υψηλοί φόροι δεν λύνουν το πρόβλημα της οικονομίας μας. Προκαλούν αυτό που αποκαλείται “κυκλικό έλλειμμα”.
* Τρίτον, ο ΦΠΑ.
Όπως τονίστηκε εισαγωγικά ο φόρος στην κατανάλωση είναι εκείνος που πρέπει να προτιμάται και να προηγείται. Στην ελληνική περίπτωση, όμως, η υπερβολή ξεχειλίζει.
Στη χώρα μας ισχύει ένας από τους υψηλότερους συντελεστές ΦΠΑ στην ΕΕ, όπου ο συντελεστής κυμαίνεται από το 17% έως το 27%.
Ο συντελεστής 27% ισχύει μόνο στην Ουγγαρία και ακολουθούν Δανία, Κροατία και Σουηδία με 25%, Φινλανδία με 24% και η Ελλάδα ομοίως.
Στην Ελλάδα ο συντελεστής ΦΠΑ αυξάνεται συνεχώς τα τελευταία χρόνια.
Παρ’ όλ’ αυτά τα έσοδα από την είσπραξη του ΦΠΑ δεν ανεβαίνουν αντίστοιχα και βρίσκονται καθηλωμένα στο περίπου 8% ως ποσοστό του ΑΕΠ. Σε μία οικονομία με ΑΕΠ περίπου 175 δισ. τα έσοδα από τον ΦΠΑ θα έπρεπε να είναι τουλάχιστον 25 δισ. ετησίως με βάση τους συντελεστές, δηλαδή περίπου 15% του ΑΕΠ.
Τα τελευταία χρόνια, παρά τις συνεχείς αυξήσεις του ΦΠΑ, η πορεία των εσόδων δεν υπήρξε ανάλογη:
– Το 2010 εισπράχθηκαν 17,4 δισ.
– Το 2011 εισπράχθηκαν 16,9 δισ.
– Το 2012 εισπράχθηκαν 14,9 δισ.
– Το 2013 εισπράχθηκαν 13,9 δισ.
– Το 2014 εισπράχθηκαν 13,6 δισ.
– Το 2015 εισπράχθηκαν 13,6 δισ.
– Το 2016 εισπράχθηκαν 15 δισ.
* Τέταρτον, το αφορολόγητο.
Σήμερα, το αφορολόγητο όριο βρίσκεται –μέχρι να κατέβει κάτω από τις 6.000 το επόμενο διάστημα– στα 8.636 ευρώ, και έτσι 52% των Ελλήνων φορολογουμένων δεν πληρώνουν καθόλου φόρο. Το αντίστοιχο ποσοστό στην Πορτογαλία είναι 2%, στην Ιρλανδία 5% και ο μέσος όρος της Ευρωζώνης είναι 18%!
Πόσο δίκαιο είναι αυτό το όριο;
Η λογική προτάσσει το συγκερασμό της δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης. Το αφορολόγητο πρέπει να υφίσταται, αλλά εκεί που υπάρχει ανάγκη και να ανέρχεται στο ύψος του ετήσιου εισοδήματος ενός υπαλλήλου που αμείβεται με τον κατώτατο μισθό.
Στην πραγματικότητα η ύπαρξη ενός ποσοστού του εισοδήματος που δεν φορολογείται, αποτελεί ένα είδος κοινωνικής παροχής και μάλιστα εξαιρετικά άδικης. Κυρίως, διότι δεν εξετάζει την ανάγκη ενός πολίτη για στήριξη. Αφορολόγητο έχουν όλοι, φτωχοί και πλούσιοι. Το να απαλλάσσεται όμως ένα σημαντικό ποσό από τη φορολογία εισοδήματος, την ώρα που οι πολίτες και η οικονομία υπερφορολογείται με έμμεσους φόρους, δεν συνιστά δείγμα κοινωνικής δικαιοσύνης.
Θα ήταν πιο λογικό να φορολογείται κάθε εισόδημα που παράγεται στη χώρα και εν συνεχεία με αυτά τα χρήματα το Κράτος, να μεριμνά για κοινωνικές παροχές στους πιο αδύναμους.
Οι βασικές διαπιστώσεις, λοιπόν, είναι ότι, από άποψη σύνθεσης φορολογικών εσόδων, το ελληνικό φορολογικό σύστημα στηρίζεται κυρίως στην έμμεση φορολογία για την άντληση των πόρων που χρειάζεται για να χρηματοδοτήσει τις δραστηριότητές του και όχι στην άμεση φορολογία. Από πρώτη ματιά αυτό είναι φιλικό στην ανάπτυξη. Μια πιο ενδελεχής εξέταση πάντως δείχνει ότι η υστέρηση της άμεσης φορολογίας οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη φοροδιαφυγή που, μεταξύ άλλων, προέρχεται από τον μεγάλο αριθμό αυτοαπασχολουμένων.
Flat tax (γραμμικός φόρος). Ας τον εξετάσουμε χωρίς φόβο και πάθος
Πρέπει να φτιάξουμε ένα πιο δίκαιο σύστημα που θα μειώνει τα προβλήματα και θα ενισχύει την κάλυψη των αναγκών μας που είναι πρωτίστως η “απλότητα” του συστήματος και η προσέλκυση επενδύσεων.
* Ένας συντελεστής για τα ατομικά εισοδήματα, ένας για τις επιχειρήσεις, ένας για την περιουσία. Δεν μπορεί ένα ευρώ στα χέρια ενός ανθρώπου να έχει άλλη αξία και να φορολογείται λιγότερο και ένα ευρώ στα χέρια άλλου να φορολογείται περισσότερο.
* Ένας γραμμικός φόρος για το πάσης φύσεως εισόδημα των φυσικών προσώπων, άρα και του επιχειρηματία και ένας άλλος για τις επιχειρήσεις. Στις επιχειρήσεις ο στόχος είναι να ωθούνται στην επανεπένδυση στη χώρα των κερδών τους σε όσο μικρότερο χρονικό διάστημα γίνεται.
* Επειδή, όμως, έτσι θα χαθεί η προοδευτικότητα της φορολογίας, ο Προϋπολογισμός πρέπει να παρέχει φορολογικές πιστώσεις σε όσους είναι στο όριο της φτώχειας, σε όσους έχουν ανήλικα τέκνα, σε συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές της χώρας. Και αυτό γιατί η αδικία, από την έλλειψη προοδευτικότητας του φόρου, μπορεί να λυθεί πολύ πιο αποτελεσματικά από άλλου είδους παροχές που θα είναι άσχετες με το φορολογικό σύστημα, προκειμένου αυτό να διατηρήσει την απλότητα του.
* Ένας συντελεστής ΦΠΑ με διατήρηση του μειωμένου για ορισμένες υπηρεσίες και αγαθά.
* Να εξεταστούν ξανά οι ειδικοί φόροι (διατήρηση μόνο για τσιγάρα και ποτά), να καταργηθούν τέλη και επιβαρύνσεις υπέρ τρίτων και να αντικατασταθούν από τον ΦΠΑ.
* Κανείς συντελεστής δεν θα μεταβάλλεται αν δεν παρέλθει δεκαετία.
Πλεονεκτήματα Flat tax:
* Αλλαγή νοοτροπίας του πολίτη στο θέμα της φορολογικής ανταπόκρισης. Δηλαδή μειώνει την φοροαποφυγή και φοροδιαφυγή.
* Αύξηση της κατανάλωσης και επομένως στην αυξημένη είσπραξη από το Κράτος των έμμεσων φόρων που ειδικά στην χώρα μας είναι μεγάλο ποσοστό.
* Αύξηση της φορολογικής βάσης μέσω της κατάργησης νησίδων που δεν πληρώνουν καθόλου φόρο αλλά και ενδεχομένως της αύξησης της Ανάπτυξης.
* Το βάρος της φορολογίας μεταφέρεται από τους άμεσους φόρους στους έμμεσους φόρους.
Ο λόγος είναι ότι πλέον ο πολίτης έχει μεγαλύτερο διαθέσιμο εισόδημα που το μετατρέπει σε κατανάλωση και επομένως αυξάνεται η κατανάλωση.
Το όποιο κενό στα έσοδα από την μείωση των άμεσων φόρων καλύπτεται από την αύξηση των έμμεσων φόρων με το όφελος να πηγαίνει και στον πολίτη και την αγορά, πολλαπλασιάζοντας το θετικό αποτέλεσμα για την Οικονομία.
Προβλήματα Flat tax:
* Αν λυθεί με τρόπο δίκαιο και κοινωνικά αποδεκτό η “χαμένη” προοδευτικότητα του φόρου, τότε το μεγαλύτερο πρόβλημα μπορεί να λυθεί εύκολα.
* Ανεπαρκής εμπειρική ανάλυση για τη συνεισφορά στη μεγέθυνση.
Κυρίως όμως, το μείζον πρόβλημα είναι το άτιμο το πολιτικό κόστος… αυτό να δούμε πώς θα υπερβούμε…
* Ο κ. Γιάννης Μαστρογεωργίου είναι Διευθυντής ΔΙΚΤΥΟΥ για τη Μεταρρύθμιση
** Οι απόψεις στο κείμενο είναι προσωπικές και δεν δεσμεύουν το ΔΙΚΤΥΟ
