Του Μανώλη Κοττάκη
Σᾶς γράφω ἀπό τήν Θεσσαλονίκη. Ὁ ὅμιλός μας θά ἐκδώσει μέσα στόν Ἰανουάριο τήν ἐφημερίδα «Θεσσαλονίκη».
Οἱ προετοιμασίες εἶναι πυρετώδεις στά νέα γραφεῖα τῆς ὁδοῦ Μητροπόλεως καί ὅλοι εὐελπιστοῦμε ὅτι καί τό νέο ἐκδοτικό ἐγχείρημα τοῦ Ἰωάννη Φιλιππάκη μέ διευθυντή τόν ἐλπιδοφόρο Θεσσαλό Δημήτρη Καρεκλίδη καί διευθύντρια συντάξεως τήν δυναμική Μακεδόνισσα Χριστῖνα Χαλεπλίδου θά στεφθεῖ ἀπό ἐπιτυχία, γιατί ὁ κόσμος τῆς συμπρωτεύουσας «διψᾶ» γιά ἐνημέρωση. Ἡ ἐμπειρία μας ἀπό τά ἐγχειρήματα τῆς «Δημοκρατίας» καί τῆς «Ἑστίας» δείχνει ὅτι τό χαρτί, ὁ Τύπος, δέν ἔχουν πεθάνει, ὅπως πολλοί νομίζουν. Πεθαίνει μόνο ἡ σκέψη. Ὅπου ὑπάρχει ἡ σκέψη καί ὅπου ὑπάρχει τό ρεπορτάζ, μαζί μέ τίς ἰδέες καί οἱ κυκλοφορίες ἀνασταίνονται καί οἱ ἐπιρροές γεννιοῦνται καί ἡ δημοσιογραφία ἐπιστρέφει.
Τύχῃ ἀγαθῇ αὐτές τίς ἑορταστικές μέρες ὁ πολύπειρος συνάδελφος δημοσιογράφος Παντελῆς Σαββίδης, τόν ὁποῖο θά ἔχουμε, μεγάλη μας τιμή, μαζί σέ αὐτό τό ταξίδι τῆς ἐνημερώσεως, διοργάνωσε στό νεοκλασσικό πού στεγάζει τήν Ἕνωση Συντακτῶν Ἐφημερίδων Μακεδονίας-Θράκης στήν ὁδό στρατηγοῦ Καλλάρη 5 (νέος πρόεδρος ὁ Γιάννης Βοϊτσίδης καί γραμματέας ἡ Εἰρήνη Τσαρούχα) μιά ἐκδήλωση ἀναμνήσεων πρός τιμήν τοῦ Ἀντώνη Κούρτη, ἐπί μακρόν διευθυντῆ μιᾶς ἄλλης «Θεσσαλονίκης». Τῆς ἱστορικῆς ἐφημερίδας τοῦ Ἰωάννη Βελλίδη. Καί αὐτό ἀποτέλεσε γιά ἐμᾶς (καί γιά μένα, πού θά ἔχω τήν ἰδιότητα τοῦ συμβούλου ἐκδόσεως) μιά σπάνια εὐκαιρία νά ἀκούσουμε ὅλους τούς ἐξαίρετους βετεράνους συναδέλφους νά θυμοῦνται τήν ἱστορία τοῦ Τύπου τῆς πόλεως καί νά μποῦμε στήν ψυχή της. Στό DNA της.
Μέ χαρά διαπιστώσαμε ὅτι τό DNA της μᾶς ταιριάζει ἀπόλυτα, ταυτιζόμαστε: ἀνεξάρτητη δημοσιογραφία στήν ὑπηρεσία τῆς πόλεως τῆς Θεσσαλονίκης καί τῆς Μακεδονίας μας. Στίς δύο ὧρες πού διήρκεσε ἡ ἐκδήλωση, οἱ 30 βετερᾶνοι δημοσιογράφοι πού ἀνταποκρίθηκαν στό reunion θυμήθηκαν τίς συνθῆκες ἐκδόσεως τῆς ἐφημερίδας ὑπό τήν ἡγεσία τοῦ Ἀντώνη Κούρτη ἀλλά κυρίως τίς ἀρχές της. Σταχυολογῶ μερικές ἀπό αὐτές, ὅπως ἀκούστηκαν ἀπό ὅλους ὅσοι ἔλαβαν τόν λόγο.
Πρῶτον, οἱ λέξεις δημοσιογραφία καί φόβος εἶναι ἀταίριαστες, ἀντίθετες. «Ὅποιος φοβᾶται πάει σπίτι του» ἔλεγε ὁ Ἀντώνης Κούρτης.
Δεύτερον, συναφές, ἡ δημοσιογραφία εἶναι ἄρρηκτα συνδεδεμένη μέ τό θάρρος καί τήν τόλμη. Ὁ ἴδιος ὁ Κούρτης ἔλαβε τό 1973 στήν Ἀθήνα ἀπό τά χέρια τοῦ Ἀχιλλέα Καραμανλῆ δήλωση τοῦ Κωνσταντίνου Καραμανλῆ κατά τῆς δικτατορίας καί μολονότι ὁ Βελλίδης ἦταν ἐπιφυλακτικός γιά τήν δημοσίευσή της ἐκεῖνος εἶπε «θά τήν βάλουμε».
Καί τήν ἔβαλε. Ἔστειλε στήν λογοκρισία τήν πρώτη ἔκδοση χωρίς τήν δήλωση, ἔδιωξε ὅλο τόν κόσμο ἀπό τήν ἐφημερίδα γιά νά μήν γνωρίζει καί τύπωσε τό φύλλο, ἐνῶ ὁ ἴδιος ἐξαφανίστηκε στό ἐξοχικό του στήν Λαγομάνδρα Χαλκιδικῆς γιά νά μήν τόν συλλάβει ἡ Ἀσφάλεια. Guts.
Τρίτον, δημοσιογραφία σημαίνει καινοτομία καί ἄνοιγμα στά νέα ρεύματα. Ὅπως εἶπε ὁ Κώστας Μπλιάτκας, ὁ ὁποῖος ἐπιστρατεύτηκε ἀπό τόν Παντελῆ Σαββίδη μαζί μέ τόν Μιχάλη Ἀλεξανδρίδη καί τόν Λάζαρο Χατζηνάκο γιά νά φτιάξουν τό ρεπορτάζ νεολαίας καί ἐπιστήμης, ὁ Κούρτης «ἔκανε τίς μεταρρυθμίσεις κείμενα». Τίς μεταρρυθμίσεις γιά τίς ὁποῖες διψοῦσε ἡ ἑλληνική κοινωνία ἀμέσως μετά τήν Μεταπολίτευση.
Τέταρτον, δημοσιογραφία σημαίνει νά βλέπεις τήν Ἑλλάδα μέσα ἀπό τόν κόσμο καί τόν κόσμο μέσα ἀπό τήν Ἑλλάδα. Ὁ πρώην ὑπουργός Γιάννης Ἀνθόπουλος εἶχε προσληφθεῖ τότε γιά νά μεταφράζει ὅλο τόν γαλλικό Τύπο καί νά «ἑλληνοποιεῖ» τά θέματά του μέ βάση τίς τάσεις στήν πατρίδα μας. Γαλλικά δέν ἤξερε ἄριστα, ἀλλά ὁ Κούρτης τόν διέταξε νά μάθει σέ τρεῖς μῆνες καί τά ἔμαθε.
Πέμπτον, δημοσιογραφία σημαίνει ἐχεμύθεια. Γιά κάθε ἕνα οff the record πού σέβεσαι καί κρατᾶς, ἡ πηγή σου σέ ἐπιβραβεύει μέ 10 ρεπορτάζ-ἐπιτυχίες. Αὐτό ἐννοῶ καί ἐγώ ὅταν καμμιά φορά μοιράζομαι μέ νεώτερους συναδέλφους τήν παράδοξη σκέψη ὅτι «πῆγα μπροστά μέ τήν σιωπή» καί βλέπω νά διαγράφεται στό πρόσωπό τους ἡ ἔκπληξη. Αὐτή τήν «σιωπή» ἐννοῶ. Τόν «λόγο τιμῆς» ἀπέναντι στήν «πηγή».
Δημοσιογραφία, τέλος, σημαίνει τίτλοι. «Μιά ζωή τίτλοι», ὅπως ἔλεγε ὁ ἀείμνηστος Χρῆστος Πασαλάρης. Οἱ τίτλοι συμπυκνώνουν τίς χιλιάδες λέξεις σέ πέντε-ἕξι καί καμμιά φορά εἶναι καί ἱστορικοί. Μόνον οἱ δημοσιογράφοι καί οἱ στιχουργοί μποροῦν νά συμπυκνώνουν γεγονότα καί συναισθήματα σέ τόσο λίγες λέξεις.
Ὁ Παντελῆς Σαββίδης μᾶς εἶπε μέ ἀφορμή τό μοντέλο Κούρτη καί τί σημαίνει διευθυντής. Σημαίνει ἀρχηγία. Νά καλύπτει ὡς ἡ μάνα τοῦ λόχου τούς δημοσιογράφους του πρός τά ἔξω ἀκόμα καί γιά τά λάθη πού κάνουν ἀλλά νά τούς νουθετεῖ ἐσωτερικά, χωρίς νά τούς ἐκθέτει μπροστά στούς συναδέλφους τους, γιά νά διορθώνουν τά λάθη.
Δημοσιογραφία σημαίνει ἀνεξαρτησία. Ὁ Κούρτης τό 1986 τοποθετήθηκε κυβερνητικός ἐκπρόσωπος ἀπό τόν Ἀνδρέα Παπανδρέου, ἀλλά δέν ἄντεξε παραπάνω ἀπό πέντε μῆνες καί ἐπέστρεψε ὡς πρόεδρος τῆς ΔΕΘ στήν Θεσσαλονίκη. Γιατί; Γιατί, ὅπως ὁ ἴδιος ἔχει ἀποκαλύψει, ὁ Ἀνδρέας τόν πίεζε νά παρεμβαίνει σέ ἄλλους συναδέλφους του διευθυντές γιά νά λειανθεῖ ἡ σκληρή γραμμή πού τηροῦσαν ἐναντίον του. Ἐκεῖνος τοῦ ἐξηγοῦσε ὅτι αὐτό δέν εἶναι δυνατόν γιατί ἀπό τήν γραμμή τῆς ἐφημερίδας ἐπηρεάζεται καί διαμορφώνεται ἡ κυκλοφορία της. Ἔλεγε «ὄχι» ἀκόμη καί στόν Ἀνδρέα! Guts εἰς διπλοῦν.
Δημοσιογραφία ἐν τέλει σέ ἐπίπεδο διευθύνσεως σημαίνει νά μπορεῖς νά βλέπεις καμμιά φορά καί πέρα ἀπό τόν ἐκδότη σου ἄν χρειαστεῖ νά προστατεύεις καί τούς ἐργαζομένους καί τήν περιουσία του. Ὁ Βελλίδης ἤθελε νά κλείσει τήν ἐφημερίδα «Θεσσαλονίκη» κάποια στιγμή, ἀλλά μετά ἀπό διαβούλευση μέ τούς συνεργάτες του ὁ Κούρτης ἀποφάσισε νά τῆς ἀλλάξει τό προφίλ καί νά τήν μετατρέψει σέ μισή πολιτική καί μισή ἀθλητική, κάτι πού ἐκτίναξε τήν κυκλοφορία της στά 100.000 φύλλα σέ ὁλόκληρη τήν Μακεδονία κάθε Δευτέρα.
Στήν συγκέντρωση αὐτή τῶν ἀναμνήσεων δόθηκε ὁ ὁρισμός τῆς ἐφημερίδας. Ἐφημερίδα = οἰκογένεια. Ἐφημερίδα = νιάτα, ἐλευθερία, εὐκαιρίες. Σέ ὅ,τι ἀφορᾶ στό ἰδεολογικό προφίλ τῆς τότε «Θεσσαλονίκης», ἔχει σημασία ὅτι αὐτή κυκλοφόρησε τό 1963, ὅταν ἡ πόλη συγκλονιζόταν ἀπό τήν δολοφονία Λαμπράκη (γιά τήν ὁποία ἀργότερα ἡ Ἀλέκα Παπαρήγα ἀναγνώρισε ὅτι ὁ Καραμανλῆς δέν εἶχε καμμία σχέση), καί στήν πρώτη σελίδα στό πρῶτο της φῦλλο εἶχε φωτογραφία τόν στρατηγό Ντέ Γκώλ. Ἔχει ἐπίσης σημασία ὅτι ἡ ἐφημερίδα πλήρωσε τήν ταύτισή της μέ τήν ἀποστασία κυκλοφοριακά καί ἀνέκαμψε μόνον ὅταν τοποθετήθηκε στήν ἡγεσία της ὁ ἀείμνηστος Γιῶργος Μπέρτσος. Ἡ νέα της γραμμή ἦταν μέ τόν Γεώργιο Παπανδρέου, μακριά ἀπό τόν Κωνσταντῖνο Μητσοτάκη.
Τέλος, δεδομένων τῶν σχέσεων τοῦ Ἀντώνη Κούρτη μέ τό ΠΑΣΟΚ (ἔδωσαν τό παρών στήν ἐκδήλωση πού ἔγινε πρός τιμήν του οἱ πρώην πρόεδροι τῆς Νομαρχιακῆς, κύριοι Μαμέλης καί Τζιόλας), μοῦ ἔκανε τεράστια ἐντύπωση ἡ ἰσχυρή σχέση πού ἀνέπτυξε μετά τό ‘73 ὁ Κούρτης μέ τόν Κωνσταντῖνο Καραμανλῆ. Καί δημοσιογραφικά, καθώς μέ ἕνα πρωτοσέλιδό του πού ἔφερε τόν τίτλο «Κάτι ξεχάσατε, κύριε Καραμανλῆ» ἀνάγκασε τόν τότε Πρωθυπουργό νά προχωρήσει στήν ἵδρυση τοῦ σεισμολογικοῦ Ἰνστιτούτου στήν Θεσσαλονίκη, τό ὁποῖο ἀνέλαβε ὁ ἀείμνηστος, προερχόμενος ἀπό τό ΚΚΕ, Παπαζάχος, τόν ὁποῖο ἀνακάλυψε ὁ Παντελῆς Σαββίδης.
Καί πολιτικά ὅμως. Γιατί τό κτίριο στό ὁποῖο διεξήχθη ἡ ἐκδήλωση πρός τιμήν τοῦ Κούρτη ἀνῆκε στήν Ἐθνική Τράπεζα καί ὁ ἴδιος ὡς πρόεδρος τῆς Ἕνωσης Συντακτῶν Ἡμερησίων Ἐφημερίδων Μακεδονίας – Θράκης – Θεσσαλονίκης (κυκλοφοροῦσαν τότε ἡ «Μακεδονία», ἡ «Θεσσαλονίκη» καί ὁ «Ἑλληνικός Βορρᾶς») ἀπαίτησε ἀπό τόν Καραμανλῆ νά τό παραχωρήσει στήν Ἕνωση. Καί ὁ Ἐθνάρχης, μετά τήν πρώτη του ἀντίδραση – «πολλά ζητᾶς, Ἀντώνη»–, τόν κάλεσε μία μέρα, ὅταν ἦταν Πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας πλέον, γιά νά τοῦ ἀνακοινώσει τήν ἀπόφαση ὅτι τό κτίριο τελικῶς παραχωρεῖται στήν Ἕνωση καί «νά κάνετε γρήγορα». Ἦταν ἡ ἐποχή πού οἱ πολιτικοί ὅπως ὁ Καραμανλῆς σέ συνεργασία μέ δημοσιογράφους ὅπως ὁ Κούρτης «ἐκπλειστηρίαζαν» τά κτίρια τῶν τραπεζῶν καί τά ἀπέδιδαν στούς πολῖτες ὑπέρ τῆς κοινωνίας, σέ ἀντίθεση μέ σήμερα πού οἱ πολῖτες χάνουν τά ἀκίνητά τους στούς πλειστηριασμούς ἀπό τίς τράπεζες.
Ἦταν πολύ ἐνδιαφέρουσες λοιπόν αὐτές οἱ δύο γεμᾶτες ὧρες τῆς ἐκδηλώσεως στήν βροχερή Θεσσαλονίκη τό περασμένο Σάββατο. Μᾶς ἔδωσαν τήν εὐκαιρία νά ἀντιληφθοῦμε ὑπό τίς σημερινές περιστάσεις ποιῶν καλούμεθα νά εἴμαστε οἱ δημοσιογραφικοί κληρονόμοι. Καί ποιές εὐθῦνες ἔχουμε. Μέ κυριώτερη αὐτήν: Νά δικαιώσουμε τό ὄνομα πού ἔδωσε ὁ βασιλεύς τῆς Μακεδονίας Φίλιππος στήν κόρη του γιά τήν νίκη του στήν Θεσσαλία. Θεσσαλο-νίκη. Μέ κάποιον πού φέρει τό ἐπώνυμο… «Φιλιππάκης» ἔχουμε καλές πιθανότητες.
