Μια πρώτη καταγραφή, αναλύοντας και σχολιάζοντας τις πιο σοβαρές πρωτοβουλίες του νέου Αμερικανού προέδρου στην εξωτερική πολιτική.
Του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου
Ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών και οι διάφοροι «στρατηγοί» και «υπαρχηγοί» του έχουν βαλθεί να μας τρελάνουν. Δεν περνάει ούτε μία μέρα πλέον που να μην εκπέμψουν ένα «σήμα» που να ακυρώνει ένα άλλο. Δεν ξέρουν τι κάνουν, είναι δέσμιοι των αντιφάσεων εντός του κυρίαρχου τώρα συγκροτήματος στην εξουσία, είναι υποχρεωμένοι να ικανοποιήσουν ή να φανεί ότι ικανοποιούν διαφορετικά κοινά, ή χρησιμοποιούν τη σύγχυση που οι ίδιοι προκαλούν ως πολιτικό όπλο;
Η πολιτική Τραμπ εμφανίζει ταυτόχρονα στοιχεία που καταρχήν μπορούν να θεωρηθούν πολύ θετικά, όπως όσα ανοίγουν τον δρόμο προς μια ειρήνευση στην Ουκρανία, αλλά και άλλα που απειλούν με επιτάχυνση της καθόδου της ανθρωπότητας στη γενίκευση της βίας και του χάους, όπως όταν ο Αμερικανός πρόεδρος αποκηρύσσει ουσιαστικά και το διεθνές δίκαιο και την ανθρωπιστική ιδεολογία που επικράτησε διεθνώς μετά τη νίκη επί της ναζιστικής Γερμανίας το 1945.
Δεν είμαστε σε θέση ακόμα να δώσουμε κατηγορηματικές απαντήσεις στα ερωτήματα που διατυπώθηκαν παραπάνω, ούτε να κάνουμε βέβαιες προβλέψεις για το τι θα γίνει στην πράξη, κάτι άλλωστε που δεν εξαρτάται αποκλειστικά από τον Τραμπ, αλλά και από τις αντιδράσεις που θα συναντήσει και εντός της χώρας του και διεθνώς.
Στο άρθρο που ακολουθεί κάνουμε μια πρώτη καταγραφή, αναλύοντας και σχολιάζοντας τις πιο σοβαρές πρωτοβουλίες του νέου Αμερικανού προέδρου στην εξωτερική πολιτική, λιγότερο από ένα μήνα μετά την έναρξη της δεύτερης προεδρικής θητείας του.
1. Κατάργηση του διεθνούς δικαίου και της μεταπολεμικής παγκόσμιας ιδεολογίας
Ο κ. Τραμπ ξεκίνησε τη θητεία του δηλώνοντας ότι θέλει να πάρει τη Γροιλανδία, τη διώρυγα του Παναμά και τον Καναδά και να απομακρύνει τους Παλαιστίνιους από την πατρίδα τους, την ίδια ώρα που ο Ίλον Μασκ ζητούσε την ανατροπή δύο ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, με τις οποίες ασφαλώς μπορεί κάποιος να συμφωνεί ή να διαφωνεί, αλλά είναι κυριαρχικό δικαίωμα των ευρωπαϊκών λαών, ή τουλάχιστο θα έπρεπε να είναι, το ποια κυβέρνηση θα έχουν. Δεν είναι ασφαλώς δικαίωμα των ΗΠΑ να διορίζουν τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις.
Όλα αυτά άνευ έστω κάποιου προσχήματος. Με άλλα λόγια ο πρόεδρος των ΗΠΑ διακήρυξε ότι τερματίζει και επισήμως το διεθνές δίκαιο όπως το γνωρίζουμε μετά τη νίκη επί του Φασισμού το 1945, αλλά και τη δημοκρατική, ανθρωπιστική και αντιαποικιακή ιδεολογία που επικράτησε έκτοτε στην ηθική και στη συνείδηση -αν και όχι πάντα στην πρακτική- της ανθρωπότητας.
Αυτά αντικαθίστανται από το δίκαιο του Ισχυρού και τη βούληση του (κατά Καρλ Σμίτ) Δικτάτορα (*) που δεν έχει καν ανάγκη να δικαιολογεί αυτά που κάνει και που είναι ο μόνος που έχει το δικαίωμα να κηρύσσει κατάσταση έκτακτης ανάγκης και να παραβιάζει την κανονική νομοθεσία.
Η παγκόσμια δημοκρατική (όχι ασφαλώς με την έννοια που δίνουν οι διάφοροι Μπάιντεν στον όρο αυτό), ανθρωπιστική και αντιαποικιακή ιδεολογία, μαζί και το υπάρχον διεθνές δίκαιο, όπως ενσωματώθηκε ιδίως στον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ, αντανακλά και αποτυπώνει τον συσχετισμό δυνάμεων που προέκυψε από τη νίκη της Σοβιετικής Ένωσης και των συμμάχων της, ανθιστάμενων ευρωπαϊκών λαών επί της ναζιστικής Γερμανίας. Η νίκη αυτή επέτρεψε την εγκαθίδρυση ενός «σοσιαλδημοκρατικού», «κεϋνσιανού» τύπου συμβιβασμού κεφαλαίου και εργασίας (που γκρέμισε αργότερα ο Νεοφιλελευθερισμός) και κατέστησε δυνατή την Κινεζική Επανάσταση και τις άλλες επαναστάσεις και τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα των αποικιών.
Αυτή την ιδεολογία και αυτό το διεθνές δίκαιο άρχισε να γκρεμίζει απροσχημάτιστα ήδη από τον Οκτώβριο του 2023 ο κ. Νετανιάχου με τη live γενοκτονία των Παλαιστινίων για διάστημα μεγαλύτερο του έτους και με δεκάδες, αν όχι εκατοντάδες χιλιάδες θύματα. Τέτοιες καταστάσεις σημειώθηκαν και σημειώνονται και μετά το 1945. Είναι όμως που μια γενοκτονία μεταδίδεται live ενώπιον όλης της ανθρωπότητας για πάνω από ένα έτος. Είναι επίσης η πρώτη φορά που ένα κράτος, αντί να προσπαθεί να κρύψει τα εγκλήματα πολέμου που πραγματοποιεί και να συγκαλύψει τις παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου, διεκδικεί το δικαίωμά του να κάνει ότι θέλει. Στο Ισραήλ είδαμε για πρώτη φορά να γίνονται διαδηλώσεις υπέρ του δικαιώματος να βασανίζονται και να βιάζονται μέχρι θανάτου οι Παλαιστίνιοι κρατούμενοι.
Αλλά δεν πρόκειται μόνο για το Ισραήλ. Ήδη πριν από την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, βασικά κράτη της «συλλογικής Δύσης» μοιάζουν να διαβαίνουν τον Ρουβίκωνα εγκαταλείποντας κάθε έννοια διεθνούς δικαίου και ανθρωπιστικής ιδεολογίας για να υποστηρίξουν με λόγια και με όπλα τη γενοκτονία των Παλαιστινίων. Ο Τραμπ είναι ασφαλώς μια νέα ποιότητα, αλλά προετοιμάστηκε από όλη την προηγούμενη πορεία. Κάποια στιγμή η εγγενής αντίφαση ανάμεσα στη δημοκρατική ιδεολογία και την ιμπεριαλιστική πρακτική της Δύσης έσπασε. Το σύστημα χρειάζεται πια μια νέα ιδεολογία για να προχωρήσει.
2. Και εκεχειρία και εθνοκάθαρση στην Παλαιστίνη!
Ο κ. Τραμπ «επέβαλε» στον κ. Νετανιάχου τη συμφωνία εκεχειρίας στη Γάζα. Βάλαμε τα εισαγωγικά γιατί μάλλον ο Νετανιάχου επιβάλλει στον Τραμπ, παρά το αντίστροφο, ενώ ο Ισραηλινός πρωθυπουργός είχε παίξει καθοριστικό ρόλο και στην εκλογή του Αμερικανού προέδρου το 2016 δια της παρασκηνιακής συνδρομής των υπηρεσιών του, δες σχετικά εδώ και εδώ . Η συμφωνία εκεχειρίας είναι η ίδια που ήταν ήδη έτοιμη από τον περασμένο Μάιο. Αρνούμενος να την εφαρμόσει πριν από τις αμερικανικές εκλογές, ο κ. Νετανιάχου πέτυχε την επιδίωξή του που ήταν η εκλογή Τραμπ στην Ουάσιγκτον. Μια κρίσιμη μάζα δημοκρατικών ψηφοφόρων στις πολιτείες που έκριναν την εκλογή, δεν ψήφισε Χάρις, διαμαρτυρόμενη για την πολιτική Μπάιντεν-Χάρις στη Γάζα.
Κι αφού έκανε αυτή τη γενναία πράξη «υπέρ της ειρήνης» ο κ. Τραμπ έκανε μια ακριβώς αντίθετη «υπέρ του πολέμου»: Ζήτησε την εκδίωξη των Παλαιστινίων από τη Γάζα και από τη Δυτική Όχθη (που πρακτικώς προσαρτάται πρακτικά με ταχείς ρυθμούς στο Ισραήλ manu militari, ενώ τα φώτα της δημοσιότητας παραμένουν στη Γάζα), εγκαταλείποντας την πάγια αμερικανική και διεθνή πολιτική των «δύο κρατών». Απείλησε μάλιστα την Ιορδανία και την Αίγυπτο με διακοπή της αμερικανικής οικονομικής βοήθειας αν δεν πάρουν αυτές τους Παλαιστινίους. Υιοθέτησε δηλαδή τις πιο ακραίες στρατηγικές του Χάους και της νεοσυντηρητικής στρατηγικής που χαράχτηκε υπό την καθοδήγηση του ίδιου του κ. Νετανιάχου και προβλέπει την ανατροπή όλων των καθεστώτων της Μέσης Ανατολής, ακόμα και των φιλικών προς τις ΗΠΑ. Κατά τον πρωθυπουργό του Ισραήλ και αρχηγό της παγκόσμιας άκρας δεξιάς ακόμα και η Σαουδική Αραβία οφείλει να παραχωρήσει τμήμα του εδάφους της για να ζήσουν εκεί οι Παλαιστίνιοι.
Μερικοί φίλοι, αρκετά απελπισμένοι για να εναποθέτουν τις ελπίδες τους στον Τραμπ, μου λένε ότι αυτά ίσως δεν είναι παρά δηλώσεις. Δεν είναι όμως έτσι. Η δημόσια και επίσημη συνηγορία του προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών υπέρ της εθνοκάθαρσης είναι ένα εξαιρετικά ανησυχητικό προηγούμενο και δημιουργεί την εντύπωση ότι δεν βρισκόμαστε μπροστά σε μια εποχή ειρήνης στη Μέση Ανατολή αλλά μπροστά σε μεγαλύτερους και πιο επικίνδυνους πολέμους, εντός ενός περιβάλλοντος γενικευμένου χάους και αναρχίας.
Ένας από τους επιφανέστερους γεωπολιτικούς σχεδιαστές του Σιωνισμού, ο Οντέντ Γινόν, έγραψε τα σενάριά του για τη διάλυση των αραβικών κρατών στις αρχές της δεκαετίας του ‘80. Δεν πραγματοποιήθηκαν τότε, πέρασαν δεκαετίες αλλά τελικά υλοποιήθηκαν και με τη διάλυση του Ιράκ και τώρα στη Συρία.
Στην περίπτωση όμως των δηλώσεων Τραμπ κινδυνεύουμε να τα δούμε να πραγματοποιούνται πολύ πιο γρήγορα. Και όχι μόνο όσα αφορούν τους Παλαιστίνιους, αλλά και όσα αφορούν το Ιράν. Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι με τη βοήθεια του Τραμπ θα τελειώσουμε και τη «δουλειά» της εξουδετέρωσης του Ιράν, δήλωσε πανευτυχής, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός μετά τις συνομιλίες του με τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο που μάλιστα (για πρώτη φορά) δεν επισκέφθηκε την Παλαιστινιακή Αρχή (και αυτό παρόλο που τα έδωσε όλα στο Ισραήλ και στους Αμερικανούς, συμπεριφερόμενη ενίοτε ως Κουίσλνγκ).
Να θυμίσουμε στο σημείο αυτό ότι η κατάληψη της εξουσίας στη Συρία από τζιχαντιστές, που συνδέονται ιστορικά με τις δυτικές, ισραηλινές και τουρκικές υπηρεσίες, με τη συνδρομή μιας συμμαχίας Ισραήλ, Τουρκίας, ΗΠΑ και Ουκρανίας, θα μπορούσε να αποτελέσει μια τεράστια συνεισφορά στην υλοποίηση των στρατηγικών του χάους όχι μόνο στη Μέση Ανατολή αλλά και διεθνώς, με την εξαγωγή τρομοκρατίας ακόμα και στην Κεντρική Ασία όπως και στην Ευρώπη. Δεν είναι λίγα τα περιστατικά «ισλαμικής τρομοκρατίας» στην Ευρώπη και τη Ρωσία που μοιάζουν να αντανακλούν περισσότερο στοχεύσεις δυτικών κέντρων εξουσίας παρά κάποιο γνήσιο ισλαμικό κίνημα.
3. Ειρήνη ή απλή εκεχειρία στην Ευρώπη;
Βέβαια η πιο σημαντική από τις εξαγγελίες Τραμπ αφορά τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις σχέσεις με τη Ρωσία, που εμμέσως συνιστά και μια γερή σφαλιάρα στους ευρωπαίους συμμάχους της Ουάσιγκτον. Ο Αμερικανός πρόεδρος αναγνώρισε την πραγματικότητα, ότι δηλαδή η Ουκρανία δεν μπορεί να μπει στο ΝΑΤΟ εκτός αν προηγηθεί ένας παγκόσμιος πυρηνικός πόλεμος, στον οποίο μάλιστα όχι μόνο η Δύση θα νικήσει, αλλά και θα καταφέρει να επιβιώσει. Όπως και αναγνώρισε ότι δεν υπάρχει πιθανότητα να ανακαταλάβει η Ουκρανία την Κριμαία και το Ντονμπάς.
Με άλλα λόγια ο Αμερικανός πρόεδρος αποδέχθηκε το αντικειμενικό γεγονός της αποτυχίας της Δύσης να πραγματοποιήσει τις επιδιώξεις της, που ήταν η ανατροπή καθεστώτος στη Ρωσία και η μετατροπή της σε μια Μπανανία όπως αυτή που ήταν επί Μπορίς Γέλτσιν, ίσως και ο κατακερματισμός της σε διάφορα μικρότερα σύνολα.
Απέτυχε μεν η επιδίωξη αυτή της Δύσης, υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά ο πόλεμος δεν έχει τελειώσει, ούτε ξέρουμε ακόμα πως θα τελειώσει. ‘Οσο συνεχίζεται, παραμένει ανοιχτή η πιθανότητα κλιμάκωσης με πυρηνική σύγκρουση, όπως έδειξε και η έκρηξη στη σαρκοφάγο του Τσέρνομπιλ, η αυξημένη πιθανότητα πυρηνικού πολέμου από λάθος, ενώ θα συνεχίζονται και οι τεράστιες, απολύτως καταστροφικές οικολογικές συνέπειες της σύγκρουσης.
Εκτός αυτών ο Τραμπ δήλωσε ότι αν αναπτυχθούν ευρωπαϊκά στρατεύματα στην Ουκρανία δεν θα τυχαίνουν της προστασίας του άρθρου 5 του Καταστατικού Χάρτη του ΝΑΤΟ, δηλαδή δεν θα σπεύσουν οι Αμερικανοί και το ΝΑΤΟ να τα συνδράμουν σε περίπτωση στρατιωτικής εμπλοκής τους με τη Ρωσία.
Οι δηλώσεις αυτές είναι οι μακράν θετικότερες του προέδρου Τραμπ γιατί ανοίγουν πιθανώς, για πρώτη φορά τον δρόμο σε μια ειρηνική διέξοδο στην ουκρανική τραγωδία. Αλλά είναι ακόμα πολύ νωρίς για να ξέρουμε τι και αν θα γίνει, ποιο καθεστώς ασφαλείας θα υπάρξει για την Ευρώπη, ποιοι όροι θα εμποδίζουν αύριο την επανάληψη της σύγκρουσης και ποιες θα είναι οι ενδεχόμενες συνέπειες σε άλλα «μέτωπα» του πλανήτη, όπως ιδίως η Μέση και η Άπω Ανατολή.
Στο επόμενο άρθρο μας θα συζητήσουμε πιο διεξοδικά τις πιθανές αμερικανικές στοχεύσεις και τα κίνητρα της κυβέρνησης Τραμπ. Και, επειδή τώρα οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, περιλαμβανομένης και της ελληνικής, επιμένουν να επαναλαμβάνουν εξαιρετικά επικίνδυνες ανοησίες σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία, θα επαναλάβουμε πολύ συνοπτικά τα βασικά επιχειρήματα για το τι έχει πραγματικά συμβεί και το ποιος ευθύνεται για αυτόν τον πόλεμο.
Κλείνοντας να προσθέσουμε από τώρα μία παρατήρηση: αν οι ευρωπαϊκές ελίτ νομίζουν ότι θα «αντισταθούν» στις ΗΠΑ κραδαίνοντας τη σημαία της συνέχισης του πολέμου του ΝΑΤΟ κατά της Ρωσίας, πλανώνται πλάνην οικτρά και θα οδηγήσουν σε στρατηγική ήττα την Ευρώπη, τις συνέπειες της οποίας θα πληρώσουν οι ευρωπαϊκοί λαοί.
