Τι επισημαίνει η αμερικανική εταιρία αναλύσεων
Τι συνέβη
Στις 25 Νοεμβρίου, η διαμάχη Ρωσίας-Ουκρανίας για την πρόσβαση στη θάλασσα μέσω των στενών του Κερτς κλιμακώθηκε, όταν παραστρατιωτικές δυνάμεις της ρωσικής Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας (FSB) ακινητοποίησαν, επιβιβάστηκαν και κατέλαβαν δυο μικρά ουκρανικά σκάφη του πολεμικού ναυτικού και ένα ρυμουλκό που προσπαθούσαν να περάσουν από το στενό. Έξι από τα 24 μέλη του ουκρανικού πληρώματος που κρατούνται από τη Ρωσία τραυματίστηκαν στην αναγκαστική επιβίβαση. Το στενό, που βρίσκεται στο ανατολικό άκρο της Κριμαίας, συνδέει την Αζοφική με τη Μαύρη Θάλασσα. Η ουκρανική κυβέρνηση στο Κίεβο αμέσως κατήγγειλε τις ρωσικές ενέργειες, κατηγορώντας τη Μόσχα για στρατιωτική επίθεση. Ο Ουκρανός Πρόεδρος Πέτρο Πόροσενκο δήλωσε επίσης ότι ο στρατιωτικός νόμος θα ξεκινήσει στις 28 Νοεμβρίου και θα διαρκέσει 30 ημέρες (αλλά θα μπορούσε να παραταθεί στη συνέχεια). Ουκρανία και Ρωσία ζήτησαν έκτακτη σύγκληση του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών.
Μια συνθήκη, η Κριμαία και το εμπόριο
Σύμφωνα με τη Ρωσία, η προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 ακύρωσε τη συμφωνία του 2003 με την Ουκρανία ως προς τη χρήση της Αζοφικής Θάλασσας και των στενών Κερτς. Έχοντας τον έλεγχο της Κριμαίας, η Ρωσία υποστηρίζει πως τα ύδατα γύρω από τα στενά Κερτς είναι ουσιαστικά δικά της χωρικά ύδατα. Ωστόσο, το Κίεβο και ο περισσότερος υπόλοιπος κόσμος δεν αναγνωρίζουν την προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία, με την Ουκρανία να επιμένει στο δικαίωμά της να περνάει το στενό και τη θάλασσα χωρίς παρεμβάσεις. Πριν από λίγους μήνες, η Ουκρανία ανακοίνωσε πως μέχρι το τέλος του έτους θα φτιάξει ναυτική βάση στην Αζοφική Θάλασσα, γεγονός που προκάλεσε εντάσεις. Πρόσφατα, η Ρωσία έχει εντείνει τις παρεμβάσεις της στην ουκρανική ναυτική κίνηση στην περιοχή. Για την Ουκρανία, η πρόσβαση στην Αζοφική Θάλασσα είναι μεγάλης σημασίας και για οικονομικούς λόγους και για λόγους ασφάλειας. Χωρίς ανεμπόδιστη κίνηση στα στενά, θα έχανε ουσιαστικά την θαλάσσια πρόσβασή της σε λιμάνια-κλειδιά, όπως αυτό της Μαριούπολης.
Γιατί έχει σημασία
Επί του παρόντος, ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι η κλιμάκωση αυτής της σύγκρουσης σε μια ευρύτερη στρατιωτική αντιπαράθεση μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Και οι δυο χώρες ήδη βρίσκονται σε μια «ημι-παγωμένη» σύγκρουση στην περιοχή Ντονμπάς στα ανατολικά της Ουκρανίας, άρα η κλιμάκωση εκεί ήδη αποτελεί ξεκάθαρη πιθανότητα. Δεδομένων, ωστόσο, των περιορισμένων ναυτικών δυνατοτήτων της Ουκρανίας, το Κίεβο δεν έχει πολλές δυνατότητες να απαντήσει στη Ρωσία στη θάλασσα –όποια προσπάθεια της Ουκρανίας να επιβάλει τις αξιώσεις της στην Αζοφική Θάλασσα και στο στενό Κερτς θα αποτύχει. Και η απειλή μιας ευρύτερης κλιμάκωσης φαίνεται σχετικά περιορισμένη διότι οι Ουκρανοί δεν έχουν δείξει σημάδια προετοιμασίας μιας στρατιωτικής απάντησης.
Όμως άλλα κίνητρα –παγκόσμια και εσωτερικά- ίσως υπάρχουν πίσω από την τελευταία ναυτική έφοδο της Ουκρανίας σε αμφισβητούμενα ύδατα. Δεδομένης της στρατιωτικής της αδυναμίας συγκριτικά με τη Ρωσία, ιδιαίτερα στις θάλασσες, είναι προς το συμφέρον του Κιέβου να υπογραμμίζει τη ρωσική επιθετικότητα στον υπόλοιπο κόσμο –και ιδιαίτερα στην ΕΕ και τις ΗΠΑ-. Μια αμερικανική επαναπροσέγγιση με τη Ρωσία που θα της αφήνει τον έλεγχο της Κριμαίας και θα αφήνει επίσης υπό τον έλεγχο των φιλορωσικών δυνάμεων το μεγαλύτερο μέρος της Ντονμπάς στην ανατολική Ουκρανία, θα αποτελούσε καταστροφή για το Κίεβο. Και λίγες μόλις ημέρες πριν την αναμενόμενη συνάντηση του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν στη σύνοδο των G20 στην Αργεντινή, η Ουκρανία πιέζει για τις θαλάσσιες διεκδικήσεις της, τονίζοντας τη ρωσική επιθετικότητα. Ωστόσο, μπορεί να μην περίμενε ότι η Ρωσία θα το πήγαινε τόσο μακριά, ώστε να επιβιβαστεί στα ουκρανικά σκάφη και να συλλάβει τους ναύτες της. Επίσης, η κήρυξη του στρατιωτικού νόμου εξυπηρετεί στην ανάδειξη έτι περαιτέρω των ρωσικών ενεργειών και της θέσης της Ουκρανίας.
Για την Ουκρανία, το κέρδος από την ναυτική αυτή ενέργεια θα μπορούσε να οδηγήσει είτε σε επιπλέον πιέσεις από ΕΕ και ΗΠΑ στη Ρωσία μέσω νέων κυρώσεων, ή σε νέα άμεση βοήθεια, ιδιαίτερα υπό τη μορφή στρατιωτικού εξοπλισμού ή αυξημένων νατοϊκών εφόδων στη Μαύρη Θάλασσα. Το ΝΑΤΟ θα μπορούσε επίσης να εντείνει τις προσπάθειες ενίσχυσης του ουκρανικού ναυτικού, όμως δεδομένης της σημερινής κατάστασής του, αυτό θα συνεπαγόταν παροχή στήριξης, εκπαίδευσης και εξοπλισμού για χρόνια. Και ο βαθμός στον οποίον η Ρωσία επιβάλει τις αξιώσεις της επίσης έχει σημασία στην απάντηση της Δύσης –όσο πιο επιθετική φαίνεται στην άρνηση παροχής πρόσβασης στην Ουκρανία και όσο πιο σθεναρά απαντά στις προσπάθειες της Ουκρανίας να προωθήσει τις αξιώσεις της, τόσο περισσότερο αυξάνεται ο κίνδυνος να εντείνουν τις πιέσεις τους ΕΕ και ΗΠΑ.
Επιπλέον, εσωτερικά κίνητρα θα μπορούσαν να παίζουν ρόλο στο ουκρανικό παιχνίδι και την κήρυξη του στρατιωτικού νόμου. Οι προεδρικές εκλογές είναι προγραμματισμένες για τον Μάρτιο του 2019 και ο Ποροσκένκο, ο οποίος δεν φαίνεται να τα πηγαίνει πολύ καλά στις δημοσκοπήσεις, κινδυνεύει να χάσει. Ορισμένοι της αντιπολίτευσης έχουν επικρίνει την κήρυξη του στρατιωτικού νόμου ως σχέδιο του προέδρου είτε να καθυστερήσει, είτε να χειραγωγήσει τις εκλογές. Μέχρι στιγμής, η έκταση των περιορισμών του στρατιωτικού νόμου δεν είναι σαφής, και δεν χρειάζεται απαραίτητα να εφαρμοστεί κάθε δυνατό μέτρο του εν λόγω νόμου. Ορισμένες προβλέψεις επιτρέπουν στην κυβέρνηση να περιορίσει και να θέσει κανόνες στα ΜΜΕ, περιλαμβανομένων των τηλεπικοινωνιών, του ραδιοφώνου και του Τύπου. Επιτρέπουν επίσης αναβολή των προεδρικών εκλογών, δημιουργώντας την πιθανότητα ο στρατιωτικός νόμος να χρησιμοποιηθεί για πολιτικό πλεονέκτημα. Ως εκ τούτου, τα μέτρα που επιβάλει η κυβέρνηση θα δείξουν αν μια εσωτερική πολιτική ατζέντα, καθώς και τα συμφέροντα εθνικής ασφάλειας, κινητοποιούν την κυβέρνηση να μεγαλώσει την αψιμαχία με τη Ρωσία.
Όποιος και αν είναι ο λόγος, τα γεγονότα του Σαββατοκύριακου έχουν επιπτώσεις στην εύθραυστη ουκρανική οικονομία. Στις 26 Νοεμβρίου, το νόμισμα της χώρας υποχώρησε έως και 1,6% έναντι του αμερικανικού δολαρίου και το κόστος δανεισμού της αυξήθηκε στα υψηλότερα επίπεδα από πέρυσι. Στις 26 Νοεμβρίου, ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας της Ουκρανίας, Γιακίφ Σμόλι, φέρεται να συναντήθηκε με εκπροσώπους των μεγαλύτερων ουκρανικών τραπεζών για να τους καθησυχάσει αναφορικά με την χρηματοοικονομική σταθερότητα της Ουκρανίας. Από το 2015, η χώρα εφαρμόζει πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων του ΔΝΤ. Μέχρι στιγμής, το ΔΝΤ δεν έχει δείξει ότι ο στρατιωτικός νόμος θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο το πρόγραμμα. Ωστόσο, πιθανότατα θα παρακολουθεί στενά τις αποφάσεις οικονομικής πολιτικής που λαμβάνει το Κίεβο, όσο διαρκεί ο στρατιωτικός νόμος για να δει αν υπάρχει απόκλιση από το πρόγραμμα του ΔΝΤ.
