Τι αναφέρει η αμερικανική εταιρία αναλύσεων

Τι συνέβη

Δέκα χρόνια μετά τη μονομερή απόσχιση του Κοσσυφοπεδίου από τη Σερβία, οι δύο χώρες απέχουν πολύ από την επίτευξη συμφωνίας για την εξομάλυνση των σχέσεών τους. Τις τελευταίες ημέρες, ωστόσο, ήρθε πάλι στο προσκήνιο μια παλιά ιδέα: μια αμοιβαία ανταλλαγή εδαφών προκειμένου οι δύο χώρες να γίνουν πιο ομοιογενείς ως προς τον εθνοτικό τους χαρακτήρα. Στις 6 Αυγούστου, ο Πρόεδρος του Κοσσυφοπεδίου Χασίμ Θάτσι δήλωσε ότι “οι συνοριακές προσαρμογές” μεταξύ Κοσσυφοπεδίου και Σερβίας θα μπορούσαν να ενθαρρύνουν καλύτερες σχέσεις. Μια μέρα αργότερα, ο υπουργός Εξωτερικών της Σερβίας Ίβιτσα Ντάτσιτς επανέλαβε την άποψη του Θάτσι, λέγοντας ότι είναι εφικτός ένας συμβιβασμός μεταξύ των δύο χωρών που περιλαμβάνει ανταλλαγή εδαφών.

Την ώρα που ούτε ο Θάτσι, ούτε ο Ντάτσιτς έδωσαν λεπτομέρειες ο καθένας για την πρότασή του – και σε συνέντευξη Τύπου στις 8 Αυγούστου, ο Θάτσι διευκρίνισε ότι δεν εννοούσε τον διαμελισμό του Κοσσυφοπεδίου – η πιθανή ανταλλαγή (εδαφών) πιθανώς θα αφορούσε δύο κύριες περιοχές: το Βόρειο Κοσσυφοπέδιο και την κοιλάδα Presevo. Η Πρίστινα θα μπορούσε να παραχωρήσει την περιοχή του Βόρειου Κοσσυφοπεδίου (μια περιοχή στο βόρειο Κοσσυφοπέδιο που φιλοξενεί μεγάλο σερβικό πληθυσμό) στο Βελιγράδι, παίρνοντας ως αντάλλαγμα την κοιλάδα Presevo (μια περιοχή στη νότια Σερβία που φιλοξενεί μεγάλη αλβανική κοινότητα). Άλλα εδάφη στο Κοσσυφοπέδιο που διαθέτουν μεγάλους πληθυσμούς Σέρβων ή διαθέτουν σημαντικά ορθόδοξα μοναστήρια θα μπορούσαν επίσης να αποκτήσουν ειδικό καθεστώς. Στο πλαίσιο της συμφωνίας, η Σερβία θα αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου, η οποία θα ανοίξει την πόρτα για την πλήρη ενσωμάτωση της Πρίστινα με διεθνείς οργανισμούς.

Η ιδέα της εδαφικής ανταλλαγής δεν είναι καινούργια, καθώς πολιτικοί και ακαδημαϊκοί από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 έχουν προτείνει διαφορετικές εκδοχές μιας συμφωνίας ανταλλαγής (εδαφών), η όποια τέτοια συμφωνία, ωστόσο, θα παρουσίαζε σημαντικά εμπόδια. Αρχικά, για το θέμα οι κυβερνήσεις της Σερβίας και του Κοσσυφοπεδίου είναι διασπασμένες στο εσωτερικό τους. Όχι πολύ μετά αφότου ο Ντάτσιτς ανέφερε ότι η Σερβία θα μπορούσε να συμφωνήσει σε μια συμφωνία για τα εδάφη, ο πρωθυπουργός της χώρας, Άνα Μπράναβιτς, είπε ότι οι δηλώσεις του υπουργού Εξωτερικών δεν αντικατοπτρίζουν την επίσημη θέση του Βελιγραδίου. Ο πρωθυπουργός του Κοσσυφοπεδίου Ramush Haradinaj, εν τω μεταξύ, έχει επανειλημμένα πει ότι μια ανταλλαγή εδαφών θα ήταν επικίνδυνη και θα μπορούσε να προκαλέσει πόλεμο.

Γιατί έχει σημασία

Ακόμη και αν οι δύο πλευρές καταλήξουν σε συμφωνία, η οριοθέτηση των νέων συνόρων θα δημιουργούσε πολλές δυσκολίες, καθώς το Βελιγράδι και η Πρίστινα θα πρέπει να αποφασίσουν ακριβώς ποια περιοχή θα ανταλλάξουν, αν τα ανταλλασσόμενα εδάφη θα έχουν το ίδιο μέγεθος, καθώς επίσης και για την τύχη σημαντικών υποδομών και των φυσικών πόρων στις περιοχές που επηρεάζονται. Οι μετακινήσεις πληθυσμών και η αποζημίωση για τους ανθρώπους που χάνουν την περιουσία τους θα μπορούσαν επίσης να αποδειχθούν προβληματικές. Επιπλέον, οποιαδήποτε συμφωνία μεταξύ της Σερβίας και του Κοσσυφοπεδίου θα πρέπει να υποστηριχθεί από ξένους παίκτες που είναι παρόντες στην περιοχή, κυρίως από τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Ρωσία και την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Πιο σημαντικά, η ανταλλαγή εδαφών με βάση την εθνότητα θα μπορούσε να ανοίξει την πόρτα σε νέες συγκρούσεις στα Δυτικά Βαλκάνια – μια περιοχή όπου υπάρχει απόκλιση μεταξύ πολιτικών και εθνικών συνόρων. Για παράδειγμα, οι Σέρβοι από τη Δημοκρατία Σέρπσκα (μία από τις οντότητες που αποτελούν τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη) θα μπορούσαν να απαιτήσουν την ανεξαρτησία τους ή την προσάρτησή τους από τη Σερβία, ενώ οι Αλβανοί της Μακεδονίας* θα μπορούσαν να απαιτήσουν την ανεξαρτησία τους ή την ένταξή τους στην Αλβανία. Με άλλα λόγια, η ανταλλαγή εδαφών μεταξύ Σερβίας και Κοσσυφοπεδίου, με βάση την εθνικότητα του πληθυσμού τους, θα μπορούσε να στείλει ένα μήνυμα στην ευρύτερη περιοχή ότι η ιδέα των πολυεθνικών κρατών στα Δυτικά Βαλκάνια απέτυχε.

Τι υπάρχει μπροστά

Με την υποστήριξη της ΕΕ, το 2013 η Σερβία και το Κοσσυφοπέδιο συμφώνησαν το 2013 να εξομαλύνουν σταδιακά τις σχέσεις τους. Οι συνομιλίες προχώρησαν αργά, καθώς το Βελιγράδι και η Πρίστινα εξακολουθούν να βρίσκονται σε σύγκρουση για ζητήματα, όπως η δημιουργία μιας κοινότητας σερβικών δήμων, η οποία θα παρείχε αυτονομία στους δήμους του Κοσσυφοπεδίου, όπου οι Σέρβοι αποτελούν την πλειοψηφία. Ωστόσο, η υπόσχεση για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τα προ-ένταξης χρήματα που συνδέονται με αυτήν (την υπόσχεση) έχουν δώσει στις Βρυξέλλες κάποιο βαθμό επιρροής στο Βελιγράδι και την Πρίστινα, γεγονός που συνέβαλε στην ειρήνη στην περιοχή. Η Σερβία και το Κοσσυφοπέδιο θα καθίσουν και πάλι για τον επόμενο γύρο συνομιλιών τους τον Σεπτέμβριο, όταν θα γίνει σαφέστερο εάν η ιδέα της ανταλλαγής περιοχών έχει κερδίσει αρκετό έδαφος για να δικαιολογήσει την επίσημη συζήτηση – ή εάν οι διαπραγματευτές θα προχωρήσουν για να κλείσουν το θέμα από το φόβο μην και ανοίξει το Κουτί της Πανδώρας στην περιοχή.

Η Μεγάλη εικόνα

Το 2008, το Κοσσυφοπέδιο κήρυξε την ανεξαρτησία του από τη Σερβία Από το 2013, Σερβία και Κοσσυφοπέδιο διαπραγματεύονται την ομαλοποίηση των σχέσεών τους με την ενθάρρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αλλά ένα αδιέξοδο στις συνομιλίες, καθώς και οι αμφιλεγόμενες προτάσεις για εδαφικές ανταλλαγές, θα μπορούσαν να επαναφέρουν τις συγκρούσεις στα Δυτικά Βαλκάνια. Την ίδια στιγμή, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι έτοιμη να δεχθεί σύντομα νέα κράτη μέλη, γεγονός που θα μπορούσε να μειώσει την επιρροή της στην περιοχή με την πάροδο του χρόνου.

*Η πΓΔΜ αναφέρεται ως Μακεδονία στην παρούσα ανάλυση

*Δημοσιεύθηκε στον Τύπο της Κυριακής 10 Αυγιούστου