Της Judy Dempsey.

Αυτό χρειαζόταν τώρα η φιλοευρωπαϊκή και φιλελεύθερη κυβέρνηση στην ΠΓΔΜ.

Ένα δημοψήφισμα που προκηρύχθηκε από τους ηγέτες της για την αλλαγή του ονόματος της χώρας, απέτυχε. Περισσότεροι από το 90% εκείνων που πήγαν να ψηφίσουν στις 30 Σεπτεμβρίου, ψήφισαν συντριπτικά υπέρ του νέου ονόματος –Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας. Αλλά μόλις το 37% του πληθυσμού ψήφισε, πολύ χαμηλότερα από το 50% που απαιτείται για την επικύρωση του δημοψηφίσματος.

Ο πρωθυπουργός Zoran Zaev ίσως προσπαθήσει να στραφεί στη Βουλή για να γίνει δεκτό το νέο όνομα. Δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι θα κερδίσει. Ο κυβερνών του συνασπισμός, οι Σοσιαλδημοκράτες, έχουν 69 από τις 120 έδρες. Ο Zaev χρειάζεται μια πλειοψηφία των δύο τρίτων για να περάσει τις όποιες αλλαγές στο σύνταγμα. Ο ηγέτης της εθνικιστικής αντιπολίτευσης VMRO, Hristijan Mickoski, δήλωσε ότι το δημοψήφισμα είχε αποτύχει. Δεν αξίζουν δάκρυα για ένα κόμμα που πολιτικά και οικονομικά κατέστρεψε αυτή τη χώρα των σχεδόν 2 εκατ. κατοίκων.

Ήταν το VMRO που, εδώ και πολλά χρόνια, οδήγησε την ΠΓΔΜ σε ένα αδιέξοδο με την εθνικιστική ρητορική του, την εμβάθυνση της διαφθοράς και με το να κάνει οτιδήποτε δυνατό για να καταπνίξει την αστική κοινωνία, την αντιπολίτευση και την πολιτική μεταρρύθμιση.

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η ΕΕ διαδραμάτισε έναν παθητικό ρόλο, κάνοντας λίγα για να εκμεταλλευτεί την ήπια εξουσία της για να υποστηρίξει τους φιλομεταρρυθμιστές και τους ακτιβιστές που αγωνίζονται εναντίον της διαφθοράς. Αυτό ταίριαξε καλά στο VMRO. Με την Ελλάδα να είναι πάντα έτοιμη να ασκήσει βέτο, σε αυτή τη χώρα των Δυτικών Βαλκανίων απετράπη να ενταχθεί στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ. Λες και το VMRO ενδιαφερόταν για κανένα από τα δύο.

Όλα αυτά άλλαξαν πέρυσι όταν μια νέα, φιλελεύθερη κυβέρνηση εξελέγη στα Σκόπια. Και με την εντυπωσιακή στήριξη του Έλληνα πρωθυπουργού, Αλέξη Τσίπρα, η Αθήνα και τα Σκόπια υπέγραψαν τη Συμφωνία των Πρεσπών. Στόχος ήταν να δοθεί τέλος στη διαφωνία για το όνομα της ΠΓΔΜ έτσι ώστε να γίνει εύπεπτο για τους Έλληνες οι οποίοι φοβούνται ότι η ΠΓΔΜ έχει αλυτρωτικές φιλοδοξίες για μια περιοχή στην Ελλάδα που ονομάζεται Μακεδονία.

Αφορούσε επίσης και το να μπει ένα τέλος στο ημιτελές έργο σε αυτό το κομμάτι της Ευρώπης, ενσωματώνοντας την ΠΓΔΜ στους ευρω-ατλαντικούς οργανισμούς του ΝΑΤΟ και της ΕΕ. Μία ακόμη περιφερειακή σύγκρουση θα είχε αποσοβηθεί. Θα είχε δοθεί νέα ώθηση στη γειτονιά.

Αυτό το κομμάτι της Ευρώπης είναι σε απελπιστική ανάγκη μιας προοπτικής. Με ελάχιστες εξαιρέσεις, οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων συνεχίζουν να μαστίζονται από κακή διακυβέρνηση, διαφθορά και ένα αδύναμο κράτος δικαίου.

Το ιστορικό της ΕΕ στην αντιμετώπιση αυτών των θεμάτων, είναι άθλιο. Η ικανότητά της να κατανοήσει την στρατηγική σημασία των Δυτικών Βαλκανίων είναι δίπλα-δίπλα με την αμέλεια. Στο μεταξύ, η περιοχή έχει γίνει ένα βολικό έδαφος για τους Ρώσους και τους Κινέζους, και για τους ισλαμιστές να αναμειχθούν στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη.

Το αποτυχημένο αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στην ΠΓΔΜ, βοηθούμενο από την απόφαση του VMRO να το μποϋκοτάρει, έδειξε πόσο δύσκολο ήταν για την κυβέρνηση του Zaev να ανατρέψει χρόνια διαφθοράς και να αλλάξει την αφήγηση μακριά την εθνικιστική ρητορική, σε έναν λόγο βασισμένο στη μεταρρύθμιση και στη διαφάνεια.

Η ΠΓΔΜ δεν είναι μόνη στην προσπάθειά της να προχωρήσει προς τα εμπρός. Οι προσπάθειες από τους ηγέτες της Σερβίας και του Κοσσόβου να εξομαλύνουν τις σχέσεις –η Σερβία δεν αναγνωρίζει την ανεξαρτησία του Κοσσόβου- μπορεί θεωρητικά να είναι αξιέπαινες. Στην πράξη, εάν δεν χειριστούν προσεκτικά, μπορεί να ανοίξουν το κουτί της Πανδώρας.

Πολύ σύντομα, ο πρόεδρος της Σερβίας, Aleksandar Vucic και ο ομόλογός του στο Κόσσοβο, Hasim Thaci, έχουν προτείνει μια ανταλλαγή γης μεταξύ των δύο κρατών. Ενώ οι λεπτομέρειες είναι ακόμη αδιευκρίνιστες, κάθε ηγέτης έχει τη δική του ατζέντα. Για τον Vucic, αυτή η ανταλλαγή ίσως να είναι αρκετή για να κερδίσει τους εθνικιστές στο εσωτερικό, οι οποίοι είναι απολύτως εναντίον του να αναγνωρίσουν το Κόσσοβο ως ανεξάρτητο κράτος. Η μη αναγνώριση πλήττει τις σχέσεις της Σερβίας με την ΕΕ. Η αναγνώριση θα μπορούσε να αλλάξει ριζικά τη δυναμική αυτής της σχέσης. Για το Κόσσοβο, αυτό θα έβαζε τέλος σε μια πολύ παλαιά και ιστορική διαμάχη με τη Σερβία. Και το πιο σημαντικό και για τις δύο, θα μπορούσε να ανοίξει το δρόμο για το ΝΑΤΟ και την ΕΕ- όχι ότι η ΕΕ έχει οποιαδήποτε διάθεση για περαιτέρω διεύρυνση.

Η προτεινόμενη ανταλλαγή γης έχει προσελκύσει την προσοχή, μεταξύ άλλων πολιτικών, της Γερμανίδας Καγκελαρίου Angela Merkel. Έχει ενδιαφερθεί προσωπικά για τα Δυτικά Βαλκάνια λόγω της δυναμικής για αστάθεια που έχει η περιοχή. Όσοι αντιδρούν αμφισβητούν τη συμφωνία όχι για ιδεολογικούς, αλλά για πρακτικούς λόγους. Πιστεύουν ότι η περιοχή δεν είναι αρκετά σταθερή για να ξεκινήσει μια επαναχάραξη συνόρων. Πιστεύουν επίσης ότι θα γίνει έρμαιο στα χέρια των εθνικιστών στην περιοχή, οι οποίοι θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν κάθε συμφωνία μεταξύ της Σερβίας και του Κοσσόβου ως προηγούμενο για τις δικές τους εδαφικές φιλοδοξίες.

Υπό αυτή την έννοια, το αποτυχημένο δημοψήφισμα στην ΠΓΔΜ έδειξε παρά τις καλύτερες προθέσεις των ηγετών της, πόσο δύσκολο είναι να απορριφθούν παλιές πεποιθήσεις. Για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, η ΕΕ υποστήριζε αυτά τα παλαιά εδραιωμένα συμφέροντα. Περισσότερο από ποτέ, είναι καιρός να προσεγγίσει τους πολίτες αυτών των χωρών αντί να στρέφεται στις ελίτ. Αυτό είναι που προσπάθησαν να κάνουν ο Zaev και η κυβέρνησή του με την ελπίδα να κλείσει αυτό το μακρύ και καταστρεπτικό κεφάλαιο.

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ