Του Πέτρου Θωμόπουλου, Διεθνολόγου
Τους τελευταίους μήνες στη Δύση επικρατεί σύγχυση και αναβρασμός, καθώς η επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στον προεδρικό θώκο των ΗΠΑ, προκαλεί σοβαρούς τριγμούς. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον τρόπο με τον οποίο ο Τραμπ διαμορφώνει τη νέα εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Κατά τη διάρκεια των προηγούμενων δεκαετιών, οι ΗΠΑ, ως η ηγεμονική δύναμη του δυτικού ημισφαιρίου, φρόντιζαν να δικαιολογούν τις ενέργειές τους χρησιμοποιώντας πάντοτε φιλελεύθερη ρητορική. Στην πραγματικότητα, οι ενέργειές τους πάντα επηρεάζονταν από ψυχρούς υπολογισμούς, τους οποίους οφείλει να κάνει μια μεγάλη δύναμη προκειμένου να διαφυλάξει τα συμφέροντά της.
Ο Ντόναλντ Τραμπ όμως δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται να διατηρήσει αυτό το φιλελεύθερο προσωπείο. Ο ίδιος μιλά ευθέως με όρους σκληρής ισχύος και επιδιώκει να διαμορφώσει μια νέα πολιτική τάξη πραγμάτων στο δυτικό ημισφαίριο. Η επιδίωξη της νέας αμερικανικής κυβέρνησης να αποκτήσει τη Διώρυγα του Παναμά, τη Γροιλανδία και τον Καναδά, δείχνει ότι ο Αμερικανός πρόεδρος δεν θα διστάσει να υπονομεύσει χώρες, οι ηγεσίες των οποίων έτρεφαν για πολλά χρόνια την ψευδαίσθηση ότι ήταν ίσοι εταίροι των ΗΠΑ, προκειμένου να μεγιστοποιήσει την ισχύ της χώρας του.
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις είναι εντελώς απροετοίμαστες να αντιμετωπίσουν αυτή τη νέα πραγματικότητα. Κατά τη διάρκεια των προηγούμενων χρόνων, η ΕΕ με ιδιαίτερη προθυμία υποστήριξε την αμερικανική στρατηγική κατά της Ρωσίας με αφορμή των ρωσοουκρανικό πόλεμο και δεν μετέβαλε τη στάση της, παρότι υπέστη σοβαρές οικονομικές απώλειες λόγω των κυρώσεων. Επιπλέον, κατά το πρόσφατο παρελθόν, κράτη όπως η Πολωνία και οι χώρες τις Βαλτικής, απέρριψαν τις γαλλικές προσπάθειες για στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης, υπολογίζοντας λανθασμένα ότι η αμερικανική ασπίδα δεν θα φύγει ποτέ από πάνω τους.
Η πρόσφατη δήλωση του νέου Αμερικανού υπουργού άμυνας Πίτ Χέγκσεθ ότι οι ΗΠΑ δεν θα είναι πλέον ο «βασικός εγγυητής ασφάλειας στην Ευρώπη» είναι εξαιρετικά σημαντική, καθώς γίνεται σαφές ότι η μεταπολεμική αρχιτεκτονική ασφάλειας στην Ευρώπη αλλάζει και μάλιστα χωρίς τη συναίνεση των ευρωπαϊκών ηγεσιών. Ο αιφνιδιασμός των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων από την άμεση επαναπροσέγγιση ΗΠΑ-Ρωσίας με στόχο τον άμεσο τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία είναι εμφανής, καθώς συνειδητοποιούν ότι η Ουάσιγκτον δεν υπολογίζει καθόλου τη γνώμη τους, παρότι οι ίδιες αντιμετωπίζουν τη Ρωσία ως υπαρξιακή απειλή.
Το γεγονός ότι η Ευρώπη βρίσκεται σε μειονεκτική θέση, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στα δικά της λάθη και στις δικές της αυταπάτες. Χωρίς ισχυρές ηγεσίες με φιλόδοξα οράματα για την Ήπειρο, με αναιμική οικονομική ανάπτυξη και χωρίς υπολογίσιμη στρατιωτική δύναμη, καλείται από τη μία να αντιμετωπίσει τη Ρωσία στα ανατολικά και από την άλλη να περισώσει τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ στα δυτικά. Δεν φαίνεται όμως να έχει κάποιο σχέδιο για να αντιμετωπίσει την κατάσταση.
Όλα δείχνουν ότι οι ΗΠΑ έχουν ως στόχο την απεμπλοκή τους από την Ευρώπη προκειμένου να εστιάσουν τους πόρους τους στην ανάσχεση της Κίνας στον Ειρηνικό, στον έλεγχο κρίσιμων θαλάσσιων εμπορικών οδών και στην απόκτηση του ορυκτού πλούτου του Καναδά και της Γροιλανδίας. Αυτό σημαίνει ότι οι ευρωπαϊκές ηγεσίες θα πρέπει να ετοιμάζονται για δύο πράγματα.
Το πρώτο, έχει σχέση με την εξομάλυνση των σχέσεων με τη Ρωσία. Μια ενδεχόμενη συμφωνία ΗΠΑ-Ρωσίας για μια νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας στην Ευρώπη μετά τη λήξη του ρωσουκρανικού πολέμου, αναπόφευκτα θα οδηγήσει στη δημιουργία νέων σφαιρών επιρροής στη Γηραιά Ήπειρο. Το δεύτερο, έχει να κάνει με το ποιος θα επωμιστεί το βάρος της ασφάλειας των ευρωπαϊκών κρατών που θα βρίσκονται έξω από τη ρωσική σφαίρα επιρροής. Ήδη, η Ουάσιγκτον πιέζει για την αύξηση των αμυντικών δαπανών των μελών της νατοϊκής συμμαχίας στο 5%, προκειμένου να αναλάβει η Ευρώπη το κόστος για την ασφάλειά της. Το εάν όμως τα ευρωπαϊκά κράτη έχουν τη θέληση ή και τη δυνατότητα να αυξήσουν σε τέτοιο βαθμό το κόστος των αμυντικών τους δαπανών, είναι ένα καίριο ερώτημα.
Σε κάθε περίπτωση οι ΗΠΑ επαναπροσδιορίζουν τον ηγεμονικό τους ρόλο στη διεθνή σκακιέρα και ταυτόχρονα ωθούν τη Γηραιά Ήπειρο να πάρει μια σειρά από πολύ δύσκολες αποφάσεις που θα κρίνουν το μέλλον της. Οι πρώτες εβδομάδες της νέας Pax Americana του Ντόναλντ Τραμπ, δείχνουν ότι εφόσον ο Αμερικανός πρόεδρος συνεχίσει απρόσκοπτα την υλοποίηση των σχεδίων του, οι αλλαγές που θα επέλθουν θα έχουν μακροπρόθεσμό αντίκτυπο και θα βάλουν ένα τέλος στην πολιτική τάξη πραγμάτων που καθιερώθηκε μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου.
