Φωτιά στη Παναγία των Παρισίων και Καταστροφή της Χριστιανικής Ευρώπης

Η καταστροφική φωτιά στον Καθεδρικό της Παναγιάς των Παρισίων στην καρδιά του Παρισιού είναι τραγωδία ανυπολόγιστης έκτασης. Ακόμα και να ξανακτιστεί ο ναός, δεν θα είναι όπως πρώτα. (Φωτογραφία: Veronique de Viguerie/Getty Images)

Η καταστροφική φωτιά στον Καθεδρικό της Παναγιάς των Παρισίων στην καρδιά του Παρισιού είναι τραγωδία ανυπολόγιστης έκτασης. Ακόμα και να ξανακτιστεί ο ναός, δεν θα είναι όπως πρώτα. Παράθυρα βιτρό και σημαντικά αρχιτεκτονικά στοιχεία έχουν δεχτεί μεγάλη ζημιά και ο ξύλινος σκελετός καταστράφηκεολοσχερώς. Το καμπαναριό του καθεδρικού ήταν ένα μοναδικό αριστούργημα. Είχε σχεδιαστεί από τον αρχιτέκτονα που αποκατέστησε το κτίσμα τον 19^ο αιώνα, Εζέν Βιολέ-λε-Ντυκ, που είχε βασιστεί στα σχέδια του 12^ου αιώνα.

Πέρα από τη φωτιά, το νερό που έριξαν για να σβήσουν τις φλόγες διαπέρασε τον ασβεστόλιθο που ήταν φτιαγμένοι οι τοίχοι και η πρόσοψη, κάνοντας τους πιο μαλακούς και εύθρυπτους. Οροφή δεν υπάρχει πια: το κεντρικό κλίτος, η πτέρυγα και η ορχήστρα καλύπτονται από τον ξάστερο ουρανό, ευάλωτα στον κακό καιρό. Δεν μπορούν καν να προστατευθούν έως ότου η δομή εξεταστεί διεξοδικά, κάτι που θα πάρει εβδομάδες. Τρία σημαντικά στοιχεία της κατασκευής (η τριγωνική κόχη στη βόρεια πτέρυγα, η κόγχη ανάμεσα στους πύργους και η γωνία του βόρειου καμπαναριού) είναι στα πρόθυρα της κατάρρευσης.

Η Παναγιά των Παρισίων είναι πάνω από 800 ετών. Επέζησε τις αναταραχές του Μεσαίωνα, τη Βασιλεία του Τρόμου της Γαλλικής Επανάστασης, δύο Παγκόσμιους Πολέμους και την Γερμανική κατοχή. Δεν κατάφερε ωστόσο να επιζήσει στην Γαλλία του 21^ου αιώνα.

Τα αίτια της φωτιάς μέχρι στιγμής αποδίδονται σε «ατύχημα», «βραχυκύκλωμα», και πιο πρόσφατα σε «σφάλμα υπολογιστή».

Αν η φωτιά οφείλεται σε ατύχημα, είναι σχεδόν αδύνατο να εξηγηθεί πως ξεκίνησε. Ο Benjamin Mouton, πρώην επικεφαλής αρχιτέκτονας της Παναγιάς των Παρισίων, εξήγησε πως οι κανόνες ήταν εξαιρετικά αυστηροί και πως δεν μπορούσε να τοποθετηθεί ηλεκτρικό καλώδιο ή συσκευή και καμία πηγή θερμότητας στη σοφίτα. Πρόσθεσε πως υπήρχε ένα εξαιρετικά εξελιγμένο σύστημα συναγερμού. Η εταιρεία που εγκατέστησε την σκαλωσιά δεν χρησιμοποίησε συγκόλληση και εξιδανικευόταν σε αυτού του τύπου δουλειές. Η φωτιά ξέσπασε περισσότερο από μία ώρα μετά την αναχώρηση των εργαζομένων και κανένας από αυτούς δεν ήταν παρών. Εξαπλώθηκε τόσο γρήγορα που οι πυροσβέστες που έσπευσαν στο σημείο, όταν κατάφεραν να φτάσουν, έμειναν άναυδοι. Ο Remi Fromont, επικεφαλής αρχιτέκτονας του οργανισμού Γαλλικών Ιστορικών Μνημείων, δήλωσε: «Η πυρκαγιά δεν θα μπορούσε να ξεκινήσει από κανένα υλικό που υπήρχε σε εκείνο το σημείο. Για την έναρξη μιας τέτοιας καταστροφής ήταν απαραίτητο ένα μεγάλο φορτίο.»

Πρόκειται να διεξαχθεί μία μακρά, δύσκολη και σύνθετη έρευνα.

Δεν μπορεί να αποκλειστεί η πιθανότητα η φωτιά να οφείλεται σε εμπρησμό. Μόλις μία ώρα μετά αφού έπιασε φωτιά στην Παναγιά των Παρισίων – τη στιγμή που κανείς δεν μπορούσε να δώσει μια εξήγηση— οι Γαλλικές αρχές βιάστηκαν να ενημερώσουν πως η φωτιά ήταν «ατύχημα» και πως «ο εμπρησμός είχε αποκλειστεί σαν ενδεχόμενο». Η είδηση αυτή ακούστηκε όπως όλες οι επίσημες δηλώσεις της γαλλικής κυβέρνησης μετά από επιθέσεις στη Γαλλία κατά την τελευταία δεκαετία.

Τον Νοέμβριο του 2015, τη νύχτα της σφαγής στο θέατρο Μπατακλάν στο Παρίσι, όπου τζιχαντιστές δολοφόνησαν 90 ανθρώπους, το γαλλικό Υπουργείο Εσωτερικών ανέφερε ότι η κυβέρνηση δεν γνώριζε τίποτα, πέρα από το γεγονός ότι έλαβαν χώρα πυροβολισμοί. Η αλήθεια αποκαλύφθηκε μόνο έπειτα της αναγνώρισης της ευθύνης από το Ισλαμικό Κράτος.

Στην Νίκαια, μετά την επίθεση με φορτηγό τον Ιούλιο του 2016, η γαλλική κυβέρνηση επέμεινε για αρκετές ημέρες πως ο τρομοκράτης που σκότωσε 86 ανθρώπους «είχε υποστεί νευρικό κλονισμό».

Το 2018, ο δολοφόνος της Sarah Halimi, που απήγγειλε στίχους από το Κοράνι όσο βασάνιζε το θύμα του, θεωρήθηκε ως «ψυχικά διαταραγμένος» και παρέμεινε σε ψυχιατρική κλινική αμέσως μετά τη σύλληψή του. Πιθανώς να μην γίνει ποτέ δίκη. Στις 8 Απριλίου, ο Alain Finkielkraut και άλλοι 38 διανοούμενοι δημοσίευσανκείμενο όπου ανέφεραν πως ο δολοφόνος έπρεπε να έρθει αντιμέτωπος με τη δικαιοσύνη. Το κείμενο δεν είχε απολύτως κανένα αποτέλεσμα.

Η φωτιά στη Παναγία των Παρισίων έλαβε χώρα λιγότερο από τρία χρόνια μετά από τότε που μια ομάδα από γυναίκες της τζιχάντ, που εν τέλει συνελήφθησαν, προσπάθησε να καταστρέψει τον καθεδρικό πυροδοτώντας κυλίνδρους φυσικού αερίου. Τρεις ημέρες πριν από την φωτιά, στις 12 Απριλίου, η αρχηγός των τζιχαντιστών, Ines Madani, μία νεαρή Γαλλίδα που ασπάστηκε το Ισλάμ, καταδικάστηκε σε κάθειρξη οχτώ χρόνων για τη δημιουργία τρομοκρατικής ομάδας που σχετίζεται με το Ισλαμικό Κράτος.

Η πυρκαγιά στην Παναγιά των Παρισίων έγινε σε μια περίοδο όπου οι επιθέσεις σε βάρος εκκλησιών στην Γαλλία αλλά και την Ευρώπη πολλαπλασιάζονται. Πάνω από 800 εκκλησίες δέχθηκαν επίθεση στην Γαλλία μόνο το 2018. Πολλές υπέστησαν σοβαρές ζημιές: σπασμένα ή αποκεφαλισμένα αγάλματα, διαλυμένα αρτοφόρια, περιττώματα στους τοίχους. Σε πολλές εκκλησίες έβαλαν φωτιά. Στις 5 Μαρτίου, η Βασιλική Σαιν-Ντενί, όπου έχουν θαφτεί όλοι εκτός από τρεις από τους βασιλιάδες της Γαλλίας, δέχτηκε βανδαλισμό από έναν πρόσφυγα Πακιστανικής καταγωγής. Πολλά παράθυρα βιτρό έσπασαν, και το όργανο της εκκλησίας, ένας εθνικός θησαυρός που χτίστηκε ανάμεσα στο 1834 και το 1841, σχεδόν καταστράφηκε. Δώδεκα ημέρες μετά, στις 17 Μαρτίου, ξέσπασε φωτιάστην εκκλησία σου Αγίου Σουλπικίου, την μεγαλύτερη εκκλησία στο Παρίσι, προκαλώντας σοβαρές καταστροφές. Μετά από αρκετές μέρες σιωπής, η αστυνομία επιτέλους αποκάλυψε πως η φωτιά οφειλόταν σε εμπρησμό.

Για μήνες, οργανώσεις τζιχαντιστών εκδίδουν ανακοινώσεις που ζητούν την καταστροφή εκκλησιών και χριστιανικών μνημείων στην Ευρώπη. Η Παναγία των Παρισίων ονομαζόταν κατ ‘επανάληψη ως πρωταρχικός στόχος. Παρ ‘όλα αυτά, ο καθεδρικός ναός δεν προστατευόταν επαρκώς. Τον περασμένο Νοέμβριο, δύο νέοι άνδρες εισήλθαν στον καθεδρικό ναό τη νύχτα, ανέβηκαν στην οροφή και τράβηξαν ένα βίντεο που στη συνέχεια ανέβασαν στο YouTube.

Πολλά μηνύματα δημοσιεύτηκαν από άτομα με μουσουλμανικά ονόματα στα κοινωνικά μέσα ενημέρωσης – στο Twitter, στο Facebook, στην ιστοσελίδα του Al Jazeera – εκφράζοντας χαρά για τη καταστροφή ενός σημαντικού χριστιανικού σύμβολου. Η Hafsa Askar, μετανάστρια από το Μαρόκο και αντιπρόεδρος της Εθνικής Ένωσης Μαθητών της Γαλλίας (UNEF), του κύριου μαθητικού οργανισμού στη Γαλλία, δημοσίευσε ένα tweet λέγοντας: «Οι άνθρωποι κλαίνε για κάτι ξύλα… μια ψευδαίσθηση των λευκών σκουπιδιών».

Ο Γάλλος πρωθυπουργός, Εμανουέλ Μακρόν, που ποτέ δεν είχε αναφερθεί στις επιθέσεις που έγιναν στις εκκλησίες Σαιν–Ντενί και Αγίου Σουλπικίου, έσπευσε στην Παναγία των Παρισίων και ανακοίνωσε «Η Παναγία των Παρισίων είναι η ιστορία μας, η λογοτεχνία μας, η φαντασία μας». Άφησε απέξω τη θρησκευτική σημασία του καθεδρικού.

Το επόμενο βράδυ, είπε ότι ο καθεδρικός θα ανοικοδομηθεί σε πέντε χρόνια: μια τολμηρή δήλωση. Πολλοί σχολιαστές ερμήνευσαν τα λόγια του ως απόρροια μιας απεγνωσμένης προσπάθειας να ανακτήσει την εμπιστοσύνη του Γαλλικού λαού μετά από πέντε μήνες διαδηλώσεων, ταραχών και καταστροφών που οφείλονται εν μέρει στην αναποτελεσματική αντιμετώπισή του όσον αφορά το κίνημα των «Κίτρινων Γιλέκων». Στις 16 Μαρτίου, μεγάλο τμήμα της Λεωφόρου των Ηλυσίων Πεδίων είχε καταστραφεί από τους διαδηλωτές· οι επισκευές μόλις άρχισαν). Όλοι οι εμπειρογνώμονες συμφωνούν ότι θα πάρει πολύ περισσότερο από πέντε χρόνια για την ανοικοδόμηση της Παναγίας των Παρισίων.

Ο Μακρόν πρόσθεσε ότι ο καθεδρικός ναός θα είναι «πιο όμορφος» από πριν – λες και ένα σοβαρά κατεστραμμένο μνημείο θα ήταν πιο όμορφο μετά την αποκατάσταση. Συνέχισε λέγοντας πως η ανασυγκρότηση θα ήταν μια «σύγχρονη αρχιτεκτονική χειρονομία». Η παρατήρηση εγείρει ανησυχία, αν όχι φόβο, ανάμεσα στους υπερασπιστές των ιστορικών μνημείων, οι οποίοι τώρα φοβούνται ότι μπορεί να θέλει να προσθέσει σύγχρονα αρχιτεκτονικά στοιχεία σε ένα κόσμημα της γοτθικής αρχιτεκτονικής. Και πάλι, άφησε εντελώς απέξω τη θρησκευτική διάσταση του καθεδρικού ναού.

Η στάση του Μακρόν δεν προκαλεί έκπληξη. Από τη στιγμή που έγινε πρόεδρος, έχει απομακρυνθεί από οποιαδήποτε χριστιανική τελετή. Οι περισσότεροι από τους προέδρους που προηγήθηκαν έκαναν το ίδιο. Η Γαλλία είναι μια χώρα όπου κυριαρχεί ένας δογματικός λαϊκισμός. Ένας πολιτικός ηγέτης που τολμά να αποκαλείται χριστιανός επικρίνεται άμεσα στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και αυτό το γεγονός μπορεί μόνο να βλάψει μια εκκολαπτόμενη πολιτική καριέρα. Η Nathalie Loiseau — πρώην διευθύντρια της Εθνικής Σχολής Διοίκησης της Γαλλίας και κύρια υποψήφια στον εκλογικό κατάλογο του κόμματος του Μακρόν, « Η Δημοκρατία Μπροστά!», για τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου του Μαΐου του 2019 – φωτογραφήθηκε πρόσφατα να βγαίνει από μία εκκλησία μετά από λειτουργία, γεγονός που οδήγησε σε συζήτηση στα μέσα μαζικής ενημέρωσης σχετικά με το αν η επίσκεψη της στην εκκλησία είναι «πρόβλημα».

Τα αποτελέσματα της γαλλικής εκκοσμίκευσης είναι ορατά. Ο Χριστιανισμός έχει σχεδόν εξαλειφθεί από τη δημόσια ζωή. Οι εκκλησίες στη Γαλλία έχουν αδειάσει. Ο αριθμός των ιερέων μειώνεται και αυτοί που δραστηριοποιούνται στην Γαλλία είναι είτε ηλικιωμένοι είτε κατάγονται από την Αφρική ή την Λατινική Αμερική. Η κυρίαρχη θρησκεία πλέον στη Γαλλία είναι το Ισλάμ. Κάθε χρόνο, εκκλησίες κατεδαφίζονται προκείμενου να γίνουν χώροι στάθμευσης για εμπορικά κέντρα. Ενώ παντού χτίζονται τζαμιά, και είναι γεμάτα. Ακραίοι ιμάμηδες προσηλυτίζουν. Η δολοφονία, πριν από τρία χρόνια, του Jacques Hamel, ενός 85χρονου ιερέα που δολοφονήθηκε από δύο ισλαμιστές ενώ τελούσε λειτουργία σε εκκλησία όπου μόνο πέντε άτομα (τρία εκ των οποίων ήταν ηλικιωμένες καλόγριες) ήταν παρόντα, μιλάει από μόνη της.

Το 1905, το γαλλικό κοινοβούλιο ψήφισε νόμο που όριζε τη δήμευση όλων των αγαθών της Καθολικής Εκκλησίας στη Γαλλία. Οι εκκλησίες και οι καθεδρικοί ναοί έγιναν ιδιοκτησία του κράτους. Από τότε, οι διαδοχικές κυβερνήσεις έχουν δαπανήσει ελάχιστα χρήματα για τη συντήρηση τους. Εκείνες οι εκκλησίες που δεν έχουν δεχθεί βανδαλισμό είναι σε κακή κατάσταση και οι περισσότεροι καθεδρικοί ναοί βρίσκονται επίσης σε κακή κατάσταση. Ακόμη και πριν από την καταστροφική πυρκαγιά, η Αρχιεπισκοπή του Παρισιού δήλωσε ότι «δεν μπορεί να αντέξει όλες τις επισκευές» που χρειαζόταν η Παναγία των Παρισίων «εκτιμώντας ότι ανέρχονται στα 185 εκατομμύρια δολάρια». Σύμφωνα με το CBS News, από μία αναφορά της 20ής Μαρτίου 2018:

«Η γαλλική κυβέρνηση, στην οποία ανήκει ο καθεδρικός ναός, έχει δεσμευτεί για περίπου 50 εκατομμύρια δολάρια μέσα στην επόμενη δεκαετία, αφήνοντας ένα υπόλοιπο ύψους 135 εκατομμυρίων δολαρίων. Για την ανεύρεση του υπολειπόμενου ποσού, ο Picaud δημιούργησε την οργάνωση «Φίλοι της Παναγίας των Παρισίων» που είχε ως σκοπό να βρει ιδιώτες δωρητές τόσο στη Γαλλία όσο και παγκοσμίως.

«Γνωρίζουμε ότι οι Αμερικανοί είναι πλούσιοι, οπότε πηγαίνουμε όπου νομίζουμε ότι μπορούμε να βρούμε χρήματα για να βοηθήσουμε στην αποκατάσταση του καθεδρικού ναού,’ δήλωσε ο Picaud.»

Τη νύχτα της φωτιάς στη Παναγία των Παρισίων, εκατοντάδες Γάλλοι συγκεντρώθηκαν μπροστά από τον φλεγόμενο καθεδρικό ναό για να ψάλουν και να προσευχηθούν. Φάνηκε πως ξαφνικά συνειδητοποίησαν πως έχαναν κάτι πολύτιμο.

Μετά τη φωτιά, η γαλλική κυβέρνηση αποφάσισε να ξεκινήσει τη συλλογή δωρεώναπό ιδιώτες, επιχειρήσεις και οργανισμούς με σκοπό την ανασυγκρότηση· περισσότερα από ένα δισεκατομμύριο ευρώ έχουν συγκεντρωθεί.

Γάλλοι δισεκατομμυριούχοι υποσχέθηκαν να δώσουν μεγάλα ποσά: η οικογένεια Pinault (οι κύριοι ιδιοκτήτες του ομίλου Kering) υποσχέθηκε 100 εκατομμύρια ευρώ, η οικογένεια Arnault (ιδιοκτήτες της LVMH, της μεγαλύτερη εταιρείας προϊόντων πολυτελείας στον κόσμο), 200 εκατομμύρια ευρώ, η οικογένεια Bettencourt (ιδιοκτήτες της L’Oréal), επίσης 200 εκατομμύρια. Πολλοί Γάλλοι «αριστεροί» έσπευσαν να πουν ότι οι πλούσιες οικογένειες είχαν πάρα πολλά χρήματα και ότι αυτά τα εκατομμύρια θα έπρεπε να δοθούν καλύτερα στους φτωχούς παρά να σε παλιές πέτρες.

Για το άμεσο μέλλον, η καρδιά του Παρισιού θα φέρει τις τρομερές πληγές μιας πυρκαγιάς που κατέστρεψε πολλά περισσότερα από έναν καθεδρικό ναό. Η φωτιά κατέστρεψε ένα ουσιαστικό μέρος από ό, τι έχει απομείνει από τη σχεδόν χαμένη ψυχή της Γαλλίας και τι θα μπορούσε να επιτύχει η Γαλλία όταν οι Γάλλοι πίστευαν σε κάτι υψηλότερο από την καθημερινή ύπαρξή τους.

Μερικοί ελπίζουν ότι η θέα του κατεστραμμένου καθεδρικού ναού θα εμπνεύσει πολλούς Γάλλους να ακολουθήσουν το παράδειγμα εκείνων που προσευχήθηκαν τη νύχτα της καταστροφής. Ο Michel Aupetit, Αρχιεπίσκοπος του Παρισιού, δήλωσε στις 17 Απριλίου, δύο ημέρες μετά τη φωτιά, ότι ήταν βέβαιος ότι η Γαλλία θα γνώριζε «πνευματική αφύπνιση».

Άλλοι, όχι τόσο αισιόδοξοι, βλέπουν στις στάχτες του καθεδρικού ναού ένα σύμβολο της καταστροφής του χριστιανισμού στη Γαλλία. Ο ιστορικός τέχνης Jean Clair δήλωσε ότι βλέπει την καταστροφή της Παναγίας των Παρισίων ως ένα πρόσθετο σημάδι μιας «μη αναστρέψιμης παρακμής» της Γαλλίας και της τελικής κατάρρευσης των Ιουδαίο-χριστιανικών ριζών της Ευρώπης.

Ένας Αμερικανός αρθρογράφος, ο Dennis Prager, έγραψε:

«Ο συμβολισμός πίσω από την φωτιά του καθεδρικού ναού της Παναγίας των Παρισίων, το πιο φημισμένο κτίριο του δυτικού πολιτισμού, το εικονικό σύμβολο της Δυτικής Χριστιανοσύνης, είναι δύσκολο να μην αναγνωριστεί.

«Είναι σαν να θέλησε ο ίδιος ο Θεός να μας προειδοποιήσει με τον πιο αδιαμφισβήτητο τρόπο πως ο δυτικός Χριστιανισμός καίγεται – και μαζί του, ο δυτικός πολιτισμός.»

Ένας άλλος Αμερικανός συγγραφέας, 0 Rod Dreher, σημείωσε:

«Αυτή η καταστροφή στο Παρίσι σήμερα είναι ένα σημάδι για όλους τους Χριστιανούς και ένα σημάδι για όλους τους ανθρώπους στη Δύση, ειδικά εκείνους που περιφρονούν τον πολιτισμό που έκτισε αυτό το μεγάλο ναό για τον Θεό του σε ένα νησί στο Σηκουάνα όπου γιορτάζονται θρησκευτικές τελετές από τις ημέρες της παγανιστικής Ρώμης. Είναι ένα σημάδι του τι χάνουμε και τι δεν θα μπορέσουμε να ανακτήσουμε αν δεν αλλάξουμε τώρα πορεία».

Προς το παρόν, τίποτα δεν δείχνει ότι η Γαλλία και η Δυτική Ευρώπη πρόκειται να αλλάξουν πορεία.

Ο Δρ Guy Millière, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού, είναι ο συντάκτης 27 βιβλίων για τη Γαλλία και την Ευρώπη.