Γράφει ο Παναγιώτης Ήφαιστος
Ο κίνδυνος για θερμό επεισόδιο με τον απρόβλεπτο γείτονα που δεν σέβεται το διεθνές δίκαιο είναι διαρκής, δήλωσε πριν λίγες μέρες ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας.
Το ερώτημα γιατί ο κίνδυνος κλιμάκωσης οξύνθηκε τόσο πολύ είναι ένα μείζον ζήτημα εθνικής ασφάλειας που πρέπει να μας απασχολήσει. Απαιτεί επίσης πολιτική και αυξημένη στρατιωτική ετοιμότητα μέχρι τις νέες εθνικές εκλογές. Η πείρα διδάσκει ότι σε τέτοιες μεταβατικές και ρευστές φάσεις –και το 1996 είναι χαρακτηριστική περίπτωση– η Τουρκία αδίστακτα καραδοκεί για δημιουργία τετελεσμένων.
Η κρισιμότητα της κατάστασης επιτάσσει, ενδεχομένως με πρωτοβουλία του Προέδρου της Δημοκρατίας, να επιδιωχθεί άμεσα πολιτική συναίνεση για όλα τα ζητήματα που αφορούν την εθνική ασφάλεια και την αποτρεπτική στρατηγική της Ελλάδας. Τα τελευταία χρόνια, αλλά ιδιαίτερα τους τελευταίους μήνες, η Τουρκία εκμεταλλευόμενη τις διαιρέσεις μας και τις ασυγκράτητες δικές μας κατευναστικές στάσεις κλιμακώνει τις αναθεωρητικές αξιώσεις της. Η Άγκυρα έκανε ήδη αποφασιστικά βήματα για την δημιουργία νέων τετελεσμένων στο τρίγωνο Κρήτη, Καστελόριζο, Κύπρος.
Δεν πρέπει να υπάρχει αμφιβολία ότι η Άγκυρα παραμονεύει για να εκμεταλλευτεί κάθε «παράθυρο ευκαιρίας» κατά την διάρκεια της μεταβατικής περιόδου μερικών εβδομάδων μέχρι τις εκλογές ή και αμέσως μετά. Δικές μας διαιρέσεις αλλά και έλλειμμα πολιτικής συναίνεσης θα μπορούσαν να την ενθαρρύνουν. Τίποτα δεν αποκλείεται όταν διασχίζονται κόκκινες γραμμές που ορίζουν την ελληνική επικράτεια και όταν ολοφάνερα η δική μας αποτρεπτική αξιοπιστία είναι τουλάχιστον μειωμένη.
Κατά πρώτον, εύλογα τίθεται το ερώτημα για το πόσο μεγάλος είναι ο κίνδυνος μιας κλιμάκωσης και ενός θερμού επεισοδίου ή ακόμη και γενικευμένου πόλεμου. Στην στρατηγική ανάλυση, «κίνδυνος» θεωρείται η διαφορά μεταξύ «μπλόφας» και ικανότητας του αντιπάλου να εκτελέσει τις απειλές του. Η Τουρκική μπλόφα τους τελευταίους μήνες είναι πολύ μεγάλη για τρεις συγκεκριμένους λόγους:
α) εσωτερικές διαιρέσεις ιδιαίτερα λόγω αποδυνάμωσης των ανώτατων κλιμακίων των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων,
β) εμπόλεμη κατάσταση σε τρία ταυτόχρονα μέτωπα και
γ) κρίση στις σχέσεις του νεοτουρκικού κράτους με τις ΗΠΑ. Όμως, επειδή η ελληνική αποτρεπτική στρατηγική πάσχει, η Τουρκία προχωρεί σε σταδιακή κλιμάκωση των προκλήσεων με σκοπό να εκμεταλλευτεί την ελληνική πολιτική αδυναμία και ακόμη μια φορά «να κερδίσει τον πόλεμο χωρίς μάχη».
Δεύτερον και συναφές, μόνο και μόνο τα γεγονότα των τελευταίων μηνών καταμαρτυρούν ότι:
α) Ο κίνδυνος κλιμάκωσης αυξάνεται ολοένα και περισσότεροι, ιδιαίτερα στην Τουρκία, καθώς εκτιμούν πως η Ελλάδα δεν διαθέτει πλέον αξιόπιστη αποτροπή. Αυτό συμβαίνει πρωτίστως για λόγους περισσότερο πολιτικούς και λιγότερο στρατιωτικούς.
β) Τρίτα κράτη και ιδιαίτερα τα ηγεμονικά συνεκτιμούν δεόντως την κατάσταση όπως εξελίσσεται και όπως διαμορφώνεται. Πάντα σε τέτοιες περιπτώσεις τα ηγεμονικά κράτη επεξεργάζονται πλήθος επιτελικών σχεδίων για εναλλακτικές αποφάσεις.
Δεν πιστεύουν στα κράτη!
Τρίτον, ο κίνδυνος έκρηξης «μικρής» ή μεγάλης πολεμικής σύρραξης ή και εκτέλεσης πρώτου πλήγματος αυξάνεται όταν με δική μας ευθύνη λόγω ανορθολογικών στάσεων και συμπεριφορών προκαλείται εισροή πολιτικού και στρατηγικού ανορθολογισμού. Στις συμπεριφορές αυτές συμπεριλαμβάνεται πρωτίστως κατευνασμός αντί της αποτροπής των απειλών οι ερασιτεχνισμοί που δημιουργούν παραστάσεις πως τα ελληνικά συμφέροντα είναι αναλώσιμα.
Ορθολογισμός στην στρατηγική είναι πράξεις και ενέργειες των εμπλεκομένων κρατών πάνω στην πλάστιγγα κόστους-οφέλους. Ως προς αυτό ερωτάται: Τι παράσταση δίνει η Ελλάδα τους τελευταίους μήνες και πως η Τουρκία αλλά και τρίτα κράτη συνεκτιμούν το κόστος και το όφελος δικών τους εναλλακτικών αποφάσεων και ενεργειών;
Τέταρτον, η αποτελεσματικότητα και η αξιοπιστία της αποτρεπτικής στρατηγικής είναι συνάρτηση πολλών κριτηρίων και παραγόντων μεταξύ των οποίων και τα εξής: Ποσοτική και ποιοτική επάρκεια των πολεμικών μέσων σε συνδυασμό με αξιόμαχη στρατιωτική ηγεσία και επεξεργασμένα εναλλακτικά επιτελικά σχέδια ως προς τα οποία πολιτική και στρατιωτική ηγεσία κινούνται στο ίδιο μήκος κύματος.
Η πολιτική ηγεσία, για παράδειγμα, απαιτείται να γνωρίζει όρους και έννοιας της στρατηγικής ανάλυσης ή τουλάχιστον το αλφαβητάριο. Επιπλέον, δεν νοείται πολιτική ηγεσία τα μέλη της οποίας ιδεολογικά κινούμενα δεν πιστεύουν στην ύπαρξη κρατών και συνόρων. Αξιόπιστη αποτροπή σημαίνει, επίσης, ευρεία πολιτική συναίνεση για τα εθνικά συμφέροντα και απόλυτη ταύτιση όλων με το έσχατο συμφέρον της εθνικής ασφάλειας και της ακεραιότητας της Επικράτειας όπως αυτή ορίζεται από τις πρόνοιες του διεθνούς δικαίου και των συμβάσεων.
Άμεση πολιτική συναίνεση
Πέμπτο, η πολιτική συναίνεση είναι άμεσο ζήτημα εάν με δεδομένη την εσωτερική κατάσταση και την μετάβαση μέχρι τις εκλογές, όπως συνηθίζει να κάνει η Τουρκία, επιχειρήσει να δημιουργήσει ξανά τετελεσμένα. Γι’ αυτό χρήζει, ενδεχομένως όπως ήδη αναφέρθηκε με πρωτοβουλία του Προέδρου της Δημοκρατίας αλλά και των ηγεσιών των παρατάξεων, να επιδιωχθεί ομογνωμία επί όλων των ζητημάτων εθνικής ασφάλειας. Πρωτίστως για πιθανές στάσεις και αποφάσεις της Ελλάδας σε περίπτωση κλιμάκωσης των Τουρκικών προκλήσεων. Το Γενικό Επιτελείο μπορεί αναμφίβολα ανά πάσα στιγμή να δώσει όλες τις πληροφορίες και πιθανά σχέδια αποτρεπτικών στάσεων.
Έκτο, με δεδομένο ότι οι μεγάλες δυνάμεις δεν γνωρίζουν φίλους και εχθρούς αλλά μόνο «κράτη-πιόνια» πάνω στην σκακιέρα των ηγεμονικών αντιπαραθέσεων και διενέξεων, για να αποφευχθούν στρατηγικά παίγνια εις βάρος της Ελλάδας, η μεταβατική πολιτική ηγεσία μέχρι τις εκλογές οφείλει να μεταδώσει σαφή προειδοποιητικά μηνύματα για την αποφασιστικότητα όλων των Ελλήνων να μην δεχθούν προκλήσεις και τετελεσμένα.
Ως προς τούτο είναι επικίνδυνος για την εθνική ασφάλεια όποιος δεν γνωρίζει τις στρατηγικές των ηγεμονικών δυνάμεων.
Μεταξύ άλλων, προκαλούν διενέξεις και συγκρούσεις για να μεταφέρουν το βάρος εκπλήρωσης των στρατηγικών τους συμφερόντων, έμμεσα ή άμεσα εκβιάζουν, απειλούν και χρησιμοποιούν κάθε μέσο ακόμη και την πρόκληση πολέμου για την κατατριβή τρίτων κρατών. Για παράδειγμα, πτώση του Ερντογάν και ταυτόχρονα αποδυνάμωση και έλεγχος τόσο της Τουρκίας όσο και της Ελλάδας. Μόνιμος σκοπός είναι ανακατανομές ισχύος που εξυπηρετούν την στρατηγική αντιπαράθεση, ιδιαίτερα στις περιφέρειες. Αλλοίμονο σε όποιον αφεθεί στο έλεος αυτών των ανελέητων στρατηγικών σχεδίων.
Έβδομο, πειστική και αποτρεπτική θα είναι η Ελλάδα εάν διαθέτει ανά πάσα στιγμή σχέδια και ενεργή διπλωματία συγκρότησης σωστών παραστάσεων και μετάδοσης σωστών αποτρεπτικών μηνυμάτων. Καλό είναι να υπογραμμιστεί ξεκάθαρα το αυτονόητο, ότι δηλαδή κατά την διάρκεια της ρευστής και μεταβατικής φάσης μέχρι τις εκλογές αλλά και αμέσως μετά απαιτείται πολιτική συναίνεση και μετάδοση αξιόπιστων αποτρεπτικών μηνυμάτων.
Τα μυστήρια ταξίδια του Ερντογάν
Τέλος, για ένα ακόμη λόγο και ανεξαρτήτως προσώπων ή παρατάξεων, τα τελευταία χρόνια και ιδιαίτερα τους τελευταίους μήνες η αξιοπιστία μας δέχθηκε αυτοκτονικά πλήγματα. Μεταξύ άλλων, η άσκοπη και πλέον αποδεδειγμένα καταστροφική συμφωνία των Πρεσπών διαίρεσε το πολιτικό σύστημα και την κοινωνία. Όταν δε εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες εξέφραζαν την συλλογική πολιτική βούλησή τους με ειρηνικό και δημοκρατικό τρόπο πολιτικά πρόσωπα τόλμησαν να τους εξυβρίσουν ως ακραίους, εθνικιστές, «μάζα» και «ετερόκλητο όχλο».
Ακολούθησαν τα ερήμην της κοινωνίας και στερημένα εγχώριας πολιτικής συναίνεσης μυστήρια ταξίδια του Ερντογάν στην Ελλάδα και του Έλληνα πρωθυπουργού στην Άγκυρα, οι δηλώσεις περί «μοναχοφάηδων» Ελλήνων, οι ακόμη πιο απίστευτες δηλώσεις για μεγάλες τουρκικές ακτές και τα ερωτήματα για το που βρίσκεται το Καστελόριζο. Δεν είναι να απορεί κανείς γιατί οι τουρκικές προκλήσεις κλιμακώθηκαν, γιατί σε παρόντα χρόνο δημιουργούνται τετελεσμένα τύπου Αττίλας 3 στην Ανατολική Μεσόγειο και γιατί εν μέσω αυτών των προκλήσεων πλήττεται η αναξιοπιστία του ελληνικού κράτους επειδή δεν τηρεί τα διακηρυγμένα στρατηγικά του δόγματα, όπως για παράδειγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου Ελλάδας-Κυπριακής Δημοκρατίας.
Αυτή είναι η κατάσταση στην μεταβατική φάση μερικών εβδομάδων μέχρι τις εκλογές, ιδιαίτερα εάν συνεκτιμηθεί α) η ήδη κλιμακούμενη τουρκική αναθεωρητική προκλητικότητα και β) η μεγάλη στρατηγική ρευστότητα ανατολικά του Αιγαίου, στην Ευρώπη και στα υπόλοιπα στρατηγικά πεδία. Με κάθε κριτήριο διανύουμε μια κρίσιμη συγκυρία πλήρη κινδύνων. Άμεσα, απαιτείται συγκρότηση πολιτικής συναίνεσης, απόλυτη πολιτική συμφωνία για την εθνική ασφάλεια και απόλυτη συνεργασία της μεταβατικής πολιτικής ηγεσίας με τα διπλωματικά και στρατιωτικά επιτελεία.
